Neerlandia. Jaargang 98

[p. 50]

Afdeling Curaçao heropgericht
Nieuwe doelstelling
door G. Berry

Zoals reeds in Neerlandia 1993-5 is gemeld werd op 3 november vorig jaar te Willemstad in de vergaderzaal Rust en Burgh de afdeling Curaçao van het ANV heropgericht. De afdeling omvat inmiddels een 70-tal leden.

Na een lange periode van afwezigheid, sinds 1969, zijn de aktiviteiten weer opgevat. De aktiviteiten zijn gericht op het stimuleren van het goede gebruik van de Nederlandse taal, zoals ook de Alliance Française zich inzet voor de Franse taal en de Sociedad Bolivariana voor de Spaanse taal.

Nu het Papiamentu als vak in het basisonderwijs is ingevoerd, valt aan het Nederlands als instruktietaal een bijzondere funktie toe bij het voortgezet onderwijs. Het ANV beoogt vanuit deze hedendaagse optiek op nieuwe wijze in te spelen op de aktuele ontwikkelingen binnen het onderwijs.

Het ANV-initiatief op de Nederlandse Antillen dient gedragen te worden door de eigen mensen, dus door de ‘yu di Korsou’ zelve. De inbreng van onze eigen mensen is de basis waarop het ANV op Curaçao haar plaats weer kan innemen, aldus de Raad van Advies van de afdeling.

Doelstelling

Tijdens de oprichtingsvergadering voerde o.a. de heer G. Berry, lid van de Raad van Advies, het woord, met name over de doelstellingen van de afdeling in onze huidige moderne tijd. Aan die toespraak ontlenen wij het volgende.

‘Niemand zal problemen hebben met de doelstelling zoals wij die tot nog toe steeds hebben geprofileerd, nl. het bevorderen van de kennis van de Nederlandse taal, omdat het Nederlands instructietaal van het onderwijs is in het lager en het voortgezet onderwijs en omdat het beter beheersen van het Nederlands betekent betere kansen voor het kind in het onderwijs. Dit is een doel dat geen dreiging vormt voor het Papiaments, omdat de landstaal voldoende eigen kracht bezit om niet verdrongen te worden.

De bezorgdheid zit hem vooral, gezien het verleden van het ANV-Curaçao, in het verborgen motief dat bepaalde groepen in deze gemeenschap aan bovengenoemd doel van de vereniging zouden kunnen en willen ontlenen. Het is daarom ook van groot belang dat dadelijk bij het opstellen van de doelstellingen in de statuten van de afdeling men zeer duidelijk en gedetailleerd de bedoeling aangeeft om zo min mogelijk ruimte te laten voor speculaties.

Het is de meesten wel bekend dat de ANV-afdeling Curaçao tot het jaar 1969 (in haar laatste jaren in afnemende mate) met de algemene doelstelling: ‘De bevordering van de Nederlandse taal en cultuur’ eigenlijk streefde naar het doel de superioriteit van de Nederlandse cultuur te propageren, om op die manier de superioriteit van de kolonisator te blijven opleggen.

Superioriteit van de kolonisator

De superioriteit van de kolonisator in de achttiende en negentiende eeuw was in de meeste koloniën en in de meeste opzichten geen punt van twijfel. Het is pas in de twintigste eeuw, vanaf de jaren twintig en dertig, dat overal ter wereld het dekolonisatie-proces goed op gang komt door een grotere bewustwording van de gekoloniseerde volkeren van hun eigen kunnen en hun eigen waarde. Ironisch genoeg deels ontwikkeld, zij het direkt en/of indirekt, door het onderwijs van de kolonisator zelf.

Dit verschijnsel herkennen wij duidelijk in onze eigen geschiedenis. Eind negentiende eeuw, begin twintigste eeuw is superioriteit van de kolonisator nog vanzelfsprekend. Na de afschaffing van de slavernij, wanneer zelfs de dreiging van een opstand van deze groepering tot het verleden behoorde, leefde de kolonisator zelfs in een euforie van overmoed.

De missionarissen zagen evenwel geen kwaad in het vooropstellen van een goede communicatie en predikten in het Papiaments. Mgr. Niewindt gaf zijn catechismus in de volkstaal uit en in Nederland gaf men zelfs onderricht in het Papiaments voor uit te zenden ambtenaren.

Al in de jaren twintig en zeker in de jaren dertig komt hier een ommekeer van 180^o in. De superioriteit is niet zo vanzelfsprekend meer. Die moest opgelegd worden! Economische belangen spelen overal ter wereld een zeer belangrijke rol in deze. Op Curaçao niet minder met de komst van de SHELL.

