Neerlandia. Jaargang 97

Nieuwe landenlijst voorgesteld door de Nederlandse Taalunie
door Ludo Permentier

De Nederlandse Taalunie legde zopas de officiële schrijfwijze vast voor namen van landen, de daarbij behorende bijvoeglijke naamwoorden, de hoofdsteden en de aanduidingen van inwoners. De Filippijnen heten vanaf nu de Filipijnen. Wie Tokio schreef moet Tokyo leren schrijven en Beijing wordt weer Peking. De Nederlandse en Vlaamse overheden keurden de lijst goed en bevelen het gebruik ten sterkste aan in de eigen ministeries, de pers en het onderwijs. Als vertegenwoordiger van de Vlaamse journalisten mocht ik, samen met mijn Nederlandse collega R.M. Hopman op 21 juni 1993 de eerste exemplaren van de Lijst van Landnamen in ontvangst nemen in het Vlaams Cultureel Centrum De Brakke Grond in Amsterdam.

Wie Bolivië blijft schrijven in plaats van Bolivia (denkende dat je toch ook Australië schrijft en Namibië), vliegt niet de gevangenis in. De nieuwe ‘officiële schrijfwijze voor het Nederlandse taalgebied’ is niet eens bij wet of decreet vastgelegd. Maar de Taalunie meent dat iedere taalgebruiker in Vlaanderen en Nederland nu weet waaraan hij zich kan houden als hij onzekerheid en verwarring wil vermijden. De bestaande lijsten, onder meer die van het Nederlandse persbureau ANP, die van de Algemene Nederlandse Spraakkunst en de van 1980 daterende lijst van Landennamen van de Commissie voor de Spelling van Buitenlandse Aardrijkskundige Namen (CBAN) spraken elkaar gedurig tegen en ook in woordenboeken, atlassen, kranten en andere publicaties vond men verschillende schrijfwijzen voor landen als Koeweit (Kuweit, Kuwayt, Kowayt). Vooral in het digitale tijdperk is eenheid belangrijk, zei dr. Rob Rentenaar die de Commissie voor Landnamen voorzat: ‘De computer blijft dom en weet niet dat hij ons ook de gegevens over Sarajevo moet leveren, die een ander onder Serajevo heeft gecodeerd.’

Hij erkende dat de voorgestelde lijst een aaneenschakeling van compromissen is en dat alternatieve spellingen best verdedigbaar zijn. In één geval is ook zijn werkgroep er niet uitgekomen. Zowel Slovakije als Slowakije zijn aanvaard: ‘De Nederlanders in de commissie wilden van geen kanten een v, de Vlamingen wilden evenmin een w. Deze dubbelvorm hebben we gehouden als symbool voor de strijd die we hebben geleverd.’

Wie door de zeventien bladzijden van de lijst bladert, zal zich verwonderen over inconsequenties in

[p. 136]

De lijst

In de hierna volgende lijst is uitgegaan van de landen en regio's die zijn opgenomen in de lijst van landen en regio's uit 1988 van de International Organization for Standardization (ISO): ISO 3166:1988 (E/F).

De Werkgroep heeft haar werkzaamheden uitgevoerd in een periode van turbulente staatkundige ontwikkelingen, zoals de eenwording van de beide Duitslanden, en het uiteenvallen van de Sovjetunie en Joegoslavië. Het zou dus kunnen zijn dat op het moment dat deze Lijst van landnamen wordt gepubliceerd, een aantal officiële namen daaruit reeds zijn achterhaald door de feiten. De Werkgroep is in principe uitgegaan van de staatkundige situatie ten tijde van de afronding van haar werkzaamheden. Dat wil zeggen maart 1993. Daarnaast heeft zij echter een aantal namen opgenomen van landen waarvan het officiële karakter op dit moment nog ter discussie staat of die hun officiële status zeer recent hebben verloren. Het zal ongetwijfeld nodig blijken de Lijst op dit punt periodiek bij te stellen.

Zoals in het voorwoord reeds aangegeven, is voor de schrijfwijze van de buitenlandse aardrijkskundige namen primair uitgegaan van de CBAN-Lijst van landennamen (1980). Daarnaast zijn de volgende lijsten geraadpleegd:

-	‘Lijst van aardrijkskundige namen en afleidingen daarvan’ uit de Algemene Nederlandse Spraakkunst (1984), Wolters-Noordhoff Groningen, Wolters Leuven;
-	‘Ontwerp-Aanvullende Regelingen voor de schrijfwijze van het Nederlands’ van het Comité Schrijfwijze Nederlands, Nederlandse vertaalafdelingen van de Commissie en de Raad van de Europese Gemeenschappen, Brussel 1979;
-	‘Pays et capitales du monde’ uit het ‘Bulletin d'information de l'Institut Géographique National’, 4e editie, november 1986 uitgegeven door de Commission de Topynomie van het Institut Géographique National (IGN), Parijs, 1986;
-	‘Schrijfwijze van buitenlandse namen’ (1987) van het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), uitgegeven door de Staatsuitgeverij, Den Haag, 1987;
-	‘Spelling Aardrijkskundige Namen’, document IX/2975/85-NL van de Nederlandse vertaalafdelingen van de Commissie en de Raad van Europese Gemeenschappen, Brussel, 1985;
-	‘Working paper’ no. 45 (30 september 1986) van de 12e zitting van de United Nations Group of Experts on Geographical Names, Genève, 1986.

