Neerlandia. Jaargang 94

[p. 226]

Algemeen-Nederlandse Kroniek

Taal en letteren

Nieuwe officiële spelling

Op 10 september jl. heeft de voorzitter van het hoogste college van de Nederlandse Taalunie, het Comité van Ministers, in het Markiezenhof te Bergen op Zoom een nieuwe spellingcommissie geïnstalleerd.

Deze spellingcommissie zal over twee jaar met een nieuwe regeling komen ten aanzien van de lastige bastaardwoorden (is het ‘cadeau’ of ‘kado’?), de verbindingsletters -s- en -e(n)- (‘bessesap’ of ‘bessensap’?) en de zgn. diacritische tekens: de apostrof, het trema en het liggende streepje (‘Jan's fiets’ of ‘Jans fiets’, ‘zoëven’ of ‘zo-even’? enz.).

Daarnaast zal zij voorstellen doen voor een, onder auspiciën van de Taalunie uit te geven officiële spellinglijst die de huidige officiële lijst, het ‘Groene Boekje’ uit 1954, moet gaan vervangen. De voorstellen van de commissie zullen, met uitzondering van het gebruik van het liggende streepje in binnenlandse aardrijkskundige namen geen betrekking hebben op de schrijfwijze van aardrijkskundige namen, historische namen, en daarmee samenhangende spellingaspecten.

Indien het Comité van Ministers over twee jaar besluit de voorgestelde nieuwe spellingregeling over te nemen, zal zij nog niet direct officieel kunnen ingaan in Nederland en Vlaanderen. De vraag wanneer en hoe dit precies gebeurt hangt voor een groot deel samen met de vraag of de nieuwe spellingregeling opnieuw bij wet moet worden geregeld. Deze vraag wordt momenteel bestudeerd, mede in het licht van de ervaringen die in de ons omringende landen met spelling zijn opgedaan.

De spellingcommissie bestaat uit:

Prof. dr. G. Geerts (KU Leuven), voorzitter, tevens lid

Dr. G.J.M. Verhoeven (RU Utrecht), secretaris, tevens lid

Dr. J. Zuidema (RU Utrecht), lid

Dr. A. Neijt-Kappen (RU Leiden), lid

Dr. P.C. uit den Boogaart (TU Eindhoven), lid

Prof. dr. G. de Schutter (UI Antwerpen), lid

Prof. dr. S. de Vriendt (VU Brussel), lid

Prof. dr. J. Taeldeman (RU Gent), lid

Drs. C.G.M. Braspenning, waarnemer namens het Algemeen Secretariaat van de Taalunie.

Voor de negentiende eeuw heeft er in de Nederlanden nooit een officiële spelling bestaan. De schrijfwijze die men hanteerde werd vooral bepaald door het milieu waartoe men behoorde en het dialect dat werd gesproken. Pas in het begin van de negentiende eeuw ontwierp de Leidse hoogleraar Siegenbeek de eerste officiële spellingregeling. De spelling-Siegenbeek werd aanbevolen voor overheid en onderwijs. In 1865 verscheen de spelling-regeling van M. de Vries en L.A. te Winkel die in 1866 werd gevolgd door de woordenlijst. Deze spellingregeling was in feite niets anders dan een nadere uitwerking en aanvulling van de spelling-Siegenbeek.

In België, inmiddels sinds 1830 onafhankelijk van Nederland, werd deze spelling-De Vries en Te Winkel reeds in 1864 officieel ingevoerd. In Nederland gebeurde dat pas in 1883. In de spelling-De Vries en Te Winkel, die nog steeds de basis vormt voor de huidige spellingregeling, wordt uitgegaan van de volgende grondregels:

