Neerlandia. Jaargang 98

[p. 118]

ANV-nieuws

ANV-jaarverslag 1993

Algemeen

Internationale achtergrond

De internationale ontwikkelingen gaven het ANV ook in het verslagjaar weer de nodige aanleiding tot doelgericht optreden. Helaas ontbreekt het de meeste beleidsmakers en bewindslieden aan de juiste reflex om op die momenten dat de positie van de Nederlandse taal en cultuur in het gedrang komt, afdoende op te treden. Zo schreef het bestuur menige beleidsbrief over het behoud van het Nederlands in de gespecialiseerde organen van de Europese Unie, zoals het Europese Merkenbureau en het Eurokorps, of bij produktinformatie op verpakkingen en bijsluiters, over handhaving van Radio I op de middengolf vanwege de Europese reikwijdte en over de noodzaak en morele plicht dat Nederland en Vlaanderen niet onverschillig blijven bij de worsteling om het behoud van het Afrikaans als officiële voertaal in Zuid-Afrika en Namibië. Het bestuur stelde met voldoening vast dat deze beleidsbrieven de nodige aandacht verkregen, hoewel de antwoorden niet altijd bevredigend waren. Verheugend is dat het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken in het verslagjaar begonnen is om nieuw aangestelde culturele attaché's in het kader van hun voorbereiding op een volgende post naar het Verbondskantoor te sturen. Het ANV werd daarenboven in staat gesteld zich te presenteren tijdens de in juni 1993 op het ministerie van Buitenlandse Zaken gehouden bijscholingsweek voor culturele attaché's. De nieuwe Nederlandse ambassadeur in Brussel, mr. J.T. Warmenhoven, bezocht ter nadere kennismaking het ANV-Verbondskantoor.

Ook de Belgische ambassadeur in Nederland, dr. L. Ceyssens, heeft het ANV menigmaal benaderd. Zo vroeg hij gastvrijheid op het Verbondskantoor om bij de onthulling van het geschilderd portret van P.J. de Kanter (zie elders in het verslag) op 17 december, een Belgische koninklijke onderscheiding te mogen uitreiken aan mr. P.R. Brouwer, ambassadeur culturele samenwerking aan het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken.

Buitenlands cultureel beleid

Niettemin zijn de politiek en het beleid nog steeds niet in staat een weloverwogen buitenlandse cultuurpolitiek te voeren die meer is dan exportbevordering van de sector kunsten. Natuurlijk is het een goede zaak Nederlandse en Vlaamse kunstproductie, bijvoorbeeld in de vorm van optredens en vertalingen, zoveel mogelijk in het buitenland af te zetten. Dit is evenwel meer exportbeleid dan een in alle sectoren doordringend cultureel facetbeleid.

Europa vormt de vierde bestuurslaag. Daar moet het Nederlands aanwezig blijven, zoals het ook op ander terrein onderwijstaal en gerechtstaal dient te blijven wil het, op de lange duur, niet afzakken naar het niveau van huis-, tuin- en keukentaal. We zullen zèlf voor die positie van het Nederlands moeten opkomen. De groteren geven ons het goede, in ieder geval feitelijke, voorbeeld. Zij schuwen noch politieke druk noch forse investeringen. We moeten er blijkbaar nog aan wennen, getuige de steeds maar weer voorkomende verwaarlozing van onze taalbelangen:

-	het laten schieten van het Nederlands bij het Europese merkenbureau (met precedentwerking);
-	Nederlands’ tegenstem in de EG bij een Frans-Belgisch voorstel productinformatie altijd minstens (dus niet bij uitsluiting) in de landstaal te doen aanbrengen (gebruiksaanwijzingen, bijsluiters, e.d.);
-	overheveling van radio I naar de fmband, waardoor geen dagvullend Nederlands programma meer elders in Europa te beluisteren valt (het betreft gemakkelijk tienduizenden Nederlanders en Vlamingen op reis, nog afgezien van de steeds maar groeiende belangstelling voor Neerlandistiek bij buitenlanders);
-	Het schrappen van registratie door onze consulaten van Nederlanders in het buitenland, bijvoorbeeld met het oog op de Europese verkiezingen, waar andere Europese EU-lidstaten juist een systeem invoeren of verbeteren;
-	het voorstel van onze eigen minister van Onderwijs om (meer) colleges in het Engels te geven en dito lessen aan middelbare scholen;
-	het als vrijwel enige land volgen van de Europese aanbeveling (CEMT) om buitenlandse plaatsnamen op richtingborden in het buitenlands (Köln) te plaatsen.

En zo kan de lijst elk jaar worden aangevuld met talloze andere grotere en kleinere voorbeelden.

We zullen moeten leren en aanvaarden dat de wereld om ons heen taal en cultuur reeds lang ontdekt heeft als essentiële voorwaarde voor het bestaan zelf. We dienen daaruit de nodige consequenties te trekken voor het voeren van een actief cultureel beleid, niet alleen binnenlands, maar ook als een weloverwogen onderdeel van het buitenlands beleid. Een Nederlands buitenlands cultureel beleid kan geen inhoud krijgen met exportbevordering van de sector kunsten alleen, maar legt zich door anticiperend handelen toe op het voorkomen van de hierboven genoemde blunders. Hier ligt een taak voor de minister van Buitenlandse Zaken om de taal en cultuurpolitieke belangen van Nederland en Vlaanderen veilig te stellen.

100 jaar ANV

Het naderende eeuwfeest in 1995 van het ANV krijgt de volle aandacht.

Stonden in de voorgaande jaren de activiteiten van het ANV tegen de achtergrond van de Europese samenwerking centraal, in het verslagjaar 1993 zijn daar de activiteiten ter voorbereiding van het eeuwfeestprogramma bijgekomen.

Een lijst van ongeveer 15 programmapunten werd opgesteld, uiteenlopend van de centrale herdenking 100 jaar ANV op 9 mei 1995 in de Grote Kerk te Den Haag tot de uitgifte door de Nederlandse en Belgische posterijen van een postzegel met eenzelfde afbeelding. De werkzaamheden van de Eeuwfeestcommissie onder leiding van de heer W.C. Mabesoone vormden dan ook een aanzienlijk onderdeel van de beraadslagingen in zowel het dagelijks als het voltallig bestuur van het ANV. Bijzonderheden over de verschillende onderdelen van het feestprogramma staan vermeld onder het hoofd Eeuwfeest.

[p. 119]

Als jaartal voor de viering van 100 jaar ANV is gekozen voor 1995. Honderd jaar eerder immers belegde Hippoliet Meert, hoogleraar Nederlands aan de Rijksuniversiteit te Gent, in Brussel de eerste vergadering van enkele pioniers, die baanbrekend werk hebben verricht om tot de juridische oprichting van het ANV in 1898 te komen, toen per 1 mei Nederlandse koninklijke goedkeuring werd verkregen.

Liefhebbers kunnen echter ook volhouden dat de eerste stappen om tot de oprichting van het ANV te komen reeds in 1893 zijn gezet. Toen werd door de in Chicago wonende Nederlander Hoddenbach van Scheltema in het Nederlandse paviljoen van de grote wereldtentoonstelling een intekenlijst klaargelegd, waarop personen hun handtekening konden plaatsen die van mening waren, zoals de kop aangaf, ‘dat er zo langzamerhand maar eens een algemeen Nederlands verbond zou moeten worden opgericht’.

Uit de drie mogelijkheden om het geboortejaar te kiezen, 1893-1895-1898, is voor de gulden middenweg gekozen.

Eeuwfeestprogramma

Naast de centrale herdenking in de Grote Kerk in Den Haag zullen evenementen worden georganiseerd in Brussel (stadhuis), Dordrecht (poëzie), en Amsterdam (samen met het Vlaams Cultureel Centrum).

Voorts wordt gewerkt aan een speciale uitgave van de jaarlijkse poëzie-bundel, een speciaal nummer van Neerlandia, een kroniek 100 jaar ANV, een herdenkingszegel van de Belgische en Nederlandse PTT, opschoning van het ANV-archief, organisatie van een colloquium over de positie van de Nederlanden in internationaal verband samen met het instituut Clingendael en het inrichten van een reizende tentoonstelling 100 jaar ANV.

