Neerlandia. Jaargang 90

[p. 208]

Visser-Neerlandiaprijzen 1986

Ontstaan

Herman Lodewijk Alexander Visser werd op 24 april 1872 te Amersfoort geboren. In 1896 promoveerde hij tot doctor in de rechtswetenschappen en het volgende jaar vestigde hij zich in Amsterdam. Na enkele jaren in de advocatuur werkzaam te zijn geweest, voelde hij zich meer aangetrokken tot wetenschappelijke arbeid. Uit zijn publikaties blijkt telkens weer dat de ‘mens’ in zijn belangstelling centraal stond. Tegen deze achtergrond maakte hij zich zorgen over de Nederlandse cultuur en het lot van Europa.

Visser geloofde in de kracht der individualiteit, in het belang der gemeenschap, en keerde zich tegen collectief-psychologische excessen, massa-suggestie, massa-psychose en psychische epidemie; woorden en begrippen, die in bijna al zijn publikaties, maar ook in zijn ‘laatste wil’ voorkomen. Mr. Visser stierf in 1943.

Hij liet het Algemeen-Nederlands Verbond de helft van zijn vermogen na met de verplichting om uit de opbrengst daarvan onder bepaalde voorwaarden gelden in de vorm van prijzen beschikbaar te stellen ten behoeve van doeleinden die als volgt kunnen worden omschreven:

Prijzen voor persoonlijke verdiensten

Beloning van personen die zich voor hun medemens of voor de gemeenschap op onbaatzuchtige wijze verdienstelijk hebbep gemaakt.

Welzijnsprijzen

Steunverlening aan onderzoek en praktische werkzaamheden ten bate van het lichamelijk en geestelijk welzijn.

Culturele prijzen

Steunverlening op algemeen cultureel gebied ter bevordering van individualiteit en persoonlijkheid.

Artistieke prijzen

Prijzen voor oorspronkelijke, in de Nederlandse taal geschreven teksten voor toneel-, hoor- en televisiespelen, alsmede voor Nederlands melodieus muzikaal werk.

De artistieke prijzen zijn verbonden aan een uit te schrijven wedstrijd waarbij een jury de inzendingen beoordeelt.

De aanvragen van de overige prijzen worden door een adviescommissie beoordeeld. Het bestuur van het Algemeen-Nederlands Verbond stelt uiteindelijk de prijzen vast.

Prijs voor J.L. Heldring

Mr. J.L. Heldring is oud-hoofdredacteur van NRC-Handelsblad, thans columnist van dit dagblad en onder meer lid van de Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren van de Nederlandse Taalunie.

In woord en geschrift geeft de heer Heldring er veelvuldig blijk van voorstander te zijn van een goed en vooral logisch gebruik van de Nederlandse taal.

De heer Heldring bepleit voorts eerherstel van de eigen geschiedenis. Voor het hebben van inzicht in andere landen en volkeren is de kennis van de eigen geschiedenis onmisbaar, aldus de heer Heldring. In de vele bijdragen die de heer Heldring levert voor NRC-Handelsblad, bepleit hij met grote regelmaat de noodzaak van een wel-overwogen buitenlands cultuurbeleid van Nederland. Om daarvan iets wezenlijks tot stand te brengen acht hij het noodzakelijk het afsluiten van culturele akkoorden te beperken tot enkele landen. Als land van prioriteit noemt hij België.

De lezers van Heldrings artikelen nemen kennis van zijn belangstelling voor Vlaanderen, een belangstelling die door nog te weinig Nederlanders wordt gedeeld. ‘Nederland maakt zich niet bezorgd over hetgeen zich in België voltrekt. Nederland kijkt daaroverheen - naar andere landen, ver weg, waar het wel graag intervenieert - daarmee de verdenking versterkend dat zijn bemoeizucht vooral zonder risico's moet zijn’.

De Visser-Neerlandiacommissie nam kennis van zijn artikelen en concludeerde dat daaruit een levendige belangstelling spreekt voor de Nederlandse taal en cultuur en de samenwerking van Nederland met Vlaanderen. Men behoeft het niet altijd met zijn visie eens te zijn, aldus de commissie, maar het steeds weer onder de aandacht brengen van die problematiek is van een dermate grote betekenis, dat een persoonlijke culturele prijs zeker op zijn plaats is.

Prijs voor J. Kempen

De heer Kempen is leraar Nederlands aan een gymnasium in Bad Godesberg, Bondsrepubliek Duitsland.

25 jaar geleden publiceerde hij een artikel in het vaktijdschrift van de Vereniging van Leraren aan de Duitse ‘Realschulen’, onder het opschrift ‘Niederländisch - ein neues Alternativfach der Realschule?’. Dat artikel werd van de allergrootste betekenis voor het Nederlands in de Bondsrepubliek. Hij besteedde daarin, voor de eerste keer in een publikatie van de ‘Realschule’, aandacht aan het Nederlandse cultuur- en taalgebied. In het Duitse onderwijs, waar Vlaanderen en Nederland nagenoeg ‘een witte vlek op de landkaart’ kunnen worden genoemd, betekende de bijdrage van de heer Kempen een buitengewone stimulans en uitdaging. Hij heeft zijn lezers op overtuigende manier weten duidelijk te maken dat het hoog tijd werd om het Nederlands als de taal van de naaste buren (vooral in de deelstaten Noordrijnland-Westfalen en Nedersaksen) een plaats te geven in het voortