Neerlandia. Jaargang 97

[p. 16]

Waarom S.V.P. als A.U.B. net zo kort is?
Het vermijden van onnodige buitenlandse woorden
door dr. M.C. Tideman

Neerlandia wil de Nederlandse taal en cultuur bevorderen, in het bijzonder met het oog op een cultureel pluriform Europa. Zo staat het in de kop van het blad.

Het Genootschap Onze Taal stelt zich ten doel ‘het verantwoord gebruik van de Nederlandse taal te bevorderen en aan hen die haar gebruiken meer begrip en kennis te brengen’.

Dit kunnen de abonnees telkens lezen op blz. 2 van het maandblad ‘Onze Taal’.

Ogenschijnlijk vrijwel gelijke doelstellingen, maar in de praktijk gaat ‘Onze Taal’ zeer sterk in op taalkundige analyse, zonder het vermijden van volslagen onnodige buitenlandse woorden toe te passen. Sterker: de redacteur-secretaris bood mij een schriftelijk ‘excuses’ aan voor vertraagd antwoord en schrijft bij herhaling over de ‘auteurs’ en de Taaladviesdienst adverteert met ‘corrigeren van verslagen’.

Daarom breng ik mijn onderwerp in ‘Neerlandia’ ter sprake.

De vraag, die ik hier graag wil behandelen, is: Hoort onder verantwoord gebruik van de Nederlandse taal ook het vermijden van onnodige buitenlandse of vernederlandste buitenlandse woorden? Zo ja, hoever kunnen wij - en met name onze Taaladviesdienst - hierin gaan? Want iedereen zal erkennen dat het volledig vermijden van woorden uit met name het Engels en Frans onmogelijk is.

Als 12-jarig jochie schreef ik in ons gymnasiastenblad ‘Ik ben niet zo'n fanatieke taalzuiveraar die “de vernufteling met een genotstokje tussen de lippen in de hijskamer laat stappen”; dat mag best ingenieur, sigaret en lift zijn. Maar ik zie niet in waarom ik m'n vriendje moet gaan feliciteren met een cadeau in plaats van gaan gelukwensen met een pakje’.

Nu, 58 jaren later, praat ik nog steeds over een ingenieur, maar ook over een vernuftig plan (en niet ingenieus). De vraag waar de grens te trekken, is voor mij belangrijk omdat in het Nederlands het gebruik van vreemde woorden meer en meer toeneemt, vaak zonder dat de gebruiker dit beseft.

Natuurlijk zijn daarvoor aanwijsbare oorzaken. Ik noem er enkele:

1.	De internationalisatie van de maatschappij: steeds meer contacten met buitenlanders die geen Nederlands spreken, want slechts ongeveer 25 miljoen mensen op de wereld zijn onze taal redelijk machtig.
2.	De sterke gerichtheid van ons land op de wereld: ontdekkingsreizen, handelsbetrekkingen, in de wetenschap.
3.	De invloed van de Franse bezetting twee eeuwen geleden, waardoor het in de 19e eeuw ‘usance’ werd bij buren een ‘visite’ af te leggen, waarbij vooraf het ‘visitekaartje’ in de bus werd gedeponerd. Nu dat gebruik nagenoeg volledig is vervallen, zijn de woorden visite en visitekaartje blijven hangen, terwijl voor dit laatste ‘naamkaartje’ veel juister is, want men wil naam, adres en vooral telefoon- en faxnummer doorgeven. Het gebruik van s.v.p. in plaats van a.u.b. stamt ook uit die tijd, evenals op uitnodigingen ‘R.S.V.P.’ (graag antwoord).
4.	De sportwedstrijden, waarbij vooral het Engels volslagen onnodig wordt gebruikt: bij voetbal supporter (= aanhanger, niet volgeling) en bij tennis umpire, service, match(point), best of five (= om 3 gewonnen sets, waarbij dit laatste woord door Vlamingen vertaald wordt door ‘reeks’), een let en tenslotte de telling.

In dit artikel gaat het mij om de gemakkelijk vermijdbare vreemde woorden.