Enkele centrale projecten

Conferentie de Nederlanden nu

De jaarlijkse ANV-conferentie ‘De Nederlanden Nu’, die afwisselend in Nederland en Vlaanderen in een der provinciehoofdsteden wordt gehouden, vond in het verslagjaar plaats in het provinciehuis van Noord-Brabant te 's-Hertogenbosch. Onder de titel ‘De Taalunie toekomstgericht’ verdedigden vier vooraanstaande sprekers enkele stellingen (zie Neerlandia 1993/3). De positie van het Nederlands in Europa wordt door de economie bepaald.

Dit was een van de stellingen die op de conferentie werd verdedigd door prof. mr. dr. A. Postma, lid van de Eerste Kamer. Economische macht en sociale verhoudingen zijn doorslaggevend voor de plaatsbepaling van het Nederlands. Daarom moeten het comité van ministers en de adviesraad van de Nederlandse Taalunie worden versterkt met vertegenwoordigers van andere disciplines dan taal en cultuur. De Taalunie moet verder kijken dan haar literaire neus lang is. Bevordering van de Nederlandse taal graag met de Taalunie als het kan, maar zonder haar als het moet!

De voorzitter van de Tweede Kamer, drs W.J. Deetman en de Vlaamse senator Suykerbuyk betoogden dat de Nederlandse Taalunie voor Nederland en Vlaanderen een instrument is om op een zelfbewuste manier een gemeenschappelijk buitenlands beleid te voeren. De Taalunie is geen uitvoerend orgaan, maar heeft iets supranationaals en moet beleid voeren, gericht op de presentie en presentatie van het Nederlandse taalgebied in het buitenland als bijdrage aan een economisch weliswaar één, maar cultureel pluriform Europa. Géén van de grotere talen in Europa heeft een meerderheid en de betekenis van het Engels in de wereld heeft zijn hoogtepunt al weer gehad.

Prof. dr. H. Vekeman, hoogleraar Neerlandistiek in Keulen, bepleitte verbreding van de Neerlandistiek in het buitenland tot Nederland- en Vlaanderenkunde. Naast aandacht voor de positie van het Nederlands in de EU moet de Taalunie zich vooral richten op die landen in de wereld waar het Nederlands van oudsher een rol speelt: Suriname, de Antillen, Indonesië, zuidelijk Afrika. Overal in de wereld is belangstelling voor het Nederlands. Het komt er op aan dat de Taalunie meer geldmiddelen ter beschikking krijgt. De politieke wil daarvoor moet geleverd worden door een veel grotere bekendheid van de Taalunie in brede lagen van de bevolking.

Neerlandia

In het verslagjaar verscheen jaargang 97 van Neerlandia, andermaal in vijf nummers met in totaal 200 bladzijden tekst.

De redactieraad vergaderde tweemaal. Samenstelling en opmaak werden op het Verbondskantoor voornamelijk door de heren Van Hoorn, administrateur en Van Gelder, opmaakredacteur, alsmede door Eglantine Weijmans, studente Nederlands aan de Universiteit van Leiden, die in het najaar enige tijd bij het ANV stage liep, verzorgd.

Bijzondere aandacht werd aan de volgende onderwerpen besteed:

Antwerpen, culturele hoofdstad van Europa	nr. 1
Het regionale vraagstuk in Europa	nr. 1
Het volkslied, verklankte identiteit	nr. 2
De Benelux	nr. 2
De Nederlandse Antillen	nr. 3
Neerlandistiek in Duitsland en Zuid-Afrika	nr. 4
Het ANV in Nederlands Indië	nr. 4
Vlaanderen waarheen?	nr. 4
Schrijfwijze buitenlandse namen	nr. 4
Suid-Afrikaanse vereniging vir Neerlandistiek	nr. 5
Schone kunsten rond 1900	nr. 5

De vaste rubriek ‘Welbeschouwd’ bracht in elk nummer redactioneel of bestuurlijk commentaar op de politieke actualiteit, zoals:

‘Nationale identiteit en nationalisme’

‘Toekomst van Vlaanderen ter discussie’

‘Nederlandse zelfhaat.......’

‘Groeiend algemeen Nederlands besef....’

‘Internationale culturele betrekkingen of buitenlands cultureel beleid’.

Het ‘Dubbelportret’ geeft twee gedichten, één van een Vlaams en één van een Nederlands dichter over eenzelfde onderwerp. De ‘Algemeen-Nederlandse Kroniek’ en het ‘ANV-Nieuws’ bevatten in elk nummer een veelheid aan kleine beleidsrelevante berichten over Nederland, Vlaanderen, de Antillen, zuidelijk Afrika, Suriname en de onderlinge samenwerking.

ANV-Visserneerlandia prijsuitreikingen

De werkgroep Westhoek/Zuid-West-Beveland ontving op 6 maart in het stadhuis van Sluis uit handen van de heer E.Ruysschaert, lid van het dagelijks bestuur, een culturele ANV-Visserneerlandiaprijs. De prijs werd toegekend voor de wijze waarop de werkgroep de bevolking van de West-

[p. 120]

hoek in Vlaanderen en van Zuid-West-Beveland al jarenlang met elkaar in contact brengt en voor de organisatie van ontmoetingen op een breed terrein van Vlamingen en Zeeuwen.

Vooral het element van ontmoeting van alle bevolkingslagen sprak de adviescommissie en het bestuur erg aan.

Het Zeister Zendingsgenootschap ZZG, ontstaan uit de Hernhutterzendingsbeweging en verbonden aan de Evangelische Broedergemeente bestond in 1993 tweehonderd jaar. Sinds de oprichting zet het genootschap zich in op het gebied van kinderzorg, bejaardenwerk, opleiding jeugdleiders, medische zorg en onderwijs, vooral in Suriname. Op grond van deze verdiensten ontving het ZZG uit handen van de heer Kits Nieuwenkamp, algemeen secretaris van het ANV, op 25 mei een Visserneerlandiaprijs voor welzijnswerk. Het Zeister Zendingsgenootschap besteedt het geld, verbonden aan de prijs, aan een schoolproject in Suriname.

Op 10 december werd in het Stadhuis van Nijmegen een prijs voor persoonlijke verdienste uitgereikt aan frater Josef Bossaert door de heer A. de Beul, algemeen voorzitter van het ANV. Frater Josef leidde van 1968 tot 1986 ‘De Westerhelling’, een atelier dat hij openstelde als een trefpunt voor iedereen die van de kunst hield en er van wilde leren houden.

Hij bracht de kunst dichter bij de mensen van alle leeftijden. Tweehonderd en zestig tentoonstellingen en ruim tweehonderd culturele avonden kwamen uit zijn handen. ‘De Westerhelling’ was ook een trefpunt van Nederlanders en Vlamingen. Daar werden ook de eerste stappen gezet tot het oprichten van de ANV-afdeling Gelderland.

VWO-stelopdracht ‘toekomst van het Nederlands’

Op het eindexamen VWO kon als stelopdracht voor het vak Nederlands worden gekozen uit een aantal onderwerpen. Eén daarvan was ‘De toekomst van het Nederlands’. Het ANV vond dit een unieke kans de betere opstellen te laten beoordelen en de beste daaruit met een prijs te belonen. De VWO-scholen werden uitgenodigd de opstellen die een 8 of hoger behaalden te zenden naar het Verbondskantoor. Deze werden beoordeeld door de heren dr. J. Jonkers, rector van het gymnasium Bernrode in Heeswijk-Dinther, drs A. Korteweg, dichter en directeur van het Letterkundig Museum in Den Haag en drs A. Nuis, literator en lid van de Tweede Kamer.

De prijstoekenning en uitreiking vindt begin volgend jaar plaats in het Letterkundig Museum.

Het ANV en de Antillen

In samenwerking met het voorlopig bestuur van de afdeling Curaçao (zie ook onder de afdelingen) werd een aantal zeer in het oog springende activiteiten ontwikkeld.

