Neerlandia. Jaargang 97

[p. 28]

Cultuur

Een ‘nieuw’ initiatief van de stichting ‘Ons Erfdeel’

Zo men in de Engelstalige wereld al een beeld heeft van het Nederlandse taalgebied dan is dat er één dat mank gaat aan allerlei misvattingen. Om daar positief op in te werken heeft de Stichting ONS ERFDEEL een kleine tien jaar geleden het plan gelanceerd (en op de uitvoerbaarheid onderzocht) een periodiek in het Engels over de cultuur van Nederland en Vlaanderen uit te geven. Daar de overheden van beide landen niet de noodzakelijke geldelijke steun toezegden, kon het niet verwerkelijkt worden. Deze teleurstellende gang van zaken heeft evenwel niet tot gevolg gehad dat het plan van tafel verdween; bij de Stichting ONS ERFDEEL bleef men wachten op het ogenblik dat het tij zou gaan keren.

En dat blijkt nu het geval te zijn. Als alles verloopt, zoals men het zich gedacht heeft, dan zal in het najaar van 1993 de beoogde Engelstalige publikatie het licht zien, weliswaar niet in de vorm van een tijdschrift maar in die van een jaarboek. Wat gelijk blijft is de titel die deze uitgave meekrijgt: THE LOW COUNTRIES. ARTS AND SOCIETY IN FLANDERS AND THE NETHERLANDS. Zowel de Nederlandse minister van cultuur, mevr. H. d'Ancona als haar Vlaamse ambtgenoot, de heer Hugo Weckx komen voor een periode van vier jaar (1993-1996) met geldelijke steun over de brug.

De stichting ONS ERFDEEL is van plan de eerste aflevering van dit jaarboek, dat een omvang van 320 bladzijden krijgt, uit te brengen in de oktobermaand van 1993; dat is kort voor de opening van de Frankfurter Buchmesse waar de Nederlandstalige literatuur centraal zal staan. Door middel van deze uitgave wil de Stichting ONS ERFDEEL op een concrete en efficiënte wijze bijdragen tot een betere beeldvorming over Nederland en Vlaanderen in het buitenland. (mh)

Vlaanderen-Nederland: één taal, twee culturen

De discussie vorig jaar in Neerlandia gevoerd naar aanleiding van de uitspraak van Mevrouw H. d'Ancona, Nederlands Minister van Cultuur, dat Nederland en Vlaanderen weliswaar over één taal beschikken, maar er twee verschillende culturele entiteiten op na houden, heeft ook in universitaire kring de aandacht getrokken.

Zo publiceerde professor H. Parret in het driemaandelijks tijdschrift ‘Onze Alma Mater’ van de Leuvense universiteit nr. 92-2 zijn als Peter Paul Rubens Professor of History and Culture of the Lowlands uitgesproken lezing aan de University of California.

Na een kritische analyse komt hij tot een parafrase van de ministeriële stelling. Hij vat samen:

-	Vlaanderen en Nederland één taal, maar bijna twee (nl. taalkundig gezien één, maar sociolinguïstisch gezien bestaat de tendens tot verzelfstandiging van de gebruikelijke taal in Vlaanderen).
-	Vlaanderen en Nederland twee culturen, maar bijna één (nl. maatschappelijk gezien inderdaad twee, maar op grond van retrospectief in prospectief collectief geheugen groeit een reëel gemeenschapsbewustzijn).

‘Ik probeer Belgisch te praten’

Bij honderden wijken Nederlandse jongelui uit naar België (Vlaanderen) om daar aan een universiteit met de studie van hun voorkeur te beginnen. Deze ‘trek’ is een gevolg van het feit dat ze in Nederland uitgeloot zijn. Het grote voordeel van dit studeren-in-België is, dat ze de colleges kunnen volgen in hun eigen taal. Maar of door deze jonge mensen de culturele eenheid op dit vlak ook wordt ervaren, is een heel andere zaak. Blijkens een artikel van Karin Swiers in het ‘Friesch Dagblad’ (5-9-92) heeft men daar nauwelijks weet van. Zo komt in de gesprekken die ze gevoerd heeft, het woord ‘Vlaanderen’ geen enkele keer voor; het is al ‘België’ wat de klok slaat.

Erg verwonderlijk is dat trouwens niet; ze zullen thuis ook nooit iets anders gehoord hebben. Immers het overgrote deel van de Nederlanders weet van Vlaanderen niets af; hoogstens hebben ze het over ‘sappig Vlaams’ als ze de taal bedoelen die in het Nederlandstalige deel van België gesproken wordt. Maar zelfs zij behoren nog tot de witte raven, getuige de uitspraak ‘Ik pas me aan; ik probeer Belgisch te praten, al spreek ik thuis direct weer Nederlands’.

