Neerlandia. Jaargang 94

[p. 114]

Zuid-Vlaanderen
De wedergeboorte van Vlaamse eigennamen.

De jongste tijd groeit in Frans-, of Zuid-Vlaanderen de belangstelling snel om oude boerderij-, veld- en straatnamen weer in hun oorspronkelijke, Vlaamse vorm te gebruiken.

Een vereniging, naast het Komitee voor Frans-Vlaanderen, die daarbij een handje helpt is de EUVO, waarvan de naam is samengesteld uit de woorden ‘Europa der Volkeren’. De vereniging werd in 1984 te Brugge gesticht en kwam voort uit de jongerenbeweging ‘Gamma’. Na een korte inloopperiode werd als onderwerp van actie de Vlaamse noordwesthoek van Frankrijk gekozen.

Hoevenamen

Na een diepgaande marktstudie werd als project aanvankelijk de verkoop van kaas van de trappistenabdij van de Katsberg gekozen. De Katsberg ligt net over de grens in Zuid-Vlaanderen. EUVO werd de invoer- en verkooporganisatie. Reeds vier jaar wordt deze kaas verkocht in het Brugse en de winst, ruim 400.000 BF, gaat naar het onderwijs-Nederlands over de grens. Het geld ging naar Zuid-Vlaanderen langs de kanalen van het Komitee voor Frans-Vlaanderen.

In 1989 werd begonnen met de restauratie van een vijftal O.L. Vrouwkapelletjes in Zuid-Vlaanderen, dit zijn landschapskapelletjes met oud-Vlaamse opschriften. Dit gebeurde in werkkampen van studenten uit het Brugse.

Zo werden we geconfronteerd met het verlangen van vele bewuste Zuidvlamingen om het straatbeeld weer te ‘vervlaamsen’. Vele grote gemeenten lieten de laatste jaren de Franstalige straatnamen weg en namen de oude ‘Vlaamse’ benaming, meestal van vóór Napoleon, weer over. Ik schrijf bewust ‘Vlaamse’, want de gemeentebesturen namen meestal de oude schrijfwijze van vóór 1800 over. Zo vindt men overal ‘straete’ en niet ‘straat’, ‘houck’ en niet ‘hoek’, ‘scheure’ en niet ‘schuur’.

In dit kader van de ‘vernederlandsing’ van het straatbeeld past in deze bijna idyllische rurale streek ook het herstellen van de oude hoevenamen.

Afbakening van het werkterrein

Wij ontwikkelen in permanent contact met de mensen ter plaatse een eigen strategie:

a.	waar de burgemeester (le maire) wilde meewerken, daar werd gestart. Wij vonden twaalf ‘vlaamssprekende’ burgemeesters;
b.	waar we een vertrouwensman vonden die als gids of verbindingsman/vrouw kon optreden, werd ook begonnen;
c.	waar nog bij de mensen een Nederlands dialect werd gesproken werd aangeknoopt;
d.	dit alles vindt plaats tussen de Belgische staatsgrens van de provincie West-Vlaanderen en de rivier de Aa, ongeveer 45 km diep in Frankrijk.

Dit gebied is de Franse Westhoek, historisch behorend tot het graafschap Vlaanderen en van oorsprong Nederlandssprekend. Historisch eveneens is het de helft van het oude bisdom leper. In het Westvlaams Idioticum van DeBo vinden we van alle oude hoeven de oorspronkelijke namen en de vervorming door de eeuwen heen. Met enkele taalkundigen werd de juiste naam gereconstrueerd, want die was soms wel erg vervormd. Zo vonden we een hoeve ‘de Neuville’. Deze naam was ‘fonetisch’ vertaald, want de echte naam was ‘Den Heuvel’. In Vleteren vonden we ‘Luysenberg’, wat niet zo kies is voor een hoevenaam. Men had de eerste letter weggelaten. Oorspronkelijk was het de ‘Cluysenberg’. In Killem troffen we ‘La Bulle’ aan en het was ‘De Bulte’, een verhoging in het landschap.

Sommige namen dateren uit de twaalfde eeuw, b.v. Hofland te Rubroek, Engelshof te Bambeke en 't Abtshof te Kwaadieper, evenals Sint Maartens Fonteyne te Wulverdinge.

De aktie zelf

In de eerste maanden van 1990 werd de volgende werkrichting ontwikkeld. Allereerst moesten we in de Franse

[p. 115]

Herberg ‘Heegernest’ te Ekelsbeke. Heeger is het Zuidvlaamse woord voor reiger.

Westhoek de oude hoeven met Nederlanstalige namen opzoeken. We vonden er minstens honderd.

Toestemming van de landbouwer, en soms van de eigenaar moest vervolgens verkregen worden om de oorspronkelijke naam weer aan de hoeve te bevestigen.

Dan moest een datum gezocht worden om, met een kleine plechtigheid, de hoevenaamborden in te huldigen.

Daarna zochten we in Vlaanderen sponsors, die het peterschap over een hoeve wilden opnemen met een bedrag van BF 1000 en werd de datum bekend gemaakt, na overleg, voor de inhuldiging. Gedurende het recente Paasverlof 1990 werden de eerste 24 borden geplaatst en ingehuldigd. Rond 1 juli a.s. worden er weer twintig bij geplaatst.

Vaststellingen

Van Zuidvlaamse zijde hebben we nergens tegenwerking ondervonden. Een gulle ontvangst op de hoeven en op de gemeentehuizen viel ons ten deel.

Bij de plaatsing was er overal ‘Vlaams feest’.

Er was ook sprake van een zekere opluchting bij de bewoners. In de volksmond was men nl. taai de oude Vlaamse namen blijven gebruiken, waarmee men nu weer openlijk voor den dag kan komen.

Veel sponsors wensen een blijvend contact met hun gesponsorde hoeve te onderhouden. Er groeien relaties, bijvoorbeeld d.m.v. het sturen van foto's van de inhuldigingsplechtigheid.

Bij het publiek in Vlaanderen komt de aktie als gewenst en sympathiek over.

Via onze voorbereidingscontacten stuiten we op andere mogelijkheden. Zo vragen twee burgemeesters van kleine landelijke gemeenten om sponsors te zoeken voor al hun straatnamen van de gehele gemeente. Ze vragen toeristische bezienswaardigheden hun oude Vlaamse naam weer te geven. Ook wordt gevraagd de oude herbergen hun oude namen weer te geven, zoals Hagedoorn, Kruysstraete, Hofland, Heegernest of 't Meuletje. Zelfs bij de gewone mensen leeft de overtuiging dat dit stukje Noord-Frankrijk zich in het Europa van na 1992 zal toekeren tot het Nederlandse taalgebied.

Een aktie beschrijven die nog maar enkele maanden oud is, is zeer moeilijk. We kunnen dan ook maar de neerslag geven van enkele feiten die onze werkgroep EUVO mede heeft mogen bepalen.

Dr. L. VRANCKX