In Nederland wordt jaarlijks de Kinderjury samengesteld, waar ieder ‘lezend’ kind aan kan meedoen. Ook op Curaçao toonde men hiervoor grote belangstelling.

De bedoeling is dat zoveel mogelijk kinderboeken die in één jaar verschenen in de Nederlandse taal en herkenbaar zijn aan een speciaal vignet, door de jeugd worden gelezen, die vervolgens zijn voorkeur uitspreekt voor vijf boeken. Hieruit komt dan het beste boek tevoorschijn. Het project heeft vanzelfsprekend als doelstelling zoveel mogelijk de jeugd aan het lezen te zetten. Leesbevordering is de doelstelling van het project.

Daarvoor zijn boeken nodig en wegens het ontbreken van financiële mogelijkheden zijn nieuwe boeken spaarzaam voorhanden op Curaçao. Het ANV heeft hier de helpende hand uitgestoken. Met behulp van het kabinet van de minister van de Nederlandse Antillen werd een aanzienlijk aantal boeken gekocht en verscheept naar Curaçao, bestemd voor de jeugd van 13 tot 16 jaar. De stichting Biblionef, die een wereldwijd gerichte actie voert voor het verzenden van kinderboeken, werd door het ANV in staat gesteld een zending boeken te verschepen naar Suriname en de Nederlandse Antillen.

Neerlandiaprijs

Decennia geleden ontvingen leerlingen van scholen op de Nederlandse Antillen met het hoogste cijfer voor Nederlandse taal van het ANV de zgn. Neerlandiacertificaten. Deze traditie is weer in ere hersteld. De eindkandidaten van de Curaçaose Mavo, Havo en VWO-scholen, die het hoogste cijfer voor Nederlands behaalden, ontvingen een certificaat, nu ‘Neerlandiaprijs’ genoemd. Op het eiland zijn 19 scholen voor het middelbaar onderwijs. Er werden dan ook even zoveel Neerlandiaprijzen uitgereikt. Daarbij ontvingen de leerlingen elk een boek in de Nederlandse taal, geschreven door een Antilliaanse schrijver. Uit de 19 prijswinnaars werd 1 hoofdprijswinnaar bij loting gekozen. Chanina Isabella van de Sint Martinus Mavo was de gelukkige. Voor haar stond het vliegtuig klaar voor een bezoek aan Nederland gedurende twee weken.

De Rotary op Curaçao en de KLM namen de kosten van vervoer Curaçao-Nederland voor hun rekening. De eerste week bracht zij door in Den Haag, waar zij zich aansloot bij een groep studenten Nederlands uit Zuid-Afrika op excursie in Nederland. De tweede week was zij te gast in een Gronings gezin met kinderen, van wie de leeftijd ongeveer overeenkwam met die van Chanina. Zelf koppelde zij er nog een derde week aan vast, die zij doorbracht bij familie in Hellevoetsluis. De pers op Curaçao besteedde bijzonder veel aandacht aan deze activiteit. Getracht wordt dit evenement in de komende jaren te herhalen.

Nederlands-Vlaams huis te Brussel/contacten ANV-ANC

In 1993 werden de contacten tussen beide organisaties onderhouden. De heren Neeleman en Ruysschaert vertegenwoordigden het ANV in het ANC-hoofdbestuur.

In de werkgroep Nederlands-Vlaams huis te Brussel werken ANV en ANC samen, evenals in de werkgroep ‘De Nederlanden in de wereld’.

Helaas besloten de overheden van Vlaanderen en Nederland het beoogde ‘huis’ niet op te richten. Het project zou veel te prestigieus zijn opgezet.

Het ANC zal trachten de oprichting van het ‘huis’ levendig te houden. Er wordt dan uitgegaan van een eenvoudiger opzet: een centrum dat niet noodzakelijk in een apart gebouw behoeft te worden ondergebracht. Een nieuw aangetrokken medewerker is belast met het project waaraan het ANV een actieve bijdrage levert.

Raad van Advies

‘Vlaanderen heeft een vriend verloren’, zo begon Geert Groothoff zijn ‘In memoriam J.H. Scheps’ in Neerlandia 5 van 1993.

[p. 121]

De heer Scheps, het oudste lid van de Raad van Advies, overleed op 3 oktober op 93-jarige leeftijd. De samenwerking van Nederland en Vlaanderen lag hem nauw aan het hart. Jaren achtereen bezocht hij de algemene vergaderingen van het Verbond. Het bestuur deed op hem nooit tevergeefs beroep bij het vragen om advies.

Over het inrichten van de ANV-leerstoel Cultuur der Nederlanden (zie elders in dit verslag) en over het samenstellen van de ‘Kroniek 100 jaar ANV’ die ter gelegenheid van het Eeuwfeest in 1995 wordt uitgegeven, werd met verschillende leden van de Raad van gedachten gewisseld.

Bestuur en Algemene Vergadering

Het Dagelijks Bestuur kwam op 29 januari, 26 februari, 17 april, 6 november en 10 december bijeen.

Tussentijds werd veelvuldig overleg gepleegd over dringende of spoedeisende zaken.

Het Hoofdbestuur vergaderde op 17 april, 12 juni en 6 november. De algemene vergadering werd traditioneel in Roosendaal gehouden en wel op 12 juni.

De algemene vergadering benoemt de bestuursleden.

De heren A. Aronson en dr. P. Jongbloet verlieten het hoofdbestuur na een achtjarig lidmaatschap.

Herbenoemd voor een periode van vier jaar werd mw. A. van Eetvelde-de Moor. Op grond van artikel 9 lid 8 werd de heer J.L.M. Kits Nieuwenkamp voor een periode van twee jaar herbenoemd als algemeen secretaris.

Nieuw benoemd werden de heren prof. dr. A.M. Hagen en ing. W.A.M. Lockefeer. De samenstelling van het bestuur per 31 december bestond uit:

*	A. de Beul, Wilrijk, algemeen voorzitter prof. dr. S.W. Couwenberg, Rotterdam mevr. prof. dr. A. Deprez, Gent mevr. lic. A. van Eetvelde-de Moor, Lokeren prof. dr. A.M.C. van der Geld, Rosmalen prof. dr. A.M. Hagen, Malden mevr. A.M. Jongbloet-Stoop, Mechelen
*	drs. J.L.M. Kits Nieuwenkamp, Den Haag, algemeen secretaris P.M. Klaassen, Hilversum ing. W.A.M. Lockefeer, Hulst D. Metsu, Bredene
*	H.C.M. Nauwelaerts, Mortsel, secretaris Vlaanderen
*	H.J. Neeleman R.A., Voorschoten, algemeen penningmeester dr. Y.J.P. Peeters, Brussel J.H.F. Reuver, Heeswijk-Dinther
*	E. Ruysschaert, Knokke-Heist, penningmeester Vlaanderen E. Schepens, Brussel B. Vanhaverbeke, Brugge drs. M. van der Velden, Rotterdam
*	dr. H.J.G. Waltmans, Landsmeer, voorzitter Nederland
*	vormen het dagelijks bestuur

Oud-bestuurslid

Op 94-jarige leeftijd overleed dit voorjaar P. Korthuys oud-algemeen secretaris van het ANV en oud-lid van de redactie van Neerlandia. Korthuys was een bekend schrijver en journalist en oud-attaché voor pers- en culturele zaken bij de Nederlandse ambassade in Zuid-Afrika. In 1961 werd hij tot adviserend lid van het ANV benoemd. Van 1962 tot 1968 was hij redactielid van Neerlandia en van 1966 tot 1968 algemeen secretaris als opvolger van de in 1966 overleden mr. W.L. Bicker Caarten.

Verbondskantoor en secretariaat Vlaanderen

Het Verbondskantoor en het secretariaat verlenen behalve aan het reguliere verenigingswerk een bijdrage aan het werk van de ANV-commissies, -werkgroepen en - afdelingen.

Het secretariaat werd kort achtereen driemaal door inbrekers bezocht. Het Verbondskantoor ‘slechts’ eenmaal.