Omdat het hier strikt genomen een lijst van buitenlandse aardrijkskundige namen betreft, zijn Nederland en België niet in de Lijst opgenomen.

Het komt voor dat achter de naam van een bepaalde regio geen inwoneraanduiding en geen naam van een hoofdstad zijn opgenomen. Het zal duidelijk zijn dat er in dat geval geen sprake is van permanente bewoning van het betreffende gebied.

Land	officiële naam, hoofdstad	bijvoeglijk naamwoord	inwoneraanduiding
Afghanistan	de Islamitische Republiek Afghanistan, Kabul	Afghaans	Afghaan
Albanië	de Republiek Albanië, Tirana	Albanees	Albanees
Algerije	de Democratische Volksrepubliek Algerije, Algiers	Algerijns	Algerijn
Amerikaans-Samoa	het Territorium Samoa, Pago Pago	Amerikaans-Samoaans	Amerikaans-Samoaan
Amerikaanse Maagdeneilanden, de	het Territorium de - Maagdeneilanden, Charlotte Amalie	omschrijving	omschrijving
Andorra	het Vorstendom van Andorra, Andorra la Vella	Andorrees	Andorrees
Angola	de Volksrepubliek Angola, Luanda	Angolees	Angolees
Anguilla	idem, The Valley	Anguillaans	Anguillaan
Antarctica	idem	Antarctisch
Antigua en Barbuda	idem, Saint John's	omschrijving	omschrijving
Argentinië	de Republiek Argentinië, Buenos Aires	Argentijns	Argentijn
Armenië	idem, Jerevan	Armeens	Armeniër

de uitspraak van de ‘dzj’ in Azerbeidzjan en Fiji, de ‘oe’ in Djibouti, Khartum en Beiroet of de ‘k’ in Caymaneilanden en Kameroen. Ook spellingen als de Faeröer, Saudi-Arabië en Uganda zullen wenkbrauwen doen fronsen. Maar wie al eens in een werkgroep gezeten heeft die voor eigen gebruik een landenlijst aanlegde (ikzelf werkte mee aan die voor de Belgische kranten De Standaard, Het Nieuwsblad en De Gentenaar), weet dat het voor bijna elk geval apart beslissen is, want er bestaat niet één omvormingsprincipe dat alle vreemde talen aankan.

De werkgroep van de Taalunie moest niet alleen rekening houden met de Nederlandse Spellingwet (1947), het Belgische Spellingbesluit (1946) en de woordenlijst van de Nederlandse Taal (1954), maar ook met de resoluties van de United Nations Conference on Standardization of Geographical Names (1987), die erop aandrong de officiële spelling van een landnaam in andere taalgebieden te respecteren.

In een plezierige redevoering merkte Rob Rentenaar bij de voorstelling van de Lijst van Landnamen op dat het met spelling is als met voetbal: iedereen heeft er een mening over en iedereen denkt bovendien dat zijn mening de juiste is. Al staat de spelling van buitenlandse aardrijkskundige namen op de laagste trap van de opwindingshiërarchie, zei Rentenaar, toch gooit ze ook hoge golven van emotie op. ‘Aan de ene kant taalgebruikers, vaak met een duidelijke sociale of beroepsmatige samenhang, die hun eigen exoniemenvoorraad hebben, aan de andere kant de voorlichter die meent dat die exoniemen de communicatie belemmeren en men zich dus aan de lokale naamsvormen dient te houden.’

Een heethoofd die een nieuwe republiek uitroept in Centraal-Europa ligt misschien wakker van zijn identiteitsprobleem, maar de United States of America zal het een zorg zijn als wij ze de Verenigde Staten of gewoonweg Amerika noemen. En de Verenigde Naties kunnen dan wel pleiten voor respect voor de plaatselijke talen, de Nederlandse taalgebruiker is nu eenmaal niet bereid om Bundesrepublik Deutschland te gaan zeggen en schrijven, laat staan Ta Chunghua Minkuo (Taiwan) of Al Mamlakah al Urdunniyah al Hashimiyah (Jordanië). Zonder te gaan pleiten voor Kantelberg (Canterburry), Ritzeel (La Rochelle) en Jubileterre (Gibraltar) zal iedere taalgebruiker met gezond verstand het uitgangspunt van het ANV wel onderschrijven, dat het Nederlandse taaleigen zo veel mogelijk gerespecteerd moet worden bij de vastlegging van officiële landnamen. Hoeveel bedenkingen men dan ook kan opperen bij de compromissen van de werkgroep, men kan niet ontkennen dat onzekerheid en verwarring voor het taaleigen funester zijn dan welke betwistbare eigennaam dan ook. Daarom betuigden mijn Nederlandse collega en ikzelf in De Brakke Grond onze sympathie aan de werkgroep, in de hoop dat haar lijst inderdaad ingang vindt via pers, onderwijs en administratie. De eerste reakties, zowel in Vlaanderen als in Nederland, zijn positief.