Naar aanleiding van dit artikel heb ik mij de vraag gesteld hoe het toch mogelijk is dat door de generatie-van-vandaag blijkbaar niets ervaren wordt van welke culturele eenheid en verbondenheid ook. Voor hen is Vlaanderen een stuk van ‘het grote buitenland’, waar je je toevallig verstaanbaar kunt maken in je eigen taal; maar daar houdt het dan ook mee op.

Als ik iets dergelijks onder ogen krijg, heb ik altijd de neiging mij de vraag te stellen: ‘Is dat nu het resultaat van die talloos vele vergaderingen en bijeenkomsten tijdens welke geprobeerd wordt aan die eenheid wél gestalte te geven?’ Het lijkt wel of dit streven naar integratie aan het gros van de Nederlanders totaal voorbij is gegaan. Het is om er moedeloos van te worden. Eén ding is zeker: organisaties als het Algemeen-Nederlands Verbond hebben zich voorlopig nog niet overbodig gemaakt. Vooral in Nederland valt er op het integratie-vlak nog veel

[p. 29]

‘bekeringswerk’ te verrichten. Meer nog dan voorheen het geval is geweest, zal het facet van de culturele eenheid van Nederland en Vlaanderen benadrukt moeten worden, wil er ooit sprake kunnen zijn van integratie van deze twee delen van ons taalgebied. En die integratie is in het kader van de steeds verder voortschrijdende Europese eenheid zowel een levensvoorwaarde als een levensnoodzaak. (mh)

Bert Voeten overleden

Bert Voeten, die op 26 december op 74-jarige leeftijd overleed, was dichter prozaïst, bloemlezer en redacteur van diverse literaire tijdschriften. Maar hij is vooral bekend geworden met zijn toneelvertalingen van Shakespeare, Molière en Shaw die door hun helderheid en poëtische eenvoud langdurig repertoire hebben gehouden. Ook nu geven sommige theatermakers aan zijn vertalingen nog de voorkeur boven werk van latere datum.

Voeten werd geboren in Breda en begon zijn loopbaan als journalist bij een plaatselijke krant. Eind jaren dertig publiceerde hij zijn eerste gedichten in bladen als Roeping, Criterium en Groot Nederland. In het begin van de bezetting liet hij zich benoemen tot Brabants correspondent voor de Kultuurkamer, een functie die erop was gericht andere schrijvers te bewegen om zich te schikken in het nationaal-socialistisch gareel. Maar hij zag zijn vergissing snel in en publiceerde in de latere oorlogsjaren illegale poëziebundels als Babylon herhaald en Sonnetten voor Solaria. In 1946 publiceerde hij onder de titel Doortocht een literair oorlogsdagboek, dat in het zelfde jaar werd bekroond met de Lucie van der Hoogt-prijs. Citaten daaruit werden verwerkt in de geschiedschrijving van L. de Jong, die nadien sprak van ‘waardevolle stemmingsbeelden’.

In de eerste jaren na de bevrijding toonde Bert Voeten, die inmiddels was getrouwd met Marga Minco, zich een uitermate produktief dichter. Er verscheen bijna elk jaar een nieuwe bundel, waarop door de critici gemengd werd gereageerd. Ed. Hoornik schreef in de NRC dat Voeten tot een generatie van dichters behoorde die ‘als generatie tussen twee stoelen in is gevallen’: halverwege tussen de Criterium-groep en de Vijftigers. Zelf vond hij dat hij in de verzen van Voeten ‘traditie en vernieuwing tot een harmonisch geheel zijn samengesmolten’. Vanaf 1946 was Voeten voorts redacteur van literaire tijdschriften als Het Woord, Ad Interim en later De Gids. Hij stelde ook diverse bloemlezingen samen, waaronder het bekende, in de Boekenweek van 1957 verschenen bundeltje De Muze en het Meisje.

Het was Martinus Nijhoff die hem in 1951 op het spoor van de toneelvertalingen zette. In de jaren vijftig en zestig vertaalde Bert Voeten naar eigen telling in 82 toneelstukken. Het trof hem als een grote eer dat hij ‘als leerling van Nijhoff’ in 1959 de Nijhoff-prijs voor vertalingen ontving. (NRC)

Zelfkennis

Prof. dr. I.A. Diepenhorst, emeritus hoogleraar rechtswetenschappen aan de Vrije Universiteit te Amsterdam en oud-minister van Onderwijs, schreef in de NRC/Handelsblad van 24 november vorig jaar onder de titel ‘De Nederlandse cultuur en het verdrag van Maastricht’ een opmerkelijk artikel, waaruit het volgende is aangehaald:

‘Wij oriënteren ons op de wereld en isoleren ons proviciaal’.