De greep op de kolonie mocht niet verslappen. Papiaments werd op de scholen verboden. Fraters en zusters gaven zelfs op de buitenscholen uitsluitend les in het Nederlands. Na de subsidieverordening van 1935 moeten hun ideële motieven wijken voor het broodnodige geld. Zij kunnen zich dan ook volkomen verenigen met de doelstellingen van het ANV en werkten nauw samen met deze vereniging.

Ook onder de gegoede burgerij van het eiland vindt het ANV een enorme aanhang. Ieder landskind dat zich wilde verzekeren van een zekere sociale status en van alle economische mogelijkheden die er aanwezig waren, wist dat hij zich als een volwaardige Nederlander moest opstellen die nadacht als een Nederlander en het gevoelsleven had van een Nederlander en ook hetzelfde pakket van waarden en normen moest hebben als een Nederlander. Een Europese Nederlander wel te verstaan. Dr. Johan Hartog noemt deze jaren ‘de Nederlandse jaren van Curaçao’.

[p. 51]

Breuk met het verleden

Na de Tweede Wereldoorlog raakt het bewustwordingsproces van het volk, zoals ook elders in de wereld, in een stroomversnelling. Om erger te voorkomen krijgen wij onze autonomie. Onze eigen cultuur verwerft steeds meer eigen plaats.

Dit proces culmineert in 1969. Er wordt abrupt en praktisch geheel gebroken met de Nederlandse cultuur. Het ANV houdt op te bestaan. Niets mag ons meer herinneren aan de Nederlandse superioriteit.

De gouverneur en de gezaghebber worden zwart. Alle wilgebomen en sloten moesten uit de schoolboeken verdwijnen en plaats maken voor windmolens en geiten. Zelfs het Nederlands op school wordt een ‘zonnig Nederlands’. Het Papiaments gaat naar school! Wij gaan het culturele tijdperk in van ‘di nos e ta’ en ‘nos mes por’.

Op de arbeidsmarkt wordt geantillianiseerd, ongeacht capaciteit, met alle gevolgen van dien.

Het zijn misschien wel deze gevolgen die ons noodgedwongen doen realiseren dat wij alles in een realistischer perspectief moeten plaatsen en minder emotioneel gebonden moeten zijn. En we moeten ons ook steeds realiseren, door ons zelf verkozen, dat een groter wordende financiële afhankelijkheid van Nederland ons hiertoe dwingt.

Aan de andere kant heeft de doorsnee Nederlander, zoals de meeste Europeanen, zich ontwikkeld tot een nieuwe wereldburger, die open staat voor andere culturen die hij weet te waarderen. Het is zelfs zo dat menige Europese Nederlander onze cultuur veel gezelliger vindt dan zijn eigen cultuur.

Nieuwe tijden

De arrogantie en minachting heeft plaats gemaakt voor oprechte interesse en zelfs betrokkenheid. De dreiging die wij ervaarden is weg. En dan laat ik het politiek gebeuren van de laatste tijd even in het midden, hopende dat het een donkere wolk is die snel voorbij trekt. De ontwikkeling tot een nieuwe wereldburger wordt ons ook opgelegd door een overweldigend medium dat de hele wereld ieder moment in onze huiskamers brengt. Ook wij dienen open te staan voor alle culturen en ze te leren waarderen.

Dit brengt mij weer op de doelstelling van het ‘nieuwe’ ANV-Curaçao.

Wordt de algemene doelstelling: ‘De bevordering van de Nederlandse taal’?

Laten wij angstvallig het woordje ‘cultuur’ weg om geen breder terrein aan te pakken om connotaties met het verleden te vermijden?

Taal en cultuur onafscheidelijk

Taal en cultuur zijn onafscheidelijk aan elkaar verbonden. Wij zouden een hele grote fout begaan als wij cultuur weglaten uit vrees dat wij uitgemaakt worden voor het oude ANV, voor een instituut dat een dominerende cultuur heeft gepropageerd.

De tijden zijn veranderd en ook de mensen.

Willen wij betere resultaten bereiken met het Nederlands op de scholen, dan moeten wij de aversie voor de Nederlandse cultuur keren. Onze kinderen en hun ouders moeten de Nederlandse cultuur beter kennen, beter begrijpen en waarderen. Ja zelfs meer oprechte interesse en betrokkenheid tonen, willen zij de taal beter kunnen leren.

Onderzoek op het gebied van de houding en motivatie van de leerling heeft bevestigd dat motivatie, en ook het soort motivatie, van invloed is op de prestaties van de leerling.

Het lijkt mij wenselijk dat wij trachten de houding van de leerling ten opzichte van het Nederlandse volk en de cultuur waarvan hij de taal leert, positief te beïnvloeden. Uiteindelijk vormen wij toch samen één koninkrijk.

De heer Gregory Berry is lid van de Raad van Advies van de afdeling Curaçao.