Neerlandia. Jaargang 97

[p. 156]

Algemeen-Nederlandse kroniek

Taal en letteren

Waarom ontbreekt Nederlandse tekst?

Terecht geniet het Nederlands Kamerkoor ook in het buitenland grote bekendheid; regelmatig verzorgt het optredens buiten onze landsgrenzen. Blijkbaar met het oog daarop is een vouwblad samengesteld dat informeert zowel over dit unieke vocale ensemble als over de compactplaten waarop het een grote verscheidenheid aan werken heeft vastgelegd. De tekst ervan is gesteld in het Engels, Frans en Duits. Uiteraard is daar geen enkel bezwaar tegen in te brengen. Alleen heb ik mij de vraag gesteld waarom er geen Nederlandse tekst in is opgenomen. Ik ben tot deze vraagstelling gekomen omdat dit vouwblad ook in Nederland aan relaties is toegezonden. Al hoe stijlvol het vouwblad ook uitgevoerd is, een dergelijke vorm van veronachtzaming van de Nederlandse taal vind ik stijlloos. Ik geef de verantwoordelijken voor deze uitgave dan ook de welmenende raad in overweging bij een heruitgave van dit vouwblad ook een kolom met een Nederlandse tekst op te nemen. En dan op de plaats die onze taal rechtens toekomt, n.l. de eerste. (mh)

Kieskring of ‘kiesomschrijving’?

In de Belgische senaat ontspon zich op 21 april dit voorjaar een interessante discussie over de vraag hoe in de Nederlandstalige uitgave van de nieuwe grondwet in artikel 49 het oude begrip ‘kiesarrondissement’ moet worden vervangen. De ontwerp-tekst gebruikt een storend gallicisme, dat misschien nog beter met het woord particularisme gekarakteriseerd kan worden: ‘kiesomschrijving’. In de Duitstalige uitgave wordt terecht van Wahlkreis gesproken. Waarom niet naar Nederland gekeken om te zien dat daar reeds lang de term kieskring is ingeburgerd? Niet alleen een Vlaamse senator, maar ook de franstalige Brusselaar De Donnéa nam het voor goed Nederlands op: ‘Des lors, messieurs, je pense qu'il conviendrait que vous utilisiez le néerlandais moderne tel qu'il est notamment parlé aux Pays-Bas.’ Was de term ‘kiesomschrijving’ een vergissing voortgekomen uit onnadenkendheid of onwetendheid, of erger, een uiting van Vlaams particularisme dat moet doorgaan voor eigenheid?

Het Nederlandse boek in Frankrijk

Dit jaar zal in Frankrijk tijdens de 21ste manifestatie ‘Les Belles Etrangères’ de Nederlandse literatuur centraal staan. De manifestatie loopt van 29 november tot en met 10 december in de steden Parijs, Lyon en Grenoble. Een tiental Nederlandse schrijvers is uitgenodigd om lezingen te houden. Het programma zal samengesteld worden door het Nederlands Literair Produktie- en Vertalingsfonds en het Institut Néerlandais in Parijs. (ew)

Schrijversbeurzen

De Nederlandse en de Vlaamse overheid zullen voortaan gezamenlijk Nederlandstalige schrijvers geldelijk steunen. Het Nederlandse Fonds voor de Letteren betaalt mee aan elf Vlaamse werkbeurzen en het Vlaamse ministerie van Cultuur steunt vijf Nederland se schrijvers. Het totale Nederlandse grensoverschrijdende bedrag is f 120.000,- en Vlaanderen betaalt f 45.000,-. In totaal ontvangen 316 schrijvers en vertalers een werkbeurs. Hiermede komt een einde aan ‘het eten van twee walletjes’ dat mogelijk werd gemaakt door de EG-bepalingen dat er op grond van nationaliteit niet gediscrimineerd mag worden. Daardoor vroegen schrijvers zowel in Nederland als in Vlaanderen subsidie aan.

Pools eredoctoraat

Op 9 juni jl. werd aan de universiteit van Wroclaw een eredoctoraat verleend aan prof. dr. P.G.J. van Sterkenburg, directeur van het Instituut voor Nederlandse Lexicologie in Leiden.

Het laudatio werd uitgesproken door prof. dr. S. Predota, hoofd van de Erasmus leerstoel voor Nederlandse Taal, Literatuur en Cultuur. Hij beklemtoonde de wetenschappelijke prestaties van de nieuwe eredoctor, schrijver van meer dan 100 wetenschappelijke publicaties, waaronder 20 boeken die alle sleutelproblemen van de historische en synchrone lexicologie en lexocigrafie van het Nederlands betreffen.

Daarbij werd ook onderstreept dat Van Sterkenburg nieuwe lexicografische grondbeginselen en oplossingen ontwikkelde van twee verklarende woordenboeken, ‘Van Dale Groot Woordenboek van hedendaags Nederlands’ en ‘Van Dale handwoordenboek van hedendaags Nederlands’ en voor het ‘Groot woordenboek van synoniemen en andere betekenis verwante woorden’.