Achtereenvolgens wil ik behandelen:

a.	De buitenlandse woorden, die in hun oorspronkelijke (waarom originele?), on-nederlandse schrijfwijze worden gebruikt.
b.	De vernederlandste buitenlandse woorden.

ad a:

In alfabetische volgorde een aantal:

affiche, affreus, aimable, air, ambitieus, amusant, annonce, an sich, Ansichtkart, assemblage, Assemblée (des N.U.), auteur, avances, à bout portant, barrière, blamage, bottleneck, budget, cadeau, camouflage, canaille, carrière, catastrophe, collage, come-back, comfortabel, commitment, commune, (in)compatibilité des humeurs, compenseren, competent, complementair, concept, condoléance, consigne, content, contemporain, continue, coup, coupe, (wat een) crime, curieus, deconfiture, dédain, desastreus, domicile.

Zo heb ik een lijst van 230 woorden verzameld. Wat te denken van: échec, efficiency, égards, employé, entrée (biljet), équipage, étage, expert, fameus, fragiel, gêne, heikel, intermeditair, interview, issue, item, lacune, liaison, link, magnifique, mêlee, mémoires, menu, misère, moyenne, nonchalance, oeuvre (= het gehele werk), outillage, en passant, poule, pose, prestige, privilege, protégé, Putsch, op je qui vive zijn, rage, ravage, recyclin, regime, reparateur, reporter, represaille, research, rigide, rigoureus, routine,

[p. 17]

scène, spin off (uitstralling), suicide, surséance, surveillance, team, ticket, toss, trouvaille, vaccin.

Anders gezegd: ‘Ik vind het spectaculair dat in een speech woorden als so wie so, überhaupt, rücksichtslos, bepaald zonder Fingerspitzengefühl worden gebezigd, weliswaar à titre personnel, maar toch stupide en zeker geen dienstbetoon (in plaats van service) aan de Nederlandse taal’.

Of: ‘Het is toch een debâcle en deplorabel, discutabel dat auteurs zo weinig discipline opbrengen om niet de dupe te worden van een steeds meer dominante doctrine: vreemd gaan (met woorden) is fijn!’. Waarom s.v.p. als a.u.b. net zo kort is en r.s.v.p. voor gaarne antwoord?

ad b:

Bij de ver-nederlandste vreemde woorden denk ik vooral aan: aberratie, abstinentie, accepteren, acquisitie, affectie, affiniteit, amuseren, annuleren, appaiseren, appreciëren, arriveren, assembleren, assisteren, begeesterd, brouilleren, calculatie, camoufleren, cancelen, choqueren, ciseleren, citeren, civilisatie, coherent, competeren, compilatie, complimenteren, compromitteren, concessie, conclusie, concoleren, confisqueren, consequentie, consideratie, constitutie, contemplatie, continueren, contradictie, controversieel, converteren, corrigeren, correctie, creëren, creatie, deceptie, decideren, decisie, desolaat, detailhandel, detentie, deviatie, dirigeren, distanciëren, domineren.

Ook hier beperk ik me maar tot de eerste vier letters van het alfabet, al zijn eveneens makkelijk vermijdbare woorden: arriveren, editie, eenduidig (Germanisme voor ondubbelzinnig), elimineren, emissie, essentieel, evident, excelleren, exceptie, excuseren, executeren, expliceren, expliciet, exploitatie (bedrijfsvoering), exposé, per expresse, faciliteiten, feliciteren, frapperen, fusilleren, geavanceerd (hoog ontwikkeld), gecompliceerd, gemêleerd, generen, genereren, gepreoccupeerd. Ik stop met voorbeelden. Aardig is nog de dubbele betekenis van spenderen: doorbrengen van een vakantie en uitgeven van geld.

Vraagstelling

Verliezen wij door het verdringen van Nederlandse woorden door buitenlandse onze culturele identiteit of verrijken die woorden juist onze taal? Dat laatste kan wel eens het geval zijn: De bruid maakte haar ‘joyeuse entrée’; maar zet het dan tussen aanhalingstekens.

Het argument van een toekomstig verenigd Europa gaat niet op, want dan moet elk land zijn eigen taal opofferen voor één Europese taal.

Het ingeburgerd zijn van een vreemd woord (b.v. reductie i.p.v. korting) is toch geen reden te propageren het Nederlandse woord niet te gebruiken? Tegenstanders van deze stelling zeggen dan: een taal is levend en neemt woorden over uit andere talen. Inderdaad, maar dan moet er geen goed gelijkwaardig Nederlands woord zijn, zoals ingenieur, fly over, sigaret, televisie, telefoon (hoewel in het Duits Fernsehen, Fernsprecher).

In de sport worden overtredingen - als de scheidsrechter ze opmerkt - bestraft en hersteld; waarom dan niet in onze taal?