1.	de regel van de beschaafde uitspraak: in het algemeen wordt een woord geschreven zoals het wordt uitgesproken;
2.	de regel van de gelijkvormigheid: ‘hoed’ en ‘(ik) rijd’ worden niet met een 't) op het eind geschreven (volgens de uitspraak), maar met een ‘d’, omdat het meervoud ‘hoeden’ en de infinitiefvorm van het werkwoord ‘rijden’ is;
3.	de regel van de overeenkomst of analogie: ‘(jij) rijdt’ eindigt niet op een ‘t’ vanwege de uitspraak en ook niet op een ‘d’ vanwege de gelijkvormigheid, maar op ‘dt’ vanwege de overeenkomst met ‘(hij) damt’ (regel: stam + ‘t’ in 2e en 3e persoon enkelvoud);
4.	de regel van de afleiding of etymologie: bij de keuze tussen twee schrijfmogelijkheden beslist de vroegere vorm van het woord: we schrijven ‘thuis’ in plaats van ‘tuis’ vanwege ‘huis’ en ‘tehuis’.

In België, en in Nederland voor andere sectoren van de maatschappij dan het onderwijs, bleef de spelling-De Vries en Te Winkel ongewijzigd tot 1946. In Nederland werd echter voor het onderwijs in 1934 de ‘spelling-Marchant’ ingevoerd, genoemd naar de Minister van Onderwijs die hiertoe besloot. De wijzigingen van de spelling-Marchant, die vooral betrekking hadden op de spelling van de ‘e-’, ‘o-’ in open lettergrepen en van de ‘s’ op het einde van een woord, werden in België bij Spellingbesluit 1946 en in Nederland bij Spellingwet 1947 officieel ingevoerd. Sinds die tijd lopen Nederland en België, wat de spelling betreft, weer in de pas.

Enkele kwesties, zoals de spelling van de bastaardwoorden (‘actueel’ of ‘aktueel’) en van de verbindingsletters (‘bessesap’ of ‘bessensap’, ‘oorlogschip’ of ‘oorlogsschip’) werden in 1954 nader geregeld in het uitvoeringsbesluit van Spellingbesluit en Spellingwet, de Woordenlijst van de Nederlandse Taal, beter bekend als het ‘Groene Boekje’.

De regels voor de verbindingsletters waren echter ondoorzichtig en ten aanzien van de bastaardwoorden kon men een keuze maken tussen de voorkeurspelling (meestal de meer traditionele: bij voorbeeld ‘actie’) en de toegelaten spelling (meestal de meer progressieve: bijv. ‘aktie’). Hoewel in 1955 in enkele ministeriële

[p. 227]

beschikkingen zowel in Nederland en België werd bepaald dat voor het onderwijs en overheid de voorkeurspelling moest worden gevolgd, ontstond er veel verwarring door de onduidelijke systematiek in de keuzes van de Woordenlijst. Van regeringswege uit werd daarom de commissie Pée/Wesselings belast met de opdracht vooral ten aanzien van de bastaardwoorden een duidelijke regeling te ontwerpen. Het uiteindelijke rapport van deze commissie, de Eindvoorstellen (1969), stuitte vele Nederlandstaligen tegen de borst omdat het veel, nogal radicale, vernederlandsingen voorstelde. De voorstellen ontketenden aan het eind van de zestiger en begin zeventiger jaren dan ook een ware spellingoorlog in de media. Vanwege de kritiek die vooral uit de onderwijshoek voortkwam, hebben de voorstellen niet tot enige wettelijke herziening geleid. In 1972 vond tussen Nederland en België wel overleg plaats over de invoering van de eindvoorstellen van de commissie Pée/Wesselings. Nederland was hiertoe bereid, maar België niet.

