Neerlandia. Jaargang 95

[p. 129]

Een open geest en volle gastvrijheid
Vlaanderen toegangspoort tot Europa
door G. Geens voorzitter
van de Vlaamse regering

‘Vlaanderen’ staat voor het noordelijke, nederlandssprekende deel van België, dat naast de provincies Oost- en West-Vlaanderen ook delen van Brabant en Limburg omvat. Het is een bijzonder dichtbevolkt gebied, dat op economisch vlak momenteel tot de koplopers onder de Europese regio's behoort. Vooral inzake spitstechnologie bouwde Vlaanderen zich de jongste jaren een bijzondere reputatie op.

Oudste geschiedenis

Bovenal draagt deze dynamische regio de sporen van een boeiend verleden. Op een relatief beperkte oppervlakte wisselen de historische bezienswaardigheden zich zeer snel af. Eén van de pijlers van de Vlaamse identiteit is, reeds vanaf de middeleeuwen, het stedelijk karakter. Ook in tijden van vreemde overheersing - en die waren talrijk in Vlaanderen - bleven Brussel, Antwerpen, Gent, Brugge en andere steden hun identiteit getrouw. Vlaanderens bewogen verleden kan deels worden verklaard vanuit geografisch perspectief: het ligt immers op de scheidingslijn tussen de Germaanse en Romaanse cultuur. De traditionele open Vlaamse houding tegenover andere culturen, die o.m. tot uiting komt in de aanleg tot meertaligheid van de Vlamingen, kan historisch verklaard worden. De Keltische stammen die in het begin van onze tijdrekening het huidige Vlaanderen bevolkten, werden geconfronteerd met de Romeinse expansiedrang. Het toenmalige machtscentrum lag te Tongeren, dat daarom wel eens ‘de oudste stad van Vlaanderen’ genoemd wordt. Het Vlaams nationaal gevoel ontstond echter pas in de middeleeuwen, toen een ‘dynastie van Vlaamse graven’ heerste.

Opsplitsing

Na de dood van Karel de Grote verdeelden diverse verdragen het immense ‘Karolingische Rijk. In de 10de eeuw werd de Schelde de grens tussen het oorspronkelijke graafschap Vlaanderen en ‘Rijks-Vlaanderen’. Daardoor liep de grens tussen West-Francia (het latere Frankrijk) en het latere Duitse Rijk dwars door wat nu Vlaanderen wordt genoemd. Vanaf de 11de eeuw beleefde Vlaanderen een intense bloeiperiode. De uiterst dynamische kooplieden gaven aan de handel een Europees facet. Tevens lagen zij mee aan de basis van de bloeiperiode van Gent, Brugge, leper en andere steden.

Antwerpen is één der belangrijkste wereldhavens en is toegankelijk voor schepen van meer dan 100.000 ton.

[p. 130]

Het culturele leven werd in die periode gedomineerd door talrijke vermaarde abdijen. Het is dan ook evident dat Vlaanderen, dat economisch en cultureel steeds sterker werd, hunkerde naar politieke macht. Dit verlangen kwam tot uiting in de 12de eeuw, toen de steden zich steeds meer gingen roeren. Deze evolutie bereikte een hoogtepunt op 11 juli 1302, toen het Vlaamse voetvolk uit de steden in de ‘Guldensporenslag’ te Kortrijk de Koninklijke Franse cavalerie versloeg.

De vruchten van de economische en politieke hoogconjunctuur kwamen evenwel enkel ten goede aan een bepaalde bovenlaag. Sociale spanningen tussen de machtige ‘patriciërs’ en een massa industriële arbeiders waren dan ook niet van de lucht.

De 14de eeuw was de eeuw van de Bourgondiërs. Aan deze Bourgondische periode kwam in 1482 een einde door het huwelijk van Maria van Bourgondië met Maximiliaan van Oostenrijk, waardoor Vlaanderen in het Habsburgse huis belandde.

De ‘Spaanse periode’, met als centrale figuur de in 1500 te Gent geboren keizer Karel V, kleinzoon van Maria van Bourgondië, begint in de 16de eeuw. Gevoed door het opkomende protestantisme, komt een brede verzetsbeweging op gang tegen het absolutistisch beleid van de opvolgers van keizer Karel. Deze fase in de geschiedenis is bijzonder belangrijk, aangezien zij leidde tot de scheiding van de noordelijke Nederlanden en Vlaanderen (de zuidelijke Nederlanden). De economische gevolgen van deze oorlog tegen Spanje waren vooral voor de havenstad Antwerpen rampzalig.