Dit was aanleiding om het secretariaat naar Putte in het woonhuis van mw. E. van Esbroeck onder te brengen en het hekwerk rond de tuin van het Verbondskantoor te verhogen en van prikkeldraad te voorzien. Mevr. L. Bruggeman verliet het secretariaat, mevr. Van Esbroeck ging daarop langer werken.

Het personeelsbestand bestond einde jaar uit J. van Dorp,

mevr. W. van Dijk, mevr. E. van Esbroeck, mevr. C.E. Gräber,

J. van Hoorn en mevr. J. van der Stap.

Het Verbondskantoor verleende gastvrijheid aan drie stagiaires. Ciska van Beek, studente Amerikanistiek (Utrecht) maakte haar doctoraal-scriptie over ‘Het Nederlandse Amerika’.

Eglantine Weijmans, studente Nederlands (Leiden), was behulpzaam bij de samenstelling van Neerlandia en Jolanda Teske, HBO-studente communicatie (Den Haag), vervaardigde een ANV-Nieuwsbrief.

Accountant

In Vlaanderen controleerde de firma Waterloos de boeken;

in Nederland de registeraccountant P. Brouwer uit Zoetermeer.

Feestelijke gebeurtenissen

Op 17 december was het Verbondskantoor het decor van twee feestelijke gebeurtenissen.

Mr. A.C. de Kanter onthulde in aanwezigheid van vele genodigden het geschilderde portret van zijn vader P.J. de Kanter, die van 1902 tot 1940 bestuurslid van het ANV was, waarvan de laatste 20 jaar algemeen voorzitter. Het schilderij is door de familie in bruikleen afgestaan. Dit evenement werd door dr. L. Ceyssens, Belgisch ambassadeur in Nederland, aangegrepen om aan mr. P.R. Brouwer, Nederlands ambassadeur voor culturele samenwerking, op het Verbondskantoor de onderscheiding Commandeur in de Orde van Leopold II uit te reiken. Een verslag van de feestelijkheden is opgenomen in Neerlandia 1994/1.

Guido Gezelle

Een prachtig in gips uitgevoerde beeltenis van Guido Gezelle ontving het ANV van de Haagse kunstenares An Biesot. De beeltenis was gemaakt door haar vader Pieter Biesot, die op 90-jarige leeftijd te Den Haag overleed. Aanvankelijk was het de bedoeling dat een afgietsel van de gipsen beeltenis werd bevestigd aan één van de huizen in de Guido Gezellestraat in Den Haag. Dit is er nooit van gekomen. Dankzij de bemiddeling van de Stichting Schone Kunsten rond 1900 is het Verbondskantoor weer een kunstwerk rijker.

[p. 122]

Afdelingen

Afdeling Brussel

‘Vlaanderen in Europa: met of zonder Nederland’ was op 1 mei het onderwerp van de lezing van prof. dr. H. de Schepper. De Schepper, hoogleraar Geschiedenis aan de Katholieke Universiteit te Nijmegen, hield een boeiend betoog, waarbij hij pleitte voor samenwerking op velerlei terrein. ‘Alleen met een gemeenschappelijk politiek-cultureel gezicht zullen de Nederlanden een stevige uitgangspositie hebben om de uitdaging van de Europese integratie aan te gaan’, aldus de spreker.

Zaterdag, 18 september vertelde de directeur van het Conservatorium te Brussel, Kamiel D'Hooghe, over zijn 25-jarige leiding van dit instituut. Hij luisterde zijn rede op door als organist op te treden.

De minister-president van Vlaanderen, de heer L. van den Brande, legde 13 december voor een groot gehoor zijn plan ‘Vlaanderen - Europa - 2002’ uit. Het jaar 2002 was gekozen omdat het dan 700 jaar geleden is dat de Guldensporenslag werd gestreden. De talrijke vragen over de positie van Vlaanderen in het toekomstig Europa werden door de spreker openhartig beantwoord.

Samenstelling dagelijks bestuur per 31 december 1993:

Prof. dr. H. van Nuffel, voorzitter; E. Schepens, secretaris;

lic. mevr. H. Grauwels, penningmeester.

Afdeling Curaçao

Van 1905 tot 1969 was op Curaçao een ANV-afdeling gevestigd. Deze afdeling wortelde voor het grootste deel in de Nederlanders die op Curaçao (tijdelijk) woonden. Niet verwonderlijk dat het Nederlandse element sterk domineerde. Na de onlusten op Curaçao in 1969, die mede aanleiding waren tot een grote verzelfstandiging van de Antillen, stortte de ANV-afdeling volledig in. Het ANV werd beschouwd als iets uit het koloniale verleden en als zodanig niet aanvaardbaar.

Nu na bijna 25 jaar is er in 1993 weer een afdeling opgericht. De leden bestaan voor het overgrote deel uit ‘mensen van het eiland’. Zij vinden zich in de algemene doelstelling ‘de bevordering van de Nederlandse taal’. De bevordering van de Nederlandse cultuur is daarmee uit het beeld verdwenen. De afdeling wil met het bevorderen van het Nederlands meer kansen scheppen voor hen die zich boven het niveau van de basisschool verder willen ontwikkelen. Dit met inachtneming van het respect voor de eigen taal (Papiaments) en cultuur.

Niettemin acht het bestuur van de nieuwe afdeling het van groot belang kennis te nemen van de Nederlandse cultuur omdat dit het leren van het Nederlands sterk vergemakkelijkt. ‘Het lijkt mij wenselijk’, aldus de voorzitter G. Berry, ‘dat wij ook trachten de houding van de leerling ten opzichte van het Nederlandse volk, de cultuur, waarvan hij de taal leert, positief te beïnvloeden - uiteindelijk vormen wij samen een koninkrijk’.

Het voorbereidende werk om opnieuw op Curaçao een ANV-afdeling op te richten kan voor het grootste deel op naam van de heer en mevrouw Koppert worden geschreven. Het ANV is hen dan ook veel dank verschuldigd.

Op 15 november vond een gecombineerde vergadering van de Raad van Advies en het voorlopige bestuur plaats. Hieruit werd het afdelingsbestuur gekozen bestaande uit: G. Berry, voorzitter tot medio mei waarna D. Leo het voorzitterschap zal overnemen; J.A. Oudshoorn, secretaris; H. Schutte, penningmeester en de leden mevr. L. Beaujon en G. Vanblarcum.

Afdeling Gelderland

Ingaande 1992 is ervoor gekozen de driemaandelijkse bijeenkomsten te laten vervallen en daarvoor de aandacht (en energie) te concentreren op doelgerichte activiteiten en ‘projecten’ waarmee een groter publiek bereikt kan worden. In het verslagjaar werden de volgende activiteiten ontplooid:

-	deelname aan de bijeenkomst van de werkgroep Grensgebieden
-	het organiseren van een bezoek aan het Land van Kleef voor de ANV-afdeling Mechelen op zaterdag, 15 mei 1993;
-	een ledenvergadering op woensdag, 13 oktober 1993 te Nijmegen.

Na de reguliere vergadering hield Prof. Brems uit Leuven een voordracht met als titel: ‘Is Vlaamse literatuur ook Nederlandse literatuur...?’

Verdere activiteiten:

-	De afdeling Gelderland was actief betrokken bij de huldiging van frater J. Bossaert te Nijmegen op 10 december 1993. Bij deze gelegenheid ontving frater Bossaert uit handen van algemeen voorzitter A. de Beul de Visser-Neerlandiaprijs voor persoonlijke verdienste. Mr. E. D'Hondt, burgemeester van Nijmegen, sprak de laudatio uit.
-	Een comité waarin naast ANV-bestuursleden ook leden van het Centrum Duitsland Studies van de KUN zitting hebben, bereidt de uitgave voor van een tijdschrift over de Nederlandse cultuur voor het Duitse taalgebied.

Samenstelling dagelijks bestuur per 31 december 1993:

dr. P.H. Jongbloet, voorzitter; dr. W. van Heugten, secretaris;

A. Maes, penningmeester.

Afdeling Kaapstad

In 1993 bestond de afdeling 85 jaar.

