Spiegel Noord
Liberalen op drift
De VVD, de liberale oppositiepartij in Nederland, is op drift geraakt. Het schip slingert op hoge zee. Op de brug rukken de officieren tegelijk aan het roer en betwisten elkanders opvattingen over de koers. De overige bemanningsleden morren, ze weten geen raad. De één houdt het met de kapitein. De ander zag hem het liefst overboord gaan. En de passagiers zijn in paniek...
Met een beetje fantasie, kan men zo het beeld schetsen van de 43ste Algemene ledenvergadering van de VVD op 17 en 18 mei in Zwolle. Een hectische bijeenkomst, een onwaardige vertoning.
Hans Wiegel, Commissaris der Koningin in Friesland, jaren achtereen hét boegbeeld van de VVD waarop mening liberaal in herinnering nog niet is uitgekeken, vatte de situatie treffend samen: ‘Ik proef rancune, de sfeer is verziekt’. Maar zijn oproep ging in het rumoer verloren. Van een inhoudelijke politieke discussie was geen sprake. Over en weer klonken verwijten, werden aanvallen gedaan op personen waarbij soms stevig onder de gordel werd geslagen. Een opzienbarend gebeuren? Allerminst. Om in de politiek een doel te bereiken geldt in hoge mate de machtsfactor. Daarbij gaat het niet alleen om kiezers en stemmenwinst, maar ook om personen. En dan kan het moeilijk anders, of carrièrezucht en naijver zijn de randverschijnselen in de strijd. Gaat het mis, dan zoekt men zondebokken. En dat zijn personen. Ook elders in de samenleving. Of het nu een bondscoach is, uitgerangeerd door de KNVB, een topmanager van Philips die het veld moet ruimen, of een curieprelaat die naar een klooster wordt verbannen, het is allemaal hetzelfde. Niets menselijks is ons vreemd!
Waarom dit tumult in Zwolle? Wat ging er aan vooraf? Omdat de VVD ernstige verkiezingsnederlagen had te incasseren en 35.000 leden van de partij er de brui van gaven. Hoofdzakelijk vanwege de onduidelijke plaatsbepaling van de VVD in de Nederlandse politiek. Maar bovenal de door de liberalen veroorzaakte val van het kabinet van CDA en VVD in 1989 deed voor velen in de partij de deur dicht.
Na de val van het kabinet deed de fractievoorzitter prof. Joris Voorhoeve er nog een schepje bovenop. Na afloop van zijn bezoek aan het staatshoofd liet hij weten voorstander van een lijmpoging te zijn om het kabinet op de been te houden. Een onhandige zet. Iedereen stond versteld, zowel in de partij als daarbuiten. Na de kamerverkiezingen trad een nieuw kabinet aan: een coalitie van CDA en PvdA. De VVD was er niet aan te pas gekomen en prof. Voorhoeve werd de oppositieleider. Hij is een integer man met vele kwaliteiten, maar geen ‘politiek dier’ om dit jargon te gebruiken. Geen politicus die de kiezers kan begeesteren. En met redenaarstalent zijn denkbeelden voor een groot publiek kan uitdragen. Geen strijdbare figuur, eerder de kamergeleerde. Als oppositieleider viel hij door de mand.
Toen gebeurde er iets merkwaardigs dat de aanleiding zou worden van het schaamteloos gebeuren in Zwolle. Het hoofdbestuur van de VVD, met de partijvoorzitter dr. Leendert Ginjaar aan kop, zocht contact met prof. Voorhoeve vanwege ‘signalen uit de achterban’; een vage aanduiding. De partijvoorzitter vroeg prof. Voorhoeve, in een gesprek onder vier ogen dat de laatste zich zou bezinnen op zijn positie. Prof. Voorhoeve trok zich terug. Verbazing in de fractie en verbijstering in het VVD-kamp. Een ultimatum, een dictaat, een dwingen tot aftreden, zo luidden de reacties in de afdelingen. De partijvoorzitter kwam tegen deze aantijdingen in het geweer. Het mocht zo zijn, maar hij had de schijn tegen. Hij beweerde dat niet op de man was gespeeld. Echter op de Algemene Ledenvergadering, was hij het juist die onbesuisde aanvallen deed op personen, als politici in Den Haag, waarmee hij zijn eigen blazoen besmeurde. Op dat moment was ook het hoofdbestuur de kluts kwijt. Sommige afdelingen, zoals die van Roermond, eisten het hoofd van de partijvoorzitter. Maar zover kwam het niet. Niet uit loyaliteit van velen in Zwolle met de partijvoorzitter, maar vanwege een ander motief. Reeds enkele maanden is het plan gerijpt een betaalde voorzitter aan te stellen. En dr. Ginjaar verklaarde destijds daarvoor niet in de markt te zijn. Hoe dan ook, hij vertrekt over een paar jaar, maar... naar algemene opvatting in de VVD veel eerder. Het biedt hem de eer aan zich te houden.
In de dagen voor de bijeenkomst in Zwolle werden twee besluiten genomen: inniger contact tussen het hoofdbestuur en de fractie en drs. Frits Bolkestein te benoemen als fractievoorzitter.
Auteursrechtelijk beschermd