Jarenlange samenwerking tussen Van Sterkenburg en de Neerlandici van Wroclaw resulteerde in het tot stand komen van het ‘Hand-

[p. 157]

woordenboek Nederlands-Pools’ en de uitgave van het onbekende Middelnederlandse gebedenboek uit de Domkapittelbibliotheek in Wroclaw. (S. Predota)

Taaladviescommissie

De Nederlandse Taalunie heeft een Taaladviescommissie (TC) ingesteld, die bestaat uit gerenommeerde taalgeleerden, literatoren en mediamensen uit Vlaanderen en Nederland. De oprichting van deze commissie gebeurde op verzoek van een werkgroep met vertegenwoordigers van taaladviesdiensten en makers van woordenboeken en gebruiksgrammatica's. Zij voelen in hun dagelijks werk behoefte aan een normerende instantie die in lastige kwesties een voorlopig laatste woord heeft en die normatieve controverses op systematische wijze onderzoekt. Een van de fundamentele doelstellingen van het Taalunieverdrag is het gemeenschappelijk bevorderen van het verantwoorde gebruik van de Nederlandse taal. De Taaladviescommissie moet een belangrijke rol spelen in het taalzorgbeleid dat de Taalunie voert en staat onder voorzitterschap van prof. dr. M.C. van den Toorn, o.a. redacteur van de Algemene Nederlandse Spraakkunst.

De Taaladviescommissie krijgt als taak desgevraagd adviezen te geven aan instanties die met normeringskwesties worden geconfronteerd, zoals taaladviesdiensten, redacties van woordenboeken en grammatica's. Deze adviezen kunnen betrekking hebben op alle taal- en taalgebruikskwesties, bijvoorbeeld spelling en grammatica, normatieve aanduidingen in woordenboeken en stilistische problemen. Het dient te gaan om lastige kwesties waarover genoemde instanties zelf geen definitieve uitspraak kunnen doen. Individuele burgers en organisaties kunnen zich met hun taalproblemen niet tot de commissie richten. De Taaladviescommissie wil immers niet in de plaats treden van de reeds bestaande taaladviesdiensten, maar wil die slechts ondersteunen.

De Taaladviescommissie zal beurtelings in Nederland en Vlaanderen vergaderen en door middel van een jaarrapport verslag uitbrengen over haar werkzaamheden en over de verstrekte adviezen.

Etikettering

De tegenstem van Nederland tegen het Frans-Belgische voorstel de EG-regelgeving t.a.v. produktinformatie (op verpakkingen en bijsluiters) zodanig te wijzigen dat voortaan minstens (en niet bij uitsluiting) de landstaal gebruikt moet worden om de burger zo goed mogelijk te informeren, zou er wel eens mee te maken kunnen hebben dat Nederland in 1991 het verplicht gebruik van het Nederlands, voorgeschreven in de Warenwet, schrapte. Grond daarvoor was en is dus nog blijkbaar, het misplaatste vertrouwen in de fabrikant die uit commerciële overwegingen het Nederlands niet zou vergeten. De praktijk leert echter anders. Des te dringender is een aanpassing van de EG-richtlijn. Europarlementslid mevrouw Larive (lib.) is van mening dat Nederland zijn Warenwetaanpassing op dit gebied zou moeten herzien en vroeg EG-commissaris Bangemann om zijn mening. Deze vond ingrijpen overbodig: De EG-richtlijn zegt immers dat ‘een voor de burger begrijpelijke taal’ moet worden gehanteerd en dat is in de eerste plaats de landstaal. Blijft echter de praktijk die leert dat wanneer de fabrikant de landstaal niet voorgeschreven krijgt, het Nederlands dikwijls letterlijk het kind van de rekening is. Aanpassing van de Warenwet en de EG-regelgeving blijft dus noodzakelijk wil men de burger dienen en het Nederlands bevorderen. De kwestie van de etikettering is niet louter een economische aangelegenheid, maar tevens een stukje cultuurbeleid. Mevrouw Larive noemde het gebruik van de landstaal dan ook niet alleen veiliger, maar ook een bijdrage aan behoud van de eigen identiteit. Voor het einde van het jaar komt commissaris Bangemann met een nadere mededeling.

Taaluniepenning 1993 voor Prof. dr. A. Kinsbergen

Het Comité van Ministers van de Nederlandse Taalunie besloot om de Taaluniepenning 1993 toe te kennen aan Prof. dr. A. Kinsbergen.

Kinsbergen heeft in zijn carrière een bijzondere zorg voor de Nederlandse taal aan de dag gelegd.

Met name heeft hij, eerst als lid, daarna als voorzitter van het bestuur van de Stichting Instituut voor Nederlandse Lexicologie (INL) te Leiden, met succes geijverd voor de Nederlands-Vlaamse samenwerking op het vlak van het woordonderzoek, wat tot verschillende belangrijke resultaten heeft geleid. Hij heeft ertoe bijgedragen dat projecten zoals het ‘Woordenboek der Nederlandse Taal’ (WNT) en het ‘Vroegmiddelnederlands Woordenboek’ de voltooiingsfase hebben bereikt. Onder zijn voorzitterschap verwierf het INL ook faam met zijn pionierswerk op het

[p. 158]

gebied van de automatisering, in het bijzonder met de taaldatabank van het Nederlands en met het ‘Elektronisch Woordenboek der Nederlandse Taal’.

Prof. Kinsbergen is Gouverneur van de provincie Antwerpen, ereadvocaat en doctor honoris causa van de Universiteit van Antwerpen.

De Taaluniepenning wordt jaarlijks toegekend aan personen of instellingen die zich langdurig en aanwijsbaar verdienstelijk hebben gemaakt voor de integratie van Nederland en Vlaanderen op het gebied van de Nederlandse taal en letteren.