Evenals voorgaande jaren werd gekozen voor een evenredige verdeling tussen culturele en ontspanningsprogramma's, lezingen van gevarieerde aard, aangevuld met diapresentaties of videofilms. Aandacht werd geschonken aan de bouwkunst in de Nederlanden en in de Kaapprovincie, het Kaapse bloemenrijk, aan Menno ter Braak en N.P. van Wijk Louw, alsmede aan Anna Maria Schurman, de Nederlandse vrouwelijke geleerde, die leefde van 1607 tot 1678.

Prof. T. Links, hoogleraar Afrikaanse taal- en letterkunde aan de universiteit van Wes-Kaapland, pleiter voor het behoud van het Afrikaans en het Nederlands op scholen en universiteiten, hield een lezing ‘Laat Afrikaans leef’.

De watersnood die 40 jaar geleden Nederland trof werd herdacht met videofilms en een fototentoonstelling. The Dutch voice, een gemengd koor uit Nederland, trad voor de afdeling op.

Opmerkelijk was de excursie naar Robbeneiland. Van lichtere toets was het bezoek aan het wijnlandgoed ‘Vergelegen’ in Somerset Wes.

[p. 123]

Traditioneel trokken de Sinterklaasviering en het Kerstfeest grote belangstelling.

Lustrumviering

Het bestuur was van mening dat het 85-jarig bestaan van de Afdeling Kaapstad en het 80-jarig bestaan van de Boekerij niet ongemerkt mochten voorbijgaan. De verwante taalgroepen werden betrokken in de festiviteiten en het bestuur was zeer gelukkig de medewerking te hebben verkregen van de in Nederland en Vlaanderen welbekende Vlaamse voordrachtkunstenares Tine Ruysschaert. Met haar programma ‘Zie zo, dat is dat’, ontleend aan de bundel ‘Zie zo’ van Annie M.G. Schmidt, verschafte zij een goed gevulde zaal een genotvolle avond.

De sluitingsavond met een conférence door twee van onze bestuursleden, gevolgd door een diner-dansant, werd door ca. 200 mensen bijgewoond en was een groot succes.

Het Afrikaanse deel van de feestelijkheden zal vroeg in het nieuwe verenigingsjaar plaatsvinden.

Overige activiteiten

Op 22 april overhandigde de Nederlandse ambassadeur, Jhr. E. Röell, boekenprijzen aan de beste drie studenten in de Nederlandse taal en letteren van de drie universiteiten in de Westelijke Kaap. De ‘negen’ ontvingen eveneens een gratis lidmaatschap van het ANV voor een jaar. Geldprijzen voor de beste prestatie Nederlands werden beschikbaar gesteld aan studenten van de universiteit van Wes Kaapland, die een verhandeling schreven over een Nederlands onderwerp. De boeken- en geldprijzen werden door het ANV-hoofdbestuur beschikbaar gesteld.

Dr. Wium van Zijl, lector en hoofd van de afdeling Nederlands bij het departement Afrikaans/Nederlands aan de universiteit van Wes Kaapland, verzorgde een cursus van 10 lezingen over de geschiedenis van de Afrikaanse letterkunde. Als gevolg van de grote belangstelling wordt deze cursus ook het komende jaar gegeven.

Het bestuur tracht in toenemende mate de betrekkingen te verstevigen met de docenten van de afdelingen Afrikaans/Nederlands van de drie Kaapse universiteiten. De doelstelling is het dichter bij elkaar brengen van de Afrikaanse en Nederlandse cultuurgemeenschappen. Een comité terzake zal worden opgericht.

Bestuur

Vier bestuursleden traden af, allen maakten deel uit van het dagelijks bestuur, te weten: dr. W.J.M. van der Sande, voorzitter, A.W.D. Jongens, vice-voorzitter, H. Thomas, secretaris alsmede A. Spaltman, penningmeester.

Samenstelling van het bestuur per 31 december 1993:

J.M.C. van der Wielen, voorzitter; M.J. de Jong, vice-voorzitter;

R. Neven, secretaris; mevr. B. Lindner, tweede secretaris;

dr. A.G. van Vijfeijken, penningmeester.

Nederlandse Boekerij ANV

De grotere behuizing van de Boekerij heeft een positieve invloed op het bezoekersaantal. De aantrekkingskracht van de bibliotheek als ontmoetingsplaats voor Nederlandssprekenden en de belangrijkheid hiervan mag en kan niet worden onderschat. Het is dan ook van het grootste belang, dat financiële steun wordt gevonden teneinde het voortbestaan van de Boekerij te verzekeren. De voorzitter en secretaris van de bibliotheek hadden daarover een onderhoud op het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag. De eisen voor het goed functioneren van de Boekerij werden op schrift gesteld en aan de afdeling Culturele Samenwerking kenbaar gemaakt. Bij de Nederlandse Taalunie is een verzoek om financiële ondersteuning ingediend.

Naast zorgen was er ook reden tot feest. De Boekerij bestond dit jaar 80 jaar, hetgeen uiteraard werd gevierd.

De bibliotheek is ongeveer 25.000 boeken rijk. Nederlandse en Vlaamse romans, novellen en dichtbundels maken een groot deel van het bestand uit, evenals een uitgebreide afdeling vakliteratuur.

Samenstelling van het bestuur per 31 december 1993:

Prof. P.G.J. Overduin, voorzitter; mevr. M. Ennenga, vice-voorzitter; mevr. M. Kotzé, secretaris; G. Adema, tweede secretaris; C.W. Grootendorst, penningmeester

Afdeling Limburg

Op zaterdag, 24 april 1993 vond er, in samenwerking met de werkgroep Grensgebieden en de ANV-afdelingen Zuid-Holland en Gelderland een voorjaarsexcursie plaats naar de Voerstreek.

Guido Sweron hield in het Veltmanshuis te St. Martens Voeren een geëngageerde inleiding, waarin hij herinnerde aan de aansluiting van de Voerstreek bij Vlaams Limburg nu 30 jaar geleden.

De drie verschillende dialecten van het Land van Overmaas werden belicht door dr. José Cajot.

Een wandeling door de in lentetooi staande Voerstreek was op zich al een belevenis. Prof. mr. dr. A. Postma besloot de dag met een optimistisch betoog over de toekomst van het Nederlands in de Voerstreek. Een uitgebreid verslag van die dag werd in Neerlandia 1993-3 gepubliceerd.

Op 25 september 1993 organiseerde de afdeling de vijfde Academische Zitting Alden Biesen in Rijkhoven (B), met als thema: Zuid-Afrika en de Nederlandse Taalfamilie. Spreker: de heer M.L. te Water Naudé, ambassadeur van de Republiek Zuid-Afrika in België. Inleider: Drs J.L.M. Kits Nieuwenkamp, algemeen secretaris ANV, moderator F. van Leeuwen.

De actuele situatie van de plaats van het Afrikaans in de republiek werd uit de doeken gedaan door ambassadeur te Water Naudé. De heer Kits Nieuwenkamp pleitte voor de weer volledige totstandkoming van de culturele verdragen. Beide sprekers onderschreven het grote belang van economische contacten en hulp, zeker nu Zuid-Afrika niet meer het rijke land is van enkele decennia geleden. Een uitgebreider verslag is opgenomen in Neerlandia 1993-5.

Het bestuur kwam achtmaal bijeen.

Samenstelling van het bestuur per 31 december 1993:

drs. J. Schrakamp, voorzitter; mevr. mr. M. Waltmans-Pennings, secretaris/penningmeester.

Afdeling Mechelen

Op 18 maart gaf dr. Wim van Heugten een voordracht met dia's over het Land van Kleef. Twee maanden later, op 15 mei, reisden we met een volle bus naar dat

[p. 124]

Nederlands-Duitse grensgebied aan de Nederrijn. Dr. Van Heugten was er de boeiende gids van een interessante dagtocht.

In het kader van ‘De dag van het Park’ werd op 29 mei een studiedag georganiseerd omtrent het thema ‘Natuur in de stad’. Frank Wempe uit Haarlem belichtte in een lezing het succes van zijn idee om in verkommerde wijken van grote steden tuinen aan te leggen als middel om de communicatie tussen de bewoners te verbeteren.