Wel werd men het eens over het principe dat voor het hele Nederlandse taalgebied eenzelfde spellingregeling zou moeten gelden. Het politieke enthousiasme om de spelling op korte termijn ingrijpend te wijzigen luwde evenwel. Dit had ook te maken met toen reeds ontwikkelde ideeën voor de oprichting van een Nederlands-Vlaams orgaan waarbinnen diverse aangelegenheden betreffende de Nederlandse taal geregeld zouden kunnen worden. De voortgang van het spellingdossier stagneerde dan ook totdat de oprichting van dat beoogde instituut, de Nederlandse Taalunie, in 1980 een feit werd. Sinds de ratificatie van het Taalunieverdrag is de Taalunie de enige instantie die bevoegd is tot het vaststellen van de spelling van de Nederlandse taal. Nadat de Taalunie in 1984 operationeel werd, is de spellingproblematiek weer voortvarend aangepakt. Naar aanleiding van een advies van de Raad werd in 1985 de Werkgroep ad hoc Spelling ingesteld die het werk moest voorbereiden van de spellingcommissie die thans door de Taalunie wordt ingesteld. Het takenpakket van de spellingcommissie is een rechtstreekse afgeleide van de voorstellen van de Werkgroep ad hoc die in 1989 werden gepubliceerd als nr. 20 in de reeks ‘Voorzetten’ van de Nederlandse Taalunie en van het door de Raad over deze voorstellen uitgebrachte advies.

De nieuwe spellingcommissie zal medio 1992 haar nieuwe spellingregeling voorleggen aan het Comité van Ministers van de Taalunie.

Onze Taal

In mei 1991 bestaat het succesvolle genootschap Onze Taal 60 jaar. Het genootschap telt ongeveer 28.000 abonnees op het gelijknamige maandblad.

Op de jongste algemene vergadering traden de heren De Bie, Remarque, de Rooij en Smit af en werden vervangen door C.N.F. van Ditshuizen, algemeen directeur van het Algemeen Nederlands Persbureau, en dr. D. Dolman, oud-voorzitter van de Tweede Kamer en lid van de Raad van State.

Staatsprijs voor proza

Op 5 oktober jl. werd door de Vlaamse minister van cultuur P. Dewael de Staatsprijs voor Proza toegekend aan Kristien Hemmerechts voor haar in de afgelopen drie jaar verschenen werk: de roman Brede Heupen en de verhalenbundels Weerberichten en 's Nachts. Aan de prijs is een bedrag van 200.000 fr. verbonden.

De jury die de minister unaniem adviseerde de prijs aan de 35-jarige schrijfster toe te kennen, was samengesteld uit Frank De Keyzer, voorzitter, Ronald Soetaert, prof. Wim De Geest, Patrick Lateur en Marcel van Nieuwenborgh.

Volgens de jury onderscheidt het werk van Hemmerechts zich ‘door een sobere maar direkte stijl, een onmiskenbare autenticiteit en een groot scheppingsvermogen’.

P.C. Hooftprijs

De Nederlandse minister mevrouw H. d'Ancona heeft in een brief aan de Tweede Kamer voorgesteld om de P.C. Hooftprijs en de Theo Thijssenprijs voor kinder- en jeugdliteratuur met ingang van 1992 te verhogen tot 125.000 gulden. Van dit bedrag is 75.000 gulden bestemd voor de laureaat zelf, terwijl de resterende 50.000 gulden in overleg met de laureaat wordt bestemd voor bevordering van specifiek letterenbeleid. Daarbij kan gedacht worden aan een boekuitgave naar aanleiding van het bekroonde oeuvre of een vertaling daarvan.

Alvorens de minister met een definitief voorstel komt zal de Raad voor de Kunst om advies worden gevraagd.

Eredoctoraat W.F. Hermans

Willem Frederik Hermans ontving op 23 november een eredoctoraat in de Letteren en de Wijsbegeerte aan de universiteit van Luik. Tot op heden zijn weinig boeken van de in Parijs wonende schrijver in het Frans vertaald. Volgens een woordvoerder van De Bezige Bij, Hermans' uitgeverij, zullen ‘Het behouden huis’ en ‘Nooit meer slapen’ in het Frans worden uitgegeven bij Actes Sud.