Ik had het over onze plaats in het midden tussen Frankrijk, Engeland en Duitsland. Voor het oog betekenden wij iets: 15 miljoen mensen; die cultureel weg te cijferen is een dwaasheid. Maar zou het niets anders gelopen zijn indien door ons de band met Zuid-Afrika nauwer was aangehaald aan het eind van de vorige, het begin van deze eeuw? Hadden wij met betrekking tot de positie van het Nederlands, terzake inzonderheid van de rassenstrijd, welke ‘het oude broedervolk’ terecht in kwaad gerucht heeft gebracht, ons niet sneller en beslister moeten laten gelden? Ook onze relatie tot Vlaams België levert grond voor zelfonderzoek. De afstand tot Zuid-Afrika was altijd wijd en de Zuidafrikaanders zijn hun jovialiteit ten spijt nooit gemakkelijk geweest of zachtzinnig. Daarentegen moet het verzuim om de nabuurschap met Vlaanderen te verstevigen ons zwaar worden aangerekend. Hoezeer waren wij bij een nauwere omgang gebaat geweest! Vlak over de grens troffen wij aan een mooi landschap, een ons stamverwant, gastvrij volk, een imponerende culturele rijkdom, talrijke historische steden - Antwerpen en Brugge voorop -, de beoefening van velerlei kunsten, een bloeiende letterkunde, die wel een zeer gevarieerde geest ademde - neem Guido Gezelle en Stijn Streuvels, Marnix Gijsen en Gerard Walschap, typisch moderne auteurs als Boon en Claus, overvloedige wetenschappelijke activiteit, werkelijk wij hebben ons, de goeden niet te na gesproken, cultureel slap getoond in ons toenaderingspogen tot de zuiderburen.

[p. 30]

Nederlandse studenten in Vlaanderen

Het aantal uitgelote Nederlandse studenten dat uitwijkt naar een Vlaamse universiteit is ook dit academisch jaar weer gegroeid. Vooral de studies medicijnen en diergeneeskunde zijn populair. Bij de Universiteit van Antwerpen hebben zich in totaal 1400 nieuwe studenten aangemeld, van wie 245 uit landen van de Europese Gemeenschap. Slechts vijf van deze buitenlanders komt niet uit Nederland. Bij de faculteit geneeskunde studeren volgens de Antwerpse universiteit 172 Nederlanders (op een totaal van driehonderd), zestig meer dan in 1991-1992. Diergeneeskunde laat eenzelfde beeld zien: van de 73 eerstejaars hebben er 31 de Nederlandse nationaliteit, zeven meer dan het voorgaande jaar. Met name de Universiteit van Antwerpen kampt met een toestroom van Nederlandse studenten. De overige universiteiten vertonen een minder sensationeel beeld.

Hun studie verloopt niet altijd even succesvol. Bij alle faculteiten blijkt het slagingspercentage van de Nederlanders beduidend lager te liggen dan dat van de Belgen. Er worden verschillende oorzaken genoemd. In Antwerpen wijst men op de gebrekkige kennis van wis-, schei- en natuurkunde. Op andere plaatsen stelt men vast dat de Nederlandse studenten op de middelbare school juist méér kennis hebben opgedaan. Daardoor zouden zij in het begin hun studie juist veel te licht opvatten. Ook andere factoren spelen een rol. Het Belgische onderwijssysteem is meer gericht op memorisatie dan op inzicht. Er wordt veel gewerkt met hoorcolleges die door de Nederlanders wel eens als dictatoriaal worden ervaren. En een studiebelasting van 55 uur per week is niet vreemd.

Zomercursus taal en cultuur

Van 19 juli tot 7 augustus wordt wederom de jaarlijkse zomercursus Nederlandse taal en cultuur voor buitenlandse studenten gegeven in het kasteel Nijenrode in Breukelen bij Utrecht. Het aantal deelnemers bedraagt ten hoogste 140. Het programma omvat naast inleidingen over een veelvoud aan onderwerpen ook sport en excursies alsmede een ontmoetingsavond met Nederlandse burgers.

Belangstellenden dienen zich vóór 1 april 1993 op te geven bij de directie Voorlichting, Bibliotheek en Internationale betrekkingen van het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen, Postbus 25000, 2700 LZ Zoetermeer.