Op 14 september werd aan de Zuidafrikaanse ‘Breughel teater groep’ de kans geboden om hun ‘Spel van Wit en Swart’ van de Vlaming Benoni Dehaeck op te voeren.

NRC-journalist Derk-Jan Eppink sprak op 19 november over de media in Nederland en Vlaanderen.

Zaterdagmiddag 11 december sprak mw. prof. dr. Ada Deprez over ‘Jan Frans Willems, vader van de Vlaamse Beweging’ en drs. Eugène Langendijk over de beeldhouwer Louis Royer, geboren en getogen in Mechelen, die in de eerste helft van de negentiende eeuw een van de belangrijkste beeldenmakers in Nederland werd.

Samenstelling van het bestuur per 31 december 1993:

G. Logie, voorzitter; mw. E. van Esbroeck, secretaris;

K. Mannaerts, penningmeester

Afdeling Noord-Holland/Flevoland

Ook in 1993 was er een goede en zeer gewaardeerde samenwerking met het Vlaams Cultureel Centrum, waar de vergaderingen en bijeenkomsten van de afdeling gehouden worden.

De bijeenkomsten georganiseerd in het kader van ‘Vlaamse dialogen’ oogstten succes en werden druk bezocht. De kansen van de kleine cultuurgemeenschappen in Europa werden belicht door mevr. drs. J. Baartmans-van den Boogaart, voorzitter van het ANC en H. Suykerbuyk, Belgisch senator en lid van de Vlaamse Raad. Deze bijeenkomst werd op 23 januari gehouden. De daarop volgende dialoog op 20 februari had een geheel andere inhoud. De heren E. Antonus, verantwoordelijk voor ‘Antwerpen '93 culturele hoofdstad van Europa’ en S. Austen, voorzitter van het kunstgenootschap Felix Meritis discusieerden over het financieel en artistiek spanningsveld van Antwerpen '93.

S. Ephimenco, auteur en columnist van ‘Trouw’, correspondent van ‘Liberation’ en Geert van Istendael, schrijver en journalist bekeken kritisch de Vlamingen en de Nederlanders.

Guido Verhaegen, vice-voorzitter van de Frankfurter Buchmesse, zette op 17 april de samenwerking van Nederland en Vlaanderen op de Buchmesse uiteen.

De museum-directeuren R. Fuchs (Stedelijk Museum Amsterdam) en J. Hoet (Museum hedendaagse kunst te Gent) gaven hun visie op hun museumbeleid.

In de loop van het verslagjaar trad de vicevoorzitter B. Makken af. In zijn plaats werd benoemd H. Rau.

Samenstelling van het dagelijks bestuur per 31 december 1993:

P.M. Klaassen, voorzitter; H. Rau, vicevoorzitter; ir. J.A.C. Kroesen, secretaris; mevr. W. Schouten-van Winsen, penningmeester; H.G. Kropholler, tweede penningmeester

Afdeling Oost-Vlaanderen

De afdeling maakte op 3 juni een excursie naar De Lage Vuursche, gelegen in de provincie Utrecht, alwaar het vroegere graf van de dichter René de Clercq werd bezocht, gevolgd door een wandeling door de bossen van de Vuursche. Daarna begaf het gezelschap zich naar kasteel De Haer in Haarzuilens, waar kasteel en brinkdorp werden bezocht. Tenslotte bracht men een bezoek aan de vestingstad Naarden.

De jaarlijkse tentoonstelling in Beauvoorde, dit jaar gewijd aan ‘De dieren in de kunst’ werd op 10 juli geopend en bijgewoond door leden van de afdeling, het medelid en tevens kunstcriticus Jan D'Haese zorgde voor een deskundige rondleiding.

Een literaire bijeenkomst rond de dichter Anton van Wilderode werd op 15 oktober te Melle bijgewoond.

Op 30 oktober werd in het Campo Santo te St. Amandsberg de 100ste geboortedag van Staf Bruggen en de 200ste geboortedag van Jan Frans Willems herdacht. Bruggen was een bekend Vlaams toneelacteur en -regisseur. Aan Willems, de ‘Vader van de Vlaamse beweging’, die niet weg te denken is uit de strijd voor de Vlaamse emancipatie, wijdde prof. Ada Deprez in Neerlandia 5-1993 een uitgebreid artikel. Voor ontspanning op geheel ander gebied zorgde de musical Anatevka, die in Gent bezocht werd.

Samenstelling van het bestuur per 31 december 1993:

mevr. prof. dr. A. Deprez, voorzitter; mevr. lic. A. van Eetvelde-de Moor, secretaris; mevr. F. Ideler, penningmeester.

Afdeling Noord-Brabant

De conferentie ‘De Nederlanden Nu’ werd in mei 1993 in het Provinciehuis van Noord-Brabant in 's-Hertogenbosch gehouden. Met het Verbondskantoor in Den Haag werd nauw samengewerkt voor de totstandkoming daarvan.

Prof. dr. A.M.C. van der Geld behoorde tot de sprekers, die de conferentie, waaraan de leden van Noord-Brabant konden deelnemen, tot een succes maakte. (zie voor een verslag van de conferentie elders in dit jaarverslag en in Neerlandia 3/1993).

De heer Van der Geld, tevens voorzitter van het Benelux Universitair Centrum, stelde de lustrumbijeenkomst van dit Centrum ook open voor de leden van Noord-Brabant. Het thema ‘De betekenis van de Benelux en een verenigd Europa voor ieder van ons’, was ook zéér de moeite waard voor ANV-leden.

Samenstelling van het bestuur per 31 december 1993:

Prof. dr. A.M.C. van der Geld, voorzitter J.D. van der Harten, vice-voorzitter

Drs L.J.M. van de Laar, secretaris/penningmeester

Afdeling West-Vlaanderen

Het bestuur van de afdeling West-Vlaanderen kwam driemaal bijeen ten huize van voorzitter Bob Vanhaverbeke op 20 mei, op 16 juni en op 18 oktober 1993.

De afdeling trad op als medeorganisator van de uitgereikte ANV-Visserneerlandiaprijs aan de werkgroep Culturele Uitwisseling Westhoek/Zuid-Beveland. Deze culturele prijs werd uitgereikt op 16 maart in het stadhuis van Sluis door de heer E. Ruysschaert, bestuurslid van de afdeling en lid

[p. 125]

van het dagelijks ANV-bestuur. Onder de meer dan 150 aanwezigen was ook de Vlaamse minister van Cultuur de heer H. Weckx die de bij de prijs behorende oorkonde uitreikte.

Mw. prof. dr. Ada Deprez, neerlandica bij de Rijks Universiteit te Gent hield op 26 november een lezing over Jan Frans Willems, wiens 200 ste geboortejaar in 1993 werd herdacht. Ruim 100 belangstellenden waren aanwezig die na de lezing van mw. Deprez een optreden bijwoonden van de bekende voordrachtkunstenares Tine Ruysschaert. Zij declameerde enige fragmenten uit ‘Van de Vos Reynaerde”’

Samenstelling dagelijks bestuur per 31 december 1993:

B. Vanhaverbeke, voorzitter

D. Metsu, secretaris

P. Kempynck, penningmeester

Afdeling Zeeland

De jaarlijkse bijeenkomst van afdeling Zeeland werd in combinatie met de ledenvergadering gehouden.

Op 27 november kwam men in Middelburg bijeen. Dr. A. Vos hield een lezing over de geschiedenis van de Portugese joden in Zeeland. Het bestuur kwam op 12 april en 23 september bijeen. De heer Peeck verliet om persoonlijke redenen het bestuur. De heer Kamermans nam diens plaats van secretaris over.

Samenstelling dagelijks bestuur per 31 december 1993:

D. Aronson, voorzitter; A.H. Kamermans, secretaris;

ing. W.A.M. Lockefeer, penningmeester.