[p. 228]

Lingua-programma

Eind juni is in Dublin overeenstemming bereikt over de voorwaarden voor deelname aan het EG-programma voor vreemdetalenonderwijs Lingua. Het actieprogramma Lingua is bedoeld om het onderwijs in moderne vreemde talen, vooral die van de EG, te bevorderen. Hieronder valt dus ook het Nederlands, zij het dat onze taal tot de minst onderwezen en/of minst gebruikte talen valt. Deze positie neemt het Nederlands in samen met het Deens, het Grieks, het Portugees en zelfs het Italiaans. Deze positie heeft het voordeel dat aanvragen voor minder onderwezen of gebruikte talen een grotere kans op positieve beoordeling hebben. Dit betekent dat een beursaanvraag om Nederlands te studeren - als vreemde taal - grotere kans op aanvaarding heeft dan om Engels, Frans of Duits te studeren.

Deze situatie vormt andermaal een uitdaging aan de Nederlandse en Vlaamse regering om een gemeenschappelijk buitenlands cultuurbeleid te formuleren en uit te voeren, waarmee buitenlandse studenten worden aangemoedigd Nederlands als studie te kiezen.

Teletekst litterair

Met recht mag worden gesteld dat de literatuur momenteel springlevend is. Meer dan ooit tevoren worden er evenementen georganiseerd rond auteurs, thema's, genres en stromingen. Landelijke evenementen met een grote uitstraling. Er worden prijzen uitgereikt, nominaties bekendgemaakt, tentoonstellingen ingericht, herdenkingen gehouden. En natuurlijk verschijnen er steeds weer nieuwe boeken en andere publikaties.

Vanaf vandaag bieden de NOS en de BRT op Teletekst dagelijks informatie over deze springlevende literatuur. 15 september 1990 is de datum waarop de beide omroepen via Teletekst starten met een literaire pagina. Juist in Teletekst, een tekstmedium bij uitstek, mag in deze tijd een literaire rubriek niet ontbreken.

Stof is er genoeg voor zo'n pagina. Zelfs voor twee pagina's. Naast een pagina met berichtgeving is er ook een pagina voorzien met citaten. Op deze manier kan de informatie over een auteur worden aangevuld en ondersteund door kenmerkende citaten uit zijn/haar werk op de andere pagina. Wellicht dat kijkers voor wie die fragmenten misschien een eerste kennismaking zijn met de auteur, zich laten verleiden tot het lezen van meer.

Litterair, zoals de literaire pagina's in Teletekst heten, is een project dat illustreert hoe constructief en effectief de samenwerking tussen Nederland en Vlaanderen kan zijn. Bij de samenstelling van de pagina's wordt grensoverschrijdend te werk gegaan. Het materiaal kan dank zij een subsidie van de NEDERLANDSE TAALUNIE worden aangeleverd door het Nederlands Bibliotheek en Lektuur Centrum te Den Haag, dat daarbij zeer nauw samenwerkt met het Centrum voor de Studie van het Vlaams Cultuurleven in Antwerpen. De eindredactie berust bij de BRT en de NOS.

Litterair is bij de NOS te vinden op de pagina's 405 (berichtgeving) en 406 (citaten). Bij de BRT op de pagina's 683 (berichtgeving) en 684 (citaten). De pagina's, die elk meerdere schermen beslaan met een maximum van acht, worden elke werkdag ‘ververst’. In het weekend rouleren de eerder in de week uitgezonden pagina's, tenzij de actualiteit een dringende aanpassing vereist.

Nederlandstalige terminologie

Op 12 december werd aan de Technische Universiteit Eindhoven een dag gehouden over Nederlandstalige vaktermen en de betekenis daarvan. Het is voor de tweede maal dat zo'n dag in ons taalgebied wordt gehouden. Het gaat hierbij zowel om technische als niet-technische terminologie.

