Neerlandia. Jaargang 94

[p. 110]

spiegel van de nederlanden

Spiegel Zuid

Onrustig voorjaar

Zowel Vlamingen, Brusselaars als Walen met kinderen, of nog actief in het bedrijfsleven, zijn al blij wanneer er in dit hete voorjaar maar één of hoogstens twee manifestaties in de straten van de hoofdstad plaatsvinden. Maar vrijdag 1 juni werd het een climax met liefst zeven manifestaties die het gehele verkeer uren lamlegde. En waarom?

Een algemene ontevredenheid met de nieuwe beleidsstructuren van de Ministers van Onderwijs, de heer Daniël Coens voor het Nederlandstalig onderwijs en van twee Waalse Ministers, voor Brussel. Het Brussels hoofdstedelijk gewest is een tweetalig gewest. De hoofdreden is nogal begrijpelijk, met name de onderbetaling van de onderwijskrachten. Een vergelijkend onderzoek zou hebben uitgewezen dat de Belgische onderwijzers en leraren zo ongeveer 30% minder salaris in het zakje ontvangen of op de bankrekening dan hun collega's in het Noorden, het Zuiden en

Daniël Coens, Gemeenschapsminister van Onderwijs.

het Oosten. Coens, een alleraardigste man in de omgang zou, teveel oor hebben voor zijn vakbondsvrienden van het ACV (Algemeen Christelijk Vakverbond) of voor ander meer intellectuele hervormers, die ondermeer het geschiedenisonderricht in de scholen van het openbaar onderwijs willen terug drukken, zodat de vraag van de leerling aan zijn ouders - nu nog een grap - of Napoleon voor of na Karel de Grote komt, een trieste werkelijkheid zou kunnen worden. De golf van begeleidende stakingen is hiermee niet weggeëbd. De treinbestuurders zijn georganiseerd in een privé-vakbond die niet wordt erkend door de grote socialistische en katholieke vakbonden. Maar die onafhankelijke vakbond kan het treinverkeer drastisch reduceren tot één trein per uur. Zo reden er tot 2 juni zes uur in de ochtend slechts 40% van de normale treinen. Schoolreizen naar Frankrijk of Zwitserland konden niet doorgaan, ambtenaren kregen een uur verlof om die tijd met andere ontevreden perronbezoekers door te brengen. In deze aanloopmaand naar de vacantie deden ook de luchtcontroleurs nog een duit in het zakje, door stipt naar het boekje te ‘werken’ of gewoon te staken. Zelfs de nogal links georiënteerde BRT-journalisten die

[p. 111]

stakers interviewden konden het niet laten om vragen te stellen ‘of de heren zich er rekenschap van geven dat hun acties bij het publiek alles behalve sympathiek overkomen’. In de affaire van de luchtregelaars wordt de Minister van Verkeer, Jean-Luc Dehaene verweten gedane beloften niet te honoreren.

Zoveel ontevredenheid op zoveel fronten van het sociaal leven tegelijk zet de regering van premier Martens VIII sterk onder druk. Want hebben wij niet te maken met een roomsrode coalitie langs Vlaamse zijde, nog versterkt met ministers van de Volksunie? Volgens waarnemers zijn de dagen van Martens VIII geteld. Zij gaat bij eventuele verkiezingen in het najaar of normaal begin 1992 een catastrofe tegemoet. De toestand herinnert aan de ramp met de regering Theo Lefèvre - Spaak. Toen de vier jaren netjes uitgetelde ambtstermijn om waren, zeldzaam in de geschiedenis van dit land, 20 zetels verlies voor de C.V.P. en evenveel voor de socialistische partij werden gemeten.

Wel dient te worden erkend dat de regering ietwat laat, maar positief reageerde met concrete voorstellen ter verbetering van de toestand van het onderwijzend personeel. In 1991 zullen weliswaar de salarissen met 1.000 frank bruto per maand worden verhoogd, maar eind 1990 zou dan een eindejaarspremie van eveneens 1.000 frank worden verschoven. Op die minimale voorstellen reageerde o.a. de socialistische vakbond met de bedreiging in juni de examens niet af te nemen. Hetgeen nu duidelijk te voorschijn komt in het feit dat de federalisering van het onderwijs de oplossing van de problemen van deze sector niet vergemakkelijkt. Het zijn de ‘regionale’ ministers die inderdaad met de nog steeds nationale vakbonden onderhandelen. De twee cultuurgemeenschappen, plus de kleine Duitse gemeenschap, beschikken over meer dan 400 miljard frank kredieten en de nationale regering voelt zich derhalve bij de hervormingen van het onderwijs en de beloning van het personeel niet meer betrokken. Men kan niet ‘federatie’ spelen en toch nog aan nationale ruiven blijven eten.

Jan de Hartog terug van weggeweest

Sterreporters zijn op het spoor ergens in Waals Brabant van Jan de Hartog, die zich blijkbaar definitief in dit heerlijk glooiende landschap ten zuiden van Brussel gaat vestigen. Dat verhaal van sterreporter Fred Vandenbussche in Het Volk (Gent) is goud waard om op de activa te boeken van de Belgisch-Nederlandse of Vlaams-Nederlandse balans, die dezer dagen soms wel wat negatief uitvalt wanneer een - vrouwelijke - minister zich veroorlooft de Vlamingen buiten de Nederlandse cultuur te stoten. De Hartog: ‘Eigenlijk duurt mijn heimelijke liefdesverhouding met Vlaanderen al bijna vijftig jaar lang, van tijdens de oorlog.’ Op die niet mis te verstane verklaring volgt zijn verhaal over zijn vlucht over Vlaanderen naar Engeland:

‘De eerste dag van zijn vlucht kwam de Hartog in Zundert aan, waar hij werd opgewacht door een Vlaamse vrouw met een jongetje, zo uitstekend gedresseerd dat het de Hartog prompt als papa begon aan te spreken en zich gedroeg zoals iedere ondeugende snotaap. Het geheim van Vlaanderen werd me op slag duidelijk. Samen met de Polen hebben de Vlamingen in heel de wereld het meest ervaring met bezetters, en dat gaf me een deugddoend gevoel van veiligheid. Waar we ook kwamen, Antwerpen, Brussel, Moeskroen, overal werd rustig en uitvoerig aangezeten en heerste dat sfeertje van ‘laat die bezetters maar aan ons over, daar weten wij alles van’.

‘Het Belgisch gezin is uniek. Die celvorm van 's avonds de luiken dicht en alles wat niet van ons is, boos is, buiten sluiten, in het rustig besef van de eigen cultuur. Dat vind je nergens meer. En het bestaat in Vlaanderen op alle niveaus: van het gezin over de straat en de buurt tot het dorp, de streek, het land. Een kern omringd door allemaal concentrische cirkels, als een oude vesting. Het duurt lang voor het doordringt, maar als je éénmaal die kern bereikt hebt, bereik je een warm en conflictloos samenzijn’.

De Hartogs vlucht uit bezet Europa bood overigens contrast genoeg met die Vlaamse geborgenheid. Van de 22 die aan de tocht door de Pyreneeën begonnen, bleven er twee in leven: een Rus en Jan de Hartog, met een ernstige schotwonde aan het been.

‘Die Rus was ontsnapt uit een Duits krijgsgevangenenkamp en was, mirakel! mirakel!, zonder een woord Frans noch Duits te spreken tot in het zuiden van Frankrijk geraakt. Hij was meer wolf dan mens, overleefde dank zij zijn intuïtie. Toen ik neergeschoten was heeft hij me op zijn eentje over de Spaanse grens gedragen en we zijn opgepakt in een klein plaatsje bij Andorra. Daar heb ik hem voor het laatst gezien’.

Jan De Hartog zegt in hetzelfde gesprek dat zijn nieuwe boek ‘Bagger’ gaat heten ‘Mud’ in 't Engels. Het is gebaseerd op een ‘Waterbijbel’ van een calvinistische dominee ergens half de vorige eeuw. Hij denkt er drie jaar aan te schrijven. Zijn Amerikaanse uitgever dringt al veertig jaar op het boek aan. En zijn verhouding tot Nederland? Die is die van een zeemansverhouding. Blij er eens aan te komen, maar bijna net zo blij weer weg te mogen.

Achiel G. SAMOY