In de 18de eeuw kende Vlaanderen een Oostenrijks bewind, maar in de nadagen van de Franse revolutie werd Vlaanderen door de Fransen ingepalmd. Het verzet tegen de Franse overheersing was groot en resulteerde in 1798 in de ‘Boerenkrijg’, die echter hardhandig werd onderdrukt. Na de nederlaag van Napoleon (Waterloo, 1815) stuurden de grote mogendheden aan op een hereniging van de noordelijke en zuidelijke Nederlanden, bedoeld als bufferstaat. Twee eeuwen van gescheiden ontwikkeling hadden de kloof tussen de noordelijke en zuidelijke Nederlanden echter danig vergroot, en de ‘Belgische opstand’ van 1830 tegen koning Willem bracht de zuidelijke Nederlanden onder in het nieuwe koninkrijk België.

België

In die tijd was de heersende burgerij in Vlaanderen Franstalig. De Vlaamse massa reageerde vrij passief. In die jaren was de katholiekliberale tegenstelling in België veel belangrijker dan de Vlaams-Waalse. De misstanden waarbij miljoenen nederlandstaligen bestuurd werden in een taal die hen vreemd was, konden echter niet blijven aanhouden. Geleidelijk groeide het verzet tegen de toenemende verfransing. Leraren, ambtenaren en priesters streden voor een herwaardering van de Nederlandse taal. De oorsprong van de Vlaamse beweging is dus ontegensprekelijk letterkundig en cultureel van aard. Geleidelijk groeide de Vlaamse beweging echter uit tot een brede sociale en politieke stroming. De strijd werd dus voortgezet in het Parlement, hetgeen leidde tot een reeks ‘taalwetten’ die aan het Nederlands bestaansrecht verleenden in administratie, gerecht en onderwijs. Het heeft echter tot 1930 geduurd, dus 100 jaar na het ontstaan van België, vooraleer aan de Vlaamse Rijksuniversiteit te Gent colleges in het Nederlands werden gegeven.

Federalisering

Uit de erkenning van de ééntaligheid van Vlaanderen groeide het verlangen naar culturele autonomie. Ook in Wallonië, het zuidelijke deel van België, groeide een autonomie-beweging, weliswaar meer economisch van aard. Aan beide zijden van de taalgrens, die steeds meeden van de taalgrens, die steeds meer een politieke betekenis kreeg, groeide dus de overtuiging dat de eenheidsstructuur van België niet langer kon worden aangehouden. De unitaire structuur was door de gebeurtenissen achterhaald.

Op een tijdspanne van twee decennia evolueerde België van een unitaire tot een federale staat, via de staatshervormingen van 1970, 1980 en 1988. Voor het eerst in zijn geschiedenis kan Vlaanderen, voor de vitale sectoren van het maatschappelijk leven, zoals cultuur, onderwijs, welzijn, ruimtelijke ordening, regionale ontwikkeling, milieu, tewerkstelling en landinrichting autonoom, een Vlaams beleid voeren. Het spreekt voor zich dat deze eeuwenlange geschiedenis van bezetting, verdrukking, en uiteindelijk emancipatie, haar sporen naliet in de mentaliteit van de Vlamingen, bijv. in de vorm van een zeer ontwikkelde kritische zin t.a.v. gezagsen machtsvormen.

Regionalisering

Bij het uitstippelen van een Vlaams buitenlands cultureel beleid wordt gestreefd naar een zo nauw mogelijke samenwerking met Nederland. In het concert van Europese regio's speelt Vlaanderen een prominente rol. De herverdeling van de macht over de drie beleidsniveau's, Europa - staat - regio, zal aan de Europese regio's meer invloed toekennen in het Europees besluitvormingsproces. Het Europa van de toekomst zal ongetwijfeld een regionaal Europa zijn. Nu de Vlamingen ruime zelfstandigheid hebben verworven, wensen zij Vlaanderen aan het buitenland in al zijn facetten te tonen, met een open geest en in volle gastvrijheid.