Dit congres over Nederlandstalige terminologie is een gezamenlijk initiatief van het Belgisch Instituut voor Normalisatie (BIN), het Nederlands Normalisatie-instituut (NNI) en de Nederlandse Taalunie (NTU). Zij hebben vier jaar geleden het samenwerkingsverband Nederlandstalige Terminologie (afgekort SaNT) opgericht, dat het congres organiseert. Het SaNT probeert een concreet beleid uit te werken en uit te voeren, dat gericht is op de totstandkoming van Nederlandstalige terminologielijsten en op de bevordering van het vakgebied als geheel.

Taalwet voor het Fries

De staatssecretaris van Binnenlandse Zaken mevrouw D. de Graaff-Nauta heeft tijdens een werkbezoek aan Friesland op 3 oktober jl. verklaard dat er op 1 januari 1993 een taalwet moet zijn waarmee de Friese taal een wettelijke status wordt gegeven.

Daarmee zou het Fries voorliggen op het Nederlands, waarvan het gebruik in Nederland niet wettelijk is vastgelegd. Prof. mr. dr. A. Postma bepleitte dit weliswaar in de Eerste Kamer (zie Neerlandia 1990, nr. 2), maar

[p. 229]

toezeggingen zijn daaromtrent nog niet gedaan.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken in Den Haag werkt thans aan een concept-taalwet die uiteindelijk door de Tweede Kamer moet worden vastgelegd. In afwachting daarvan zou de provincie Friesland reeds nu maatregelen moeten nemen om elke bewoner van de provincie te verplichten minstens Fries te kunnen lezen of te verstaan. Daarmee zou de huidige verplichting om Friese beleidsstukken in het Nederlands te vertalen kunnen vervallen (uitspraak van de Raad van State).

Deze wens werd op 29 september geuit tijdens de herdenking van de Slag bij Warns bij Stavoren. Warns heeft voor Friesland ongeveer dezelfde betekenis als Kortrijk (met de Guldensporenslag in 1302) voor Vlaanderen. In 1345 werden bij Warns de Hollandse graven door de Friese legers verslagen. Daarmee bleven de identiteit en de cultuur van het noordelijke gebied gespaard. De 45e herdenkingsdag werd door enkele honderden Friezen bijgewoond.

De woede over de uitspraak van de Raad van State in juni, waarin onder andere verplicht wordt Friese overheidsstukken te vertalen in het Nederlands, is bij de noorderlingen nog volop aanwezig. De Ried fan de Fryske Beweging, een overkoepelende organsiatie van vijf Friese verenigingen (zie Neerlandia 1990, nr. 4), gaat bij het Europese Hof voor de rechten van de mens een klacht indienen tegen Nederland.

Het zal een zaak van lange adem worden. Een uitspraak over de houding van Nederland ten opzichte van de Friese taal kan jaren op zich laten wachten. De Fryske Beweging wil dat het Fries in de provincie dezelfde rechten krijgt als het Nederlands elders. Dit klemt eens te meer nu de studie Fries op universitair niveau aan de Vrije Universiteit te Amsterdam door bezuiniging dreigt te verdwijnen. Dan zou alleen aan de universiteit van Groningen nog een doctoraat-opleiding Fries overblijven.

Nederlands en Nederduits

In Duitsland staan de Nederduitse streektalen onder zware druk van het Hoogduits. Het trieste gevolg van deze gang van zaken is, dat er bijna geen overdracht van dit cultuurgoed naar de volgende generatie meer plaats vindt. Het laat zich verstaan dat ijveraars voor het behoud van het Nederduits (in welke variant dan ook) dit proces met lede ogen aanzien. Bij herhaling bezinnen ze zich op de wijze waarop deze ontwikkeling in positieve zin bij te stellen, zo mogelijk zelfs af remmen is. Maar vóór ik daarover iets ga opmerken wil ik eerst proberen aan de hand van enkele voorbeelden aan te tonen hoe zorgwekkend deze taal-situatie wel is.