Afdeling Zuid-Holland

Op woensdag, 10 maart 1993 hield de afdeling Zuid-Holland haar jaarvergadering. Wegens veelvuldig verblijf in het buitenland trad mevr. J.H. Hüsken-van Dorp af als secretaris. Tijdens de vergadering werd ir. R.W. Flinkerbusch als haar opvolger benoemd. Na goedkeuring van de jaarstukken en op grond van het uitgebrachte verslag van de kascommissie werd aan de penningmeester decharge verleend.

Na de jaarvergadering hield de heer Wilfried Vandaele, algemeen secretaris van het Algemeen-Nederlands Congres te Brussel, een zeer interessante lezing onder de titel ‘Nieuwe mogelijkheden voor Vlaams-Nederlandse samenwerking’. Hij is lid van de vaste gemengde commissie voor het Belgisch-Nederlands Cultureel Verdrag en publicist over Nederlands-Vlaamse samenwerking en over de verhouding tussen pers en politiek. De spreker ging met name in op het besluit van het Belgisch parlement tot grondwetswijziging, waardoor België een federale staat is geworden.

Op 24 april 1993 maakte de afdeling, in samenwerking met de werkgroep Grensgebieden, een excursie naar de Voerstreek. Na ontvangst in het Veltmanhuis in St. Martens Voeren gaf de heer Guido Sweron een uiteenzetting over de taalkundige geschiedenis van dit grensgebied van de Nederlanden. In de middag werd onder leiding van de heer Jaak Nijssen, kenner bij uitstek van de Voerstreek, een wandeling gemaakt langs een aantal opmerkelijke punten in de streek, waaronder het kasteel van de Commanderij van de Duitse Orde in St. Pieters Voeren. Na terugkeer in het Veltmanhuis hield prof. mr. dr. A. Postma, hoogleraar in het onderwijsrecht aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, een lezing onder de titel ‘“Wij kunnen niet kapot’.

Op zaterdag, 2 oktober 1993 bracht de afdeling een bezoek aan Antwerpen, culturele hoofdstad van Europa in 1993. Bezocht werd een tentoonstelling van Antwerpse retabels (houten Middeleeuwse altaarkasten) in de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal. Na een Vlaamse lunch werd in het Hessenhuis de tentoonstelling ‘Antwerpen, verhaal van een metropool’ bekeken, waar de deelnemers een goede indruk kregen van de geschiedenis van Antwerpen, vooral in de 16de en 17de eeuw. Tot slot kon men in het Mayer van de Bergh museum nog werken bewonderen van de beroemde schilders Pieter Breughel, Jordaens en van Dijck.

Samenstelling dagelijks bestuur per 31 december 1993:

mr. L.H.I.M. Hoogeweegen, voorzitter; ir. R.W. Flinkerbusch, secretaris; M.C. van der Hoog.

Werkgroepen en commissies

Algemeen-Nederlands Wetenschappelijk Instituut ANWI

De werkgroep ANWI (in oprichting) krijgt als taak verschillende ANV-aktiviteiten, waaronder de bijzondere leerstoel ‘Cultuur der Nederlanden’ inhoudelijk te ondersteunen. Deze leerstoel zal in het najaar van 1994 worden geïnstalleerd bij de Letterenfaculteit van de Universiteit van Amsterdam.

De werkgroep ANWI zal tevens medeverantwoordelijkheid dragen voor het samenstellen van de publicaties van het Verbond, die in een samen te stellen ANV-reeks verschijnen.

Beleggingscommissie

Deze commissie adviseert het bestuur over de wijze van beleggen van de ANV-fondsen. Deze fondsen zijn het ANV toevertrouwd met de opdracht de opbrengst te bestemmen voor specifieke doeleinden. De heren B. van Marken en drs. W.J.M. Mathot maken deel uit van deze commissie.

Boekverspreiding

De vraag naar Nederlandse literatuur en lesondersteunend materiaal houdt aan. Deze vraag is veelal afkomstig van scholen in de ons omringende landen waar Nederlands als vreemde taal wordt onderwezen. Soms worden boeken van een auteur gevraagd die op scholen aldaar is uitgenodigd en wiens werk dan klassikaal wordt behandeld. Dikwijls beperkt de vraag zich tot het aanvragen van een woordenboek of materiaal dat onder de noemer land- en volkenkunde is onder te brengen. Abonnementen op jeugdbladen die de klas ‘rondgaan’ zijn eveneens zeer welkom. Een speciaal project was de verstrekking van twee literaire studieboeken aan elk van de dertig deelnemers aan een nascholingscursus Nederlands aan de universiteit in Groningen. Dit betrof Duitse leraren Nederlands uit de deelstaat Nedersaksen, die al vergevorderd waren in de kennis van de Nederlandse taal en cultuur.

[p. 126]

Goed Nederlands

In de loop van het verslagjaar werden de pogingen voortgezet om tot de oprichting van een werkgroep te komen, die tot taak krijgt het gebruik van goed Nederlands te bevorderen, o.a. door het vermijden van onnodige vreemde woorden. Een springvloed van Engelse woorden overspoelt al jaren het Nederlands. Dit brengt ongewenste gevolgen met zich mee, zowel voor het behoud van oorspronkelijkheid - en daarmee de bijdrage aan de veel geroemde Europese culturele verscheidenheid - als voor de begrijpelijkheid voor brede lagen van de bevolking.

Naast het schrijven van brieven aan de overheid, bedrijven, verenigingen en instellingen denkt de werkgroep aan het (doen) samenstellen van een ‘richtwoordenboek’ met taalkundig uitsluitend Nederlandse woorden. Voorts zet de werkgroep zich in, door middel van adviesverlening aan het ANV-bestuur, voor de wettelijke vastlegging van het Nederlands als de taal van bestuur, onderwijs en rechtspraak in Nederland, zoals in Vlaanderen door middel van de taalwetgeving reeds is gebeurd.

Werkgroepleden zijn:

C. Impens, ir. J.A.C. Kroesen, dr. M.C. Tideman, drs. G.J. Snaauw, J. van der Vecht, F. de Vogelaere, Th. van Wingerden

Grensgebieden

De werkgroep organiseerde in samenwerking met twee ANV-afdelingen een culturele excursie naar de Voerstreek. De plaats van samenkomst was het Veltmanshuis in St. Martens Voeren. Het gezelschap werd ontvangen door de heer Guido Sweron, die de Vlaamse ontwikkeling in de Voerstreek vergeleek met de processie in Echternach: twee stappen vooruit en één achteruit, maar niettemin toch voorwaarts. Dr. José Cajot, linquist uit Hasselt herinnerde o.m. aan de volkstelling van 1930. Wanneer ca 71% in een dorp Nederlands sprak, werd het dorp Nederlandstalig genoemd. Bij ‘slechts’ 69% werd het dorp als tweetalig aangemerkt. Economische motieven - afhankelijkheid - spelen volgens Cajot een belangrijke rol bij de taalkeuze van de bewoners. Een uitgebreid verslag is in Neerlandia 3/1993 opgenomen.

Werkgroepleden zijn:

dr. W. van Heugten, dr. P.H. Jongbloet, J.H. van Tongeren, D.J. Verbrugh, drs. C.M. van Woerkum.

Leerstoel Cultuur der Nederlanden

De voorbereidingen voor het installeren van de leerstoel aan de faculteit der Letteren aan de Universiteit van Amsterdam zijn in het verslagjaar met succes bekroond. Zowel het College van Bestuur als de Universiteitsraad hechtten hun goedkeuring aan de plannen van het ANV. Naar het zich laat aanzien kan eind 1994 met de leerstoel worden aangevangen. Een advertentie met een uitnodiging te solliciteren naar de functie van bijzonder hoogleraar zal begin 1994 in de landelijke dagbladen verschijnen. De leeropdracht omvat lesgeven en wetenschappelijk onderzoek verrichten over de positie van de Nederlandse taal- en cultuurgemeenschap in internationaal verband.

Werkgroepleden zijn:

prof. mr. dr. S.W. Couwenberg, prof. dr. A.M. Hagen, drs. J.L.M. Kits Nieuwenkamp, prof. mr. dr. A. Postma, dr. H.J.G. Waltmans.

