Neerlandia. Jaargang 91

[p. 154]

Wederzijdse aandacht en beeldvorming in de landelijke en regionale dagbladpers van Nederland en Vlaanderen

Op een suggestie van de werkgroep Media van de stichting Algemeen-Nederlands Congres vzw, maakte de Nederlander Geert Dekker, student communicatiewetenschap aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, een scriptie met als titel: ‘België-Nederland, wederzijdse aandacht en beeldvorming in de landelijke en regionale dagbladpers’. Hiermee vult Dekker de licentiaatsverhandeling aan over ‘Het beeld van België in de Nederlandse opinieweekbladpers’, in 1983 aan de K.U. Leuven ingediend door zijn landgenote Gemma Smeets.

Smeets kwam tot het besluit dat het beeld van België in de onderzochte Nederlandse publikaties overwegend negatief was. Dit hangt ook enigszins samen met de selectiecriteria van het nieuws, die meebrengen dat negatief nieuws de voorkeur krijgt. Dekker bekijkt nu ook het beeld van Nederland in de Vlaamse pers, en onderzoekt (landelijke en regionale) dag-i.p.v. (opinie)weekbladen.

In Vlaanderen werden onder de loep genomen: De Gentenaar, Het Laatste Nieuws, Vooruit, Het Volk, De Gazet van Antwerpen, en Het Belang van Limburg. Voor Nederland koos hij uit: De Telegraaf, NRC Handelsblad, De Volkskrant, Trouw, Het Utrechts Nieuwsblad, De Stem, en De Limburger. Spijtig dat De Standaard bij het onderzoek niet werd betrokken. Daardoor ontbreekt een Vlaamse tegenhanger voor de kwaliteitskrant NRC Handelsblad. De Gentenaar wordt door de auteur beschouwd als de Gentse editie van De Standaard, zoals Vooruit wordt beschouwd als de Gentse uitgave van De Morgen. Nochtans is het verschil tussen De Gentenaar en De Standaard veel en veel groter dan dat tussen Vooruit en De Morgen.

Aandacht

Allereerst gaat Dekker na hoeveel aandacht de Vlaamse kranten besteden aan Nederland, en de Nederlandse kranten aan België. Hij baseert zich hiervoor op een steekproef van 24 dagen, gespreid over een periode van 4 weken (tussen oktober 1985 en augustus 1986), waarbij hij de artikelen indeelt volgens onderwerp en lengte. Stippen we hierbij aan dat de Vlaamse kranten een jets grotere omvang hebben dan de Nederlandse.

Wat het totaal aantal artikelen betreft, besteden Vlaamse kranten - zoals verwacht - veel meer aandacht aan Nederland dan omgekeerd. De Vlaamse krant die de minste aandacht besteedt aan Nederland (Het Laatste Nieuws), komt nog voor de Nederlandse krant die de meeste aandacht besteedt aan België (De Stem). De Gazet van Antwerpen is de absolute koploper met 122 artikelen over het buurland in 3 weken. Het Utrechts Dagblad bengelt achteraan met slechts 27 bijdragen. Opvallend is volgens Dekker dat de meeste ruimte wordt ingenomen door sport, terwijl milieu en toerisme haast niet aan bod komen. Dit heeft echter alles to maken met de geanalyseerde periode. Zo vond tijdens het onderzoek toevallig een voetbalinterland België-Nederland plaats; als we daarentegen de kranten van b.v. de zomerperiode 1987 napluizen, dan scoren milieu (Scheldeproblematiek) en toerisme (autowegenvignet) juist het hoogst.

De artikelen rond de Belgische verkiezingen van 13 oktober 1985 in de Nederlandse pers, en de berichten over de Nederlandse verkiezingen van 21 mei 1986 in de Vlaamse pers, werden afzonderlijk verzameld. Hier blijken Vooruit en Trouw het meest geïnteresseerd, terwijl de Nederlandse regionale bladen, alsook

[p. 155]

De Telegraaf en De Gentenaar weinig belangstelling aan de dag leggen. In De Gentenaar verscheen zelfs geen enkele bijdrage. Voor de Nederlandse landelijke dagbladen daarentegen blijken de Belgische verkiezingen grote nieuwswaarde te hebben.

Superioriteitsgevoel

De volgende hypothese die door Dekker wordt getoetst, is dat Nederlanders ‘neerbuigend’ en ‘kwaadwillig tendentieus’ over België berichten, m.a.w. dat zij een ‘superioriteitsgevoel’ hebben. Dat dit idee bestaat, blijkt o.m. uit de Hollander- en Belgenmoppen. Een bijkomende stelling is dan dat de Vlamingen die meerderwaardigheid niet voelen tegenover Nederland. Voor dit gedeelte van zijn onderzoek gebruikte Dekker de ‘netwerkanalyse’, een gecomputeriseerde evaluatie van teksten. Die teksten zijn de hoofdredactionele commentaren over de uitslag van de parlementsverkiezingen in het buurland. Hij nam één artikel per krant. ‘Vooruit’ valt echter uit de boot, want wijdde geen hoofdartikel aan de Nederlandse verkiezingen.

Dekker komt tot de vaststelling dat uit de berichtgeving in Nederland over België geen superioriteitsgevoel blijkt, dat de hypothese m.a.w. verkeerd is. Wat de berichtgeving in Vlaanderen over Nederland betreft, houdt de hypothese wel stand: Vlaanderen gedraagt zich inderdaad niet superieur. Vlaamse en Nederlandse kranten blijken hier dus nauwelijks van elkaar te verschillen. Inzake achtergrondartikelen is er wel een duidelijk verschil: in het Zuiden primeert de feitelijke informatie, in het Noorden worden veel meer oordelen en sfeerbeelden gegeven. De pers in Nederland is m.a.w. subjectiever.

Spijtig is wel dat Dekker in zijn studie de neiging heeft Vlaanderen en België door elkaar te halen. Veel interessanter - maar moeilijker - ware het ons inziens de houding van de Nederlandse (en Vlaamse) pers tegenover de Vlaamse Beweging te onderzoeken. De misvattingen, vooroordelen en negatieve klanken - daartussen dient wel degelijk een onderscheid gemaakt - zullen daar veel talrijker, intenser en relevanter zijn. Stof voor een volgende verhandeling?

Wilfried VANDAELE