Schrijnende voorbeelden

In Oost-Friesland worden jaarlijks voorleeswedstrijden van teksten in de Oostfriese variant van het Nederduits gehouden. Na afloop van een van deze wedstrijden moest de jeugdige prijswinnares het antwoord schuldig blijven op een haar in het Oostfries gestelde vraag; ze begreep in het geheel niet wat haar gevraagd werd. Benieuwd als men was naar wat hier aan de hand was, kwam men na overschakeling in het Hoogduits tot de ontdekking dat dit meisje de wedstrijd had kunnen winnen door zich door volhardend herhalen de voorgelezen tekst eigen te maken.

Opvallend is verder dat, wanneer in Duitsland een congres belegd wordt over de Nederduitse taal, vrijwel zonder uitzondering iedere deelnemer, zowel spreker als bezoeker, zich bedient van het Hoogduits als communicatiemiddel. Het is duidelijk dat deze opstelling nauw samenhangt met het gebrek aan taaleenheid. Maar desondanks blijft de vraag wat er ten diepste de oorzaak van is dat in dergelijke samenkomsten niet het Nederduits de voertaal is. Een dergelijke situatie is b.v. in de Nederlandse provincie Friesland onbestaanbaar. Als daar een congres wordt belegd over de Friese taal en cultuur dan is de voertaal Fries: slechts bij hoge uitzondering wordt een tekst in het Nederlands of een andere taal voorgedragen.

Het Nederduits heeft nauwelijks nog een basis

In dit verband kan ik het niet nalaten te verwijzen naar een artikel van Johann Bellmann in de jongste aflevering van het tijdschrift ‘Quickborn’ (1990/2). Naar aanleiding van het dit jaar te Lüneburg te houden congres over het onderwerp ‘Over de toekomst van het Nederduits’ gaat hij in op de vraag hoe het tot de hierboven vastgestelde vorm van status-verlies heeft kunnen komen.

In feite komt zijn vaststelling erop neer dat geen enkele Nederduits-sprekende het serieus meende als hij zich van deze taal bediende. Ze was vervallen tot een taal voor huis-, tuin-, en keukengebruik. Zodra dan ook handel en cultuur de onderwerpen van gesprek vormden, werd het Nederduits onwaardig bevonden als uitingsmogelijkheid van het gedachtengoed.

In dit verband trekt hij de hooggeroemde voortrekkersrol van schrijvers als Groth en Reuter sterk in twijfel. ‘Beiden waren volledig door de Hoogduitse cultuur gevormde burgers en wilden het ook zijn en blijven. Ze hebben van het Nederduits alleen maar een dichterlijk reservaat gemaakt’.

Dat het Nederduits desondanks vandaag nog bestaat, ervaart hij als een wonder dat heeft kunnen gebeuren dank zij de taal-autonomie van de dorpen en kleine steden én (niet te vergeten) de veel geringere mobiliteit van de bevolking. In dat kader oefenden kerk en school slechts een zeer beperkte verhoogduitsende invloed

[p. 230]

uit. Hoogduits had men alleen maar nodig om in contact te komen met hoogwaardigheidsbekleders die niet uit de eigen streek afkomstig waren én om de krant te kunnen lezen.

Eerst in de na-oorlogse tijd heeft, zowel als gevolg van de opvang van de mensen uit de Oost-gebieden als door de invloed van de massamedia, het Hoogduits een grote opgang gemaakt. Het trieste gevolg van deze gang van zaken is, dat er vandaag nauwelijks nog gesproken kan worden van een Nederduitse basis.

Daarmee wil Bellmann niet suggereren alsof die er in het verleden wel was. Immers, zo stelt hij, wie heeft er ooit gehoord dat de Nederduitse bevolking in brede lagen geprotesteerd heeft tegen de Hoogduitse overkoepeling? Als er geprotesteerd werd, dan slechts door enkelingen. Naar zijn mening is het Hoogduits in Noord-Duitsland niet opgedrongen, maar heeft de bevolking zich op het taalvlak laten koloniseren.