Leraren Nederlands

Het nascholingsproject ‘Waalse leraren Nederlands’ dat in 1992 in samenwerking met de Talenacademie in Maastricht gehouden werd, had zo'n succes dat in 1993 wederom werd besloten een dergelijke cursus te organiseren. Van 5 t/m 16 april namen 24 docenten Nederlands uit Wallonië deel aan een intensieve nascholingscursus. Taalvaardigheid, methodiek en didactiek van het Nederlands als vreemde taal, de ontwikkeling van eigen lesmateriaal en de kennismaking met de Nederlandse cultuur behoorden tot de hoofdthema's. Vooral in het laatstgenoemde programmaonderdeel had het ANV een groot aandeel. Zo werd een bezoek gebracht aan de Deltawerken en kreeg het gezelschap een rondleiding door het gebouw van de Tweede Kamer. Op het Verbondskantoor werd het gezelschap ontvangen door een bestuursdelegatie van het ANV waar men op de hoogte gesteld werd van doelstellingen en aktiviteiten van het Verbond.

Een evaluatie van de cursus zal er toe leiden dat het ANV dergelijke projecten zoveel mogelijk zal blijven uitvoeren, zij het dat ook docenten Nederlands uit andere gebieden een kans moeten krijgen zich voor dergelijke cursussen in te schrijven.

De werkgroep gaf voorts adviezen over de besteding van de begrotingspost ‘Boekverspreiding’. Het overgrote deel van de boeken vindt immers zijn weg naar middelbare scholen in de omringende vreemde taalgebieden waar Nederlands op het lesrooster staat.

Werkgroepleden zijn:

J.L.M. Kits Nieuwenkamp, voorzitter; R.P.J. Halink; H.J.W. Hülsdünker.

ANV-Literatuur

‘Vijvers barsten van het water’, de achtste bundel van het literatuurproject verscheen in 1993 met twintig gedichten van debutanten, die de toets van de kritiek goed hadden doorstaan. Het opnemen van hun gedichten is niet de eerste opzet van het project. Veeleer worden de gedichten van de inzenders beoordeeld op stijl, ritme, beeldspraak en andere criteria, die bepalend zijn voor de inhoud van een gedicht. De dichters ontvangen hun gedichten terug, voorzien van commentaar waardoor ze meer zicht krijgen op hun kwaliteiten en tekortkomingen. Tenslotte worden de besten beloond met opname van hun gedicht in de bundel.

Hieronder volgt één van de gedichten:

Ik herken de
draai van
de trap
in de
wenteling
van mijn geest.

Katleen Voets

Werkgroepleden zijn:

D. Billiet, W. Hofman (voorzitter), J. van Hoorn, J. van Hulle, mevr. J. Kruit, M. De Smet en mevr. J. van der Stap.

[p. 127]

Dag van de Nederlandse taal

In het kader van de viering van het 700-jarig bestaan van het voormalig Augustijnerklooster in Dordrecht werd op 3 september aldaar de ‘dag van de Nederlandse taal’ gehouden. Het ANV gaf daaraan zijn medewerking door in de keuze van de inleiders te bemiddelen. Mevrouw prof. dr. A. Deprez, bestuurslid van het ANV, hield een lezing over Nederlandstalige tijdschriften in de periode 1815-1830, de tijd dat België tot het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden behoorde.

Frankfurter Buchmesse

De Buchmesse met als zwaartepunt de literatuur van Vlaanderen en Nederland kende een groot succes. Dankzij de inspanningen van het ANV kon de inleiding van de tentoonstelling over de taal van de Lage Landen worden behouden. Het beheer daarvan is thans in handen van de Taalunie. De bedoeling is dat dit deel van de tentoonstelling als ondersteuning kan worden gebruikt voor literaire of taalkundige evenementen.

De Nederlanden in de wereld

In overleg en samenwerking met het Algemeen-Nederlands Congres is in het verslagjaar een begin gemaakt met het opnieuw doen functioneren van de gezamenlijke ANV-ANC werkgroep.

Op 8 november kwam een kerngroep bijeen om een taakstelling te formuleren, een lijst van mogelijke werkgroepleden op te stellen en de te volgen procedure vast te leggen. Zoals voor elke andere werkgroep (en ook de afdelingen) geldt, dient ook de werkgroep De Nederlanden in de wereld zo zelfstandig mogelijk te werken binnen de door het bestuur van ANV (en ANC) goedgekeurde werkplan.

De werkgroep zal dus een bestuur dat uit een voorzitter en een secretaris bestaat, moeten kiezen. Er zal voorts projectmatig gewerkt worden. De heer F. Pittery, lid van de oorspronkelijke werkgroep, is bereid voorlopig het voorzitterschap op zich te nemen. In afgeslankte vorm heeft de werkgroep voorbereidend werk verricht voor het Algemeen-Nederlands Congres dat op 7 mei 1994 te 's-Hertogenbosch wordt gehouden.

F. Pittery, (voorlopig) voorzitter.

Taalgebruik

In het verslagjaar is een begin gemaakt met het opnieuw formuleren van de taakstelling van de werkgroep. Kern van de opdracht blijft het adviseren van het bestuur op het gebied van het taalgebruik door de overheid, het bedrijfsleven, de media en allerhande organisaties en instellingen. Daarnaast treedt de werkgroep ook zelf rechtstreeks op in de richting van de genoemde doelgroepen. In de loop van het verslagjaar zijn enkele tientallen brieven verzonden, o.a. betreffende het gebruik van het Nederlands bij het Europese Merkenbureau en Europol, het behoud van Radio I op de middengolf, het Nederlands op verpakkingen en bijsluiters en het Nederlands als criterium bij de internationalisering in het onderwijs.

Vooral in Vlaanderen en Brussel werd bereikt dat het Nederlands de plaats kreeg waarop het recht heeft. Sommige vraagstukken werden opgelost na een uitspraak van de Vaste Kommissie voor Taaltoezicht. Andere zaken konden positief worden geregeld na overreding van handelsfirma's. Zo zijn vele advertenties in de Brusselse informatiebladen, die iedere inwoner onder ogen krijgt, nu tweetalig met soms het Nederlands voorop!

Door toetreding van twee nieuwe leden zullen in toenemende mate aktiviteiten in Noord-Nederland worden ontwikkeld. Dit kan betrekking hebben op het terugdringen van termen in de media zoals airbag (liefst samen met Onze Taal e.a.), maar ook het veiligstellen van het Nederlands bij Europese instellingen.

De werkgroep vergaderde enkele malen in wisselende samenstelling.

Werkgroepleden zijn:

dr. H. Bunk, voorzitter; drs. T. Hendrix, H. Rau, E. Schepens, A. Schrauwers, mevr. drs. S. van der Ree

ANV-Visserneerlandiacommissie

De commissie vergaderde op 20 december en behandelde de aanvragen voor prijzen voor Persoonlijke Verdiensten, Cultuur en Welzijn.

Vele aanvragen konden de toets van de kritiek niet doorstaan. Slechts een beperkt aantal werd met een positief advies doorverwezen naar het bestuur, dat uiteindelijk de prijzen vaststelt.

Samenstelling van de commissie per 31 december 1993:

Mevrouw dr. M. Bouverne-de Bie, drs. J.A.C. van Burg, G. Groothoff, W. Jongeneel, drs J.L.M. Kits Nieuwenkamp, J. van Londen, prof. dr. L. Meerts, dr. W.O. Renier, prof. dr. H.C.C. de Schepper, J.W. Volleberg, dr. H.J.G. Waltmans.

ANV-Visserneerlandia jury

Op voorstel van de jury werd in 1993 een prijsvraag uitgeschreven voor een jeugdtheaterstuk. De prijs groot f 12.000,- werd uit het Visserneerlandiafonds ter beschikking gesteld. De beoordeling van de inzendingen en de prijsuitreiking vindt plaats in het najaar van 1994.

De jury bestaat uit:

W.B.M. Spekking, (voorzitter), V. Frederik en H. Meert.

drs. J.L.M. Kits Nieuwenkamp

algemeen secretaris