Neerlandia. Jaargang 94

[p. 159]

Een dubbel jubileum in het Komense

In de achtertuin van West-Vlaanderen, weggedrukt tegen de Frans-Belgische grens ligt het voormalige kanton Komen, dat sinds 1962 deel uitmaakt van de provincie Henegouwen. Met deze overheveling was een voorgestelde ruil werkelijkheid geworden. In dat jaar werd op voorstel van de Luikse socialisten de Voerstreek losgemaakt uit de provincie Luik en ‘verhuisde’ het kanton Komen naar Henegouwen.

Wie gedacht mocht hebben dat men het nemen van deze beslissing de rust op het communautaire vlak zou terugkeren, is wel erg bedrogen uitgekomen. Zo zorgt tot de dag van vandaag de gang van zaken in de Voerstreek voor de nodige nationale deining. En dat terwijl de Franstaligen (de werkelijke Franstaligen wel te verstaan) in dit gebied de volle gelegenheid krijgen van de hun bij de wet toegekende faciliteiten gebruik te maken.

Van zulke geruchtmakende gebeurtenissen is in het Komense maar weinig sprake. Maar dat wil niet zeggen dat het in deze voormalige West-Vlaamse gemeente allemaal koek en ei is tussen de twee gemeenschappen. Als dat het geval geweest zou zijn, dan zou voor de Vlaamse gemeenschap van dit kanton dit jaar niet in het teken van een dubbel jubileum gestaan hebben.

Ons kanton

Het eerste heeft betrekking op ‘ONS KANTON’, het contactblad van de ‘Vriendenkring van het Komense’. De achtergrond van het verschijnen van dit kwartaalblaadje is de wijze waarop in dit kanton na de overheveling door de meerderheid werd omgesprongen met de aan de minderheid toegekende faciliteiten op taalgebied. De opstelling van de Franstalige Komenaars kan het best als volgt verwoord worden: de wettelijke regeling geldt wel voor ons maar hoeft niet toegepast te worden als de rechten van Nederlandstaligen in het geding zijn.

Het is tegen deze achtergrond dat twintig jaar geleden een aantal met Komen begane Vlamingen het besluit nam een ‘Vriendenkring’ op te richten. Daardoor werd het mogelijk het contactblad ‘ONS KANTON’ uit te geven, dat sindsdien vier maal per jaar in het gebied huisaan-huis wordt verspreid. Op deze wijze krijgen de Franstalige Komenaars ‘ongekleurde’ informatie in huis over hun Vlaamse medeburgers.

Maar ook naar buiten is dit blaadje van betekenis geweest; de buitenstaanders konden op de hoogte gehouden worden van de strijd die de Nederlandstaligen in Komen moesten leveren voor de hun wettelijk toegekende rechten.

De inspanning die men zich in dit raam heeft getroost, zijn niet zonder resultaat gebleven. In de loop van de voorbije twintig jaar evolueerde de Komense samenleving van uitgesproken Vlaams-vijandig naar ‘zoniet totale Vlaams-vriendelijkheid, dan toch zeker naar een heel wat positievere houding tegenover de Vlamingen en hun eisen’.

Deze veranderde opstelling is mede beïnvloed door een televisie-uitzending die gewijd was aan de Komense problematiek. De film ‘Les Sorcières de Comines’, die door de RTBF in de herfst van 1980 was opgenomen en op 8 mei 1981 op het scherm werd gebracht, hing een vernietigend beeld op van de wijze waarop Franstalige Komenaars met hun Vlaamse medeburgers pleegden om te gaan. Sindsdien is het gedaan met de extreem-Waalse gedragingen tegenover de in Komen woonachtige Nederlandstaligen.

De Vlaamse School

Deze veelbesproken tv-uitzending had alles te maken met de gebeurtenissen van augustus 1980. Dit was de maand die voorafging aan de opening, per 1 sept. 1980, van de Vlaamse School in Komen. De oprichting van deze school was in de wet, waarin de overheveling van Komen naar Henegouwen was geregeld, voorzien. Maar het Komense stadsbestuur heeft van meet of aan deze oprichting gesaboteerd. En na de fusie van de vijf gemeenten van het kanton tot één gemeente onder de naam Komen-Waasten (per 1-1-1977) kwam in deze opstelling geen verandering. Wilden Vlaamse ouders hun kinderen Nederlandstalig onderwijs laten volgen, dan waren ze genoodzaakt ze naar scholen te sturen in de nabije West-Vlaamse dorpen.