Wat de toekomst betreft ziet hij nauwelijks nog mogelijkheden voor het Nederduits; van een heropleving in de zin van een opnieuw algemeen gebruik zal geen sprake zijn. Wanneer men dan ook in Lüneburg bijeen komt om over de Nederduitse taaltoestand van gedachten te wisselen, komt men samen bij een ziekbed van een patiënt die de ziekte aan zijn bezoekers te danken heeft. Naar zijn mening zou het zinvoller zijn op dit congres te praten over het onderwerp ‘Wie zijn we, wat willen we en wat hebben we te bieden’.

Noodsignalen

Bovenstaande achtergrond had ik nodig om een tweetal opgevangen noodsignalen meer zeggingskracht te kunnen geven. Want hoe uitzichtloos en ontmoedigend de Nederduitse taalsituatie dan ook mag zijn, dat wil niet zeggen dat iedereen bij de pakken is gaan neerzitten. Het opmerkelijke is echter dat toonaangevende ijveraars voor de redding van het Nederduits betekenisvol in westelijke richting kijken.

Kennis van het Nederlands wordt aanbevolen als redmiddel als het gaat om het behoud van het Nederduits in de eigen regionale variant. Zo pleit in de aflevering 1990 van het ‘Bentheims Jahrbuch’ (blz. 316) de in Leer/Ostfriesland woonachtige Amerikaanse taalgeleerde Marron C. Fort (die zelf vlekkeloos Nederduits spreekt) voor onderwijs van het Nederlands op de scholen in het Nederduitse taalgebied.

In deze mening staat hij bepaald niet alleen. In de ‘Kalender Für das Klever Land auf das Jahr 1990’ (blz. 134) wordt hij bijgevallen door niemand minder dan Josef Kempen. Met name in het Nederrijnland dat een Nederlands taalverleden heeft zal naar zijn mening een goed voorzien aanbod van onderwijs van het Nederlands zijn uitwerking niet missen op de eigen streektaal.

Het is echter de vraag of deze signalen in het Nederlandse taalgebied worden opgevangen. De antenne voor dit soort zaken wil daar nog wel eens verstek laten gaan, bevreesd als men is voor een zich mengen in de binnenlandse aangelegenheden van een buurland. Vooral in Nederland is men erg vatbaar voor deze vreesverschijnselen.

Het zal duidelijk zijn dat hier grote kansen liggen voor het Nederlands. In nauwe samenwerking met plaatselijke kernen en regionale leden van de ‘Vereniging van Leerkrachten Nederlands in Duitsland’ moet in positieve zin op deze noodsignalen gereageerd worden. Dat zijn de Nederlanden aan de waardigheid van hun taal verplicht!

Marten HEIDA

Fonds voor literatuur

Per 1 januari 1991 wordt, als opvolger van de opgeheven gezamenlijke Nederlands-Vlaamse Stichting voor Vertalingen, een nieuw fonds voor alle door Nederlanders geproduceerde literatuur ingesteld. Het fonds hoort thuis bij het ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur en krijgt een budget van 2,25 miljoen gulden. Het zal boeken, literaire tijdschriften en vertalingen van Nederlands en buitenlands werk subsidiëren. Het fonds, dat de vorm krijgt van een privaatrechtelijke stichting, beperkt zich nadrukkelijk tot de literatuur van Nederlanders en tot de Nederlandse uitgevers. Vlaamse zowel als Zuidafrikaanse schrijvers worden uitgesloten.

Het staat nog te bezien of deze beperking kan worden gehandhaafd gegeven de Europese wet- en regelgeving. Deze beperking betekent immers discriminatie op grond van nationaliteit, hetgeen in Europa is verboden. Indien in het Nederlands wordt geproduceerd, zou los van herkomst steun moeten worden verleend.

Minister Dewael, die de Vlaamse subsidie introk, heeft inmiddels verklaard te streven naar een nieuwe vorm van samenwerking in Taalunie-verband.