Neerlandia. Jaargang 95

[p. 139]

EG moet functioneren op basis van het subsidiariteitsbeginsel
Pluriformiteit levensvoorwaarde voor Europa
door mr. J.P. van Iersel

De heer J.P. van Iersel (1940) is sinds 1985 voorzitter van de Europese Beweging Nederland. Sinds 1979 is hij lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal (CDA), waar hij zich vooral bezig houdt met economische zaken en aangelegenheden de Europese Gemeenschap betreffende.

De Europese Beweging dateert van 1948. In dat jaar kwamen de Europeanen van het eerste uur in Den Haag bijeen om de ideële grondslag te leggen voor de echte verzoening tussen erfvijanden en daarmee voor het integratieproces, dat vanaf het eind van de jaren vijftig van start is gegaan. Daarmee zijn we getuige van het meest edelmoedige vredesinitiatief van deze eeuw, zoals Denis de Rougemont het eens heeft genoemd. Deze Europese Beweging streefde van meet af aan naar een federalistisch opgebouwd Europa, waarin de natie-staten langzaam maar zeker plaats zouden maken voor een veel meer omvattende Europese staatkundige structuur. De op het Haagse Congres aanwezige Europeanen hebben actief meegewerkt aan de totstandkoming van de Verdragen van Parijs en Rome, waarin de Europese Gemeenschappen nader hun beslag hebben gekregen. Hieruit blijkt al zonneklaar, hoezeer het wel en wee van de Europese Gemeenschap met dat van de Europese Beweging is verbonden. Het spreekt dus ook vanzelf, dat de voorvechters van de Europese eenwording in de Europese Beweging hun natuurlijk forum vinden en dat de Beweging op haar beurt voortdurend nieuwe impulsen probeert te geven aan het integratieproces.

Nu is op het ogenblik het klimaat voor dergelijke impulsen meer dan rijp. Zeer verrassend heeft de EG zich de laatste tien jaar ontwikkeld tot een centrum van vooruitgang en tot een aantrekkingspool van de eerste orde. West-Europa behoort tegenwoordig zonder meer tot de meest benijde plaatsen in de wereld. Maar dat alles dateert eerst van recente datum. Hoe kort ligt niet de tijd achter ons dat er alleen maar meewarig werd gesproken over de eurosclerose? En wie had mogen verwachten, dat met de aardverschuiving en de schokken in Midden- en Oost-Europa de stabiliteit van West-Europa onaangetast zou blijven? Het valt mij bijzonder op, hoezeer iedereen de voortgang van de integratie tegenwoordig klaarblijkelijk als volkomen vanzelfsprekend aanvaardt. Dat is mooi, maar het is niet zonder gevaar. Europa heeft een duizendjarige geschiedenis vol onderlinge twisten en oorlogen achter de rug en dat betekent dat iedere generatie stappen vooruit zelf zal moeten veroveren. De omstandigheden kunnen verslechteren en dan zullen we klaar moeten zijn om de bestaande Gemeenschap te verdedigen en te bevestigen. Europa is bezig met een volkomen nieuw hoofdstuk van zijn geschiedenis. In de vormgeving van die geschiedenis probeert ook de Europese Beweging haar rol te spelen. Die rol blijft onmisbaar.

In 1948 was de Europese Beweging uit vele nationaliteiten samengesteld. In de jaren daaropvolgend is er onder deze paraplu een aantal nationale organisaties van dezelfde naam opgericht. In de loop van de jaren hebben deze Europese Bewegingen zich in de aangesloten landen verschillend ontwikkeld. De laatste jaren zien we weer meer gelijkgerichtheid ontstaan en neemt ook de samenwerking tussen de Bewegingen verder toe. Vooral omdat nu Midden- en Oost-Europa als werkterrein steeds meer in het vizier komt, wordt de rol van de Europese Beweging op Europees vlak meer pregnant. Het gaat immers om de door ons gekoesterde idealen van een door democratische structuren veiliggestelde weg naar meer integratie en Europese solidariteit hoog te houden en te verspreiden, een vorm van moderne missionering derhalve. Het gaat daarbij natuurlijk niet alleen om de democratie. Het gaat evenzeer om de verspreiding van een gemeenschappelijk maatschappijbeeld, hoezeer ook de opvattingen en de praktijk in de lidstaten van de Gemeenschap onderling uiteen mogen lopen. Ondanks deze verschillen van land tot land constateren we toch een aantal gemeenschappelijkheden, die Europa duidelijk onderscheiden van andere grote politieke en geografische eenheden in de wereld.