Ondertussen zat men niet stil in Komen, al zou het duren tot 1974 vóór een eerste poging werd ondernomen een Nederlandstalige basisschool van de grond te krijgen. Echter, deze poging haalde niets uit. Het gemeentebestuur riep de ‘hulp’ in van de van rijkswege afgekondigde schoolstop om de weigering tot medewerking te wettigen. Over oneigenlijk gebruik van overheidsmaatregelen gesproken!

[p. 160]

Ondanks de daarop volgende beslissing van de Belgische overheid dat de taalwetten moesten worden nageleefd, kregen de Vlaamse Komenaars geen voet aan de grond. Daardoor zou het duren tot de zomer van 1979 vóór een nieuwe poging werd ondernomen. In dit raam werd op 31 juli op het gemeentehuis van Komen een lijst met 45 handtekeningen aangeboden; evenzovele ouders vroegen medewerking ter verkrijging van Nederlandstalig onderwijs voor hun kinderen op grond van het hun wettelijk toegekende recht.

Deze ondertekenaars hebben het geweten; een golf van fransdolle haat spoelde over hen heen. Zo werden ze onder zware druk gezet om de handtekening terug te nemen. De klap op de vuurpijl was de beslissing van de gemeenteraad op 3 september 1979 de gevraagde medewerking voor de schoolstichting die aan alle wettelijke eisen voldeed te weigeren.

In oktober 1979 stelde de Raad van State de Vlaamse Komenaars in het gelijk door hun aanvraag geldig te verklaren. Dezen namen daarop de beslissing met de start van hun school te wachten tot het begin van het nieuwe schooljaar. Maar als het aan het Komense gemeentebestuur lag, zou deze vlieger niet opgaan. Het was uiteindelijk het kernkabinet dat op 27 augustus 1980 de beslissing nam een Nederlandstalige rijksbasisschool op te richten.

Als op 1 september deze school, die tijdelijk onderdak krijgt in het Franstalige Rijksatheneum, de deuren opent, blijkt dat de ouders van acht leerlingen nog niet zijn bezweken voor de op hen uitgeoefende sociale druk. In november is het aantal kinderen dat de school bezoekt opgelopen tot 17. Al is hier dan sprake van een verdubbeling, dit aantal staat in schril contrast tot de 121 kinderen uit het Komense die op dat ogenblik staan ingeschreven in scholen in de nabije West-Vlaamse dorpen. Dit aantal toont tegelijkertijd aan dat er voor een Vlaamse school in Komen wel degelijk een voedingsbodem aanwezig is.

Links de nieuwe school, opengesteld in 1983. Boven Huize Robrecht van Kassel, dat enkele jaren als nood-school heeft gediend.

Was op grond van een beslissing van het kernkabinet de Vlaamse school voorlopig ondergebracht in het Rijksatheneum, in oktober 1981 besliste de toenmalige Waalse minister Busquin op eigen houtje dat men dit gebouw had te verlaten. Uit nood werden de klassen toen gehuisvest in het Ontmoetingscentrum voor de Vlaamse Komenaars ‘Huize Robrecht van Kassel’. Deze onhoudbare toestand heeft geduurd tot het begin van het schooljaar 1983/1984. Toen kon het huidige schoolgebouw, dat in de tuin van dit centrum met geldelijke steun van vrienden uit Vlaanderen en Nederland werd gebouwd, betrokken worden.

Vanaf dat ogenblik is het leerlingenaantal gestadig toegenomen; momenteel wordt de school door een zestigtal kinderen bezocht. Daartoe zal de klimaatswijziging die zich in Komen heeft voltrokken na de hierboven al genoemde televisieuitzending, ongetwijfeld hebben bijgedragen. In elk geval geeft dit getal aanleiding vast te stellen dat een flink stuk van de sociale druk van de ketel is.

En zo kan de Vlaamse gemeenschap van Komen dit jaar dit dubbel jubileum vieren. Men is er blij dat dit dank zij de gewijzigde verhoudingen mogelijk is. Het is dan ook tegen deze achtergrond dat men de hoop koestert dat aan het samenleven van de beide taalgroepen in de komende tijd op een positieve wijze inhoud kan worden gegeven. Daarmee zullen zowel de Nederlandstalige áls de Franstalige ingezetenen van Komen gebaat zijn.

Martin HEIDA

Na.v. ONS KANTON, orgaan van de ‘Vriendenkring van het Komense’; 20^e jaarg. nr. 2 Jaarabonnement Bfr. 300 (per jaar vier nummers met variërend aantal pagina's). Adres: Ontmoetingscentrum ‘Huize Robrecht van Kassel’, Kastelenlaan 109, B-7780 Komen.