Neerlandia. Jaargang 92

[p. 56]

Spellinglijst buitenlandse namen

In de loop van 1987 lanceerde het Algemeen-Nederlands Persbureau (ANP) een erg eigenzinnige lijst voor de ‘Schrijfwijze van buitenlandse namen’. Het ANP hield er daarbij geen ogenblik rekening mee dat de spelling van de Nederlandse taal een aangelegenheid is die niet door een particuliere instantie moet worden geregeld, maar door de overheid, en die bovendien geen zaak is voor Nederland alleen, maar voor Nederland en Vlaanderen samen, zoals vastgelegd in het Taalunieverdrag.

Het protest van de Nederlandse Taalunie, het Algemeen-Nederlands Congres, het Algemeen-Nederlands Verbond, de Vereniging Algemeen Nederlands en het Genootschap Onze Taal was dan ook terecht.

In de schoot van het Genootschap Onze Taal werd trouwens een Actiecomité Buitenlandse Namen (ABN) opgericht, dat een ‘Manifest ABN’ opstelde.

Het luidt als volgt:

Manifest ABN

Het Actiecomité Buitenlandse Namen (ABN) is opgericht naar aanleiding van het boekje ‘Schrijfwijze van buitenlandse namen’, dat enkele maanden geleden door het ANP werd gepubliceerd. Hierin staan voorstellen voor de spelling van een groot aantal aardrijkskundige en eigennamen. In veel gevallen wijkt de voorgestelde schrijfwijze af van de in Nederland en België gebruikelijke spelling; opvallende voorbeelden zijn Iraq, Kuwayt, Saudiarabië, Tchad, Zuidafrika.

Het Actiecomité heeft ernstige praktische en principiële bezwaren tegen een zo rigoureuze spellingverandering, die gebaseerd is op betwistbare uitgangspunten, en méér het belang van het ANP lijkt te dienen dan dat van twintig miljoen Nederlandssprekenden. Dat is een scheve situatie: een persbureau moet zich aanpassen aan de taalgebruiker, en niet andersom.

Wat houdt de ANP-spelling in?

Het ANP heeft getracht enige uniformiteit te brengen in de zeer heterogene schrijfwijze van buitenlandse namen. Een van de belangrijkste uitgangspunten is dat vernederlandste spellingen en exoniemen (namen die verschillen van de ter plaatse gebruikte vorm, zoals Celebes of Gothenburg) zo veel mogelijk worden geweerd. Bij voorbeeld kiest het ANP de lokale naam. Voor landen met een niet-Latijns alfabet wordt een omzetting (romanisering) toegepast, zo mogelijk volgens een door het donorland vastgesteld systeem, anders volgens een internationaal gangbaar systeem (meestal Engels of Frans). Pas in het uiterste geval wordt gebruik gemaakt van een Nederlandse transcriptie.

Bezwaren

1.	Er worden inconsequenties geïntroduceerd; Iraq versus Iraaks; Zuidafrika versus Zuid-Limburg (met koppelteken en hoofdletter); Haïti en Zaïre (met trema) versus Oekraine en Cairo (zonder trema).
2.	Van talrijke namen wordt de bestaande fonetische spelling losgelaten, zodat enerzijds het leren van die spelling bemoeilijkt wordt en anderzijds de uitspraak minder goed uit de spelling is af te leiden: Bayrut, Kuwayt, Cameroun, Saudiarabië, Tchad. De ANP-schrijfwijze kan zelfs een verkeerde uitspraak in de hand werken: Malaysia, Moçambique, Muqdisho, Volga.
3.	De vele veranderingen zijn, ongeacht hun aard, nadelig voor de taalgebruiker. De verwarring neemt toe, en daarmee de kans op het maken van spelfouten.
4.	De ANP-schrijfwijze gaat veelal lijnrecht in tegen de spellinggewoonten en -ontwikkeling van het Nederlands. De algemene tendens in de spelling van vreemde woorden is vereenvoudiging en fonetisering: rhythme werd ritme, pyramide werd piramide, boutique werd boetiek, cigaar werd sigaar. Dat deze trend doorgaat, is te zien aan onofficiële spellingen als buro, kwis en sjiek. Het tegenovergestelde gebeurt nu in de ANP-spelling: Baghdad, Budapest, Cameroun, Qatar, Tokyo, Uganda. Door deze reactionaire gedragslijn, alsook door de massale afwijzing van ingeburgerde, goed bruikbare exoniemen en vernederlandsingen (Atjeh, Filippijnen, Honoloeloe, Manilla, Mekka, Soedan, Wolga, enz.) geeft ons nationale persbureau blijk van een ergerlijke onderschatting en minachting van onze taal. Daartegen willen wij als taalgebruikers die het Nederlands beschouwen als een eersterangs communicatiemiddel met een eigen identiteit, krachtig protesteren.

Argumenten van het ANP

Van de argumenten die het ANP aanvoert, zijn wij niet erg onder de indruk. Dikwijls wordt een beroep gedaan op het ‘internationale gebruik’, een argument dat onzes inziens pas van kracht wordt als er geen algemeen aanvaarde Nederlandse spelling van een naam voorhanden is. Voor spellingen die door de donorlanden worden voorgeschreven, geldt hetzelfde: wij

[p. 57]

hoeven geen ‘Beijing’ voor Peking of ‘Dakha’ voor Dacca te schrijven alleen maar omdat de respectieve regeringen dat willen. Naar onze mening weegt het belang van de Nederlandse taalgemeenschap zwaarder dan de wens van een handjevol ambtenaren in een ver land. We vermoeden dat weinig naties zich zo gemakkelijk laten imponeren door dergelijke argumenten.

Een ander motief is de ‘toepassing van moderne computer- en transmissietechniek’, die het hanteren van een ‘redelijk consistent geheel van uitgangspunten voor de spelling’ noodzakelijk maakt. Wij begrijpen dat, maar vinden ook dat de spellingvoorstellen wel érg eenzijdig rekening houden met de eisen van de computertechniek. De nieuwe schrijfwijze is vooral comfortabel voor de ANP-redacteuren.

Besluit

Wij zijn, met het ANP, overtuigd van de noodzaak van een regeling. Dat daar behoefte aan bestaat, blijkt wel uit het feit dat vele kranten en andere media (bijv. het NOS-journaal) de ANP-voorstellen grif hebben overgenomen, met een volgzaamheid die naar onze mening van een betreurenswaardig gebrek aan respect voor onze moedertaal getuigt. Gelukkig heeft een aanzienlijk aantal serieuze kranten en weekbladen de nieuwe schrijfwijze niet geaccepteerd. Het is daarom nog niet te laat om te trachten een betere, meer op het Nederlands toegesneden spellingafspraak te bewerkstelligen.

Niet vergeten moet worden dat de lijst van het ANP een particulier initiatief is en geen enkele officiële status heeft. Wij willen ijveren voor een spoedige wettelijke regeling die zo veel mogelijk uitgaat van de volgende stelregels:

- bestaande exoniemen en vernederlandsingen worden gehandhaafd. Zulke namen moeten worden beschouwd als Nederlandse woorden, waarvan de spelling niet door het buitenland behoort te worden bepaald;

- weinig bekende of nieuw geïntroduceerde namen worden gespeld volgens een per taalgebied vast te stellen systeem. Bij de diverse overwegingen die daarbij een rol spelen, zal uitdrukkelijk de Nederlandse spellingtraditie moeten worden betrokken.

Het Actiecomité Buitenlandse Namen is bereikbaar via Postbus 16660, 1001 RD Amsterdam.