Ons uitgangspunt is dat de EG moet functioneren op basis van het subsidiariteitsbeginsel. Dat wil zeggen dat het hogere echelon in de staatkundige constructie alleen voor die taken verantwoordelijk kan en mag worden gesteld, die met inachtneming van de gemeenschappelijke belangen niet even goed of beter op een lager echelon volbracht kunnen worden. Dus moeten we alleen datgene ondergeschikt maken aan besluitvorming in Brussel, wat voor het functioneren van het geheel onmisbaar is, niet minder, maar ook niet meer. Brussel mag tot geen enkele prijs uitgroeien tot een zware bureaucratie en de Gemeenschap mag tot geen

[p. 140]

enkele prijs een eenheidsworst worden. Integendeel, naar onze mening zijn de diversiteit en de pluriformiteit van cultuur, taal en denktraditie en de historische achtergronden van landen en regio's voor Europa niet alleen feiten waarmee terdege rekening moet worden gehouden, maar zij vormen ook troeven voor de toekomst. Onze geschiedenis is altijd pluriform geweest. Een ideale Europese Gemeenschap zal deze pluriformiteit erkennen en ten voordele aanwenden. Dit betekent, dat iedereen in zijn eigen culturele identiteit erkend moet blijven worden. Tegelijkertijd betekent dit niet dat men moet vasthouden aan een soort dorpsisolationisme, dat bovendien vaak geworteld is in een angst overvleugeld te worden. De moderne Europeaan die zich bewust is van zijn eigen identiteit, zal er juist op uit zijn om zich te verrijken met de culturen, die hem omgeven. Om die reden acht ik de opvatting die sommigen in Nederland voeding trachten te geven om onszelf te weer te stellen tegen te ver gaande integratie, omdat deze de Nederlandse cultuur zou ondergraven, onjuist en onbruikbaar.

Daartegenover verdedigen wij de stelling, dat je alleen een goed Europeaan kunt zijn, wanneer je een goed Nederlander bent. Dit houdt onder meer in, dat de Nederlander zijn eigen taal hoog zal dienen te houden. Alleen hij die zijn eigen taal beheerst, zal in staat blijken ook in andere talen te communiceren. Ruimer gezien zullen we ook onze eigen methoden om denkdiscipline te bevorderen moeten handhaven en verbeteren. Maar het grote voordeel van de huidige stand van de integratie is dat deze veel gemakkelijker en vanzelfsprekender getoetst kunnen worden aan methoden en ervaringen elders. Daar kan dan lering uit worden getrokken. Zo zal het onderwijs een nationale aangelegenheid blijven. Maar dat staat een onderlinge afstemming en een proces van onderlinge vergelijking van programma's, systemen en methodes geenszins in de weg, integendeel. Daarvan zal iedereen tenslotte toch beter kunnen worden.

De ontwikkeling van de EG strekt zich langzaam maar zeker op veel bredere terreinen uit dan alleen op dat van de economie. We moeten oppassen voor een superstructuur, vandaar het belang van het susidiariteitsbeginsel. Hand in hand daarmee gaat de erkenning van de pluriformiteit en van de diversiteit. Die mag echter niet uitlopen op een achteruitkijkend provincialisme. Integendeel, pluriformiteit en diversiteit moeten in het moderne Europa worden beschouwd als verrijkende elementen. Nederland is een onlosmakelijk onderdeel van een groter geheel geworden. Daarin zal het zichzelf niet alleen in economisch opzicht waar moeten maken, maar evenzeer door met een open blik de positieve culturele verworvenheden van anderen tegemoet te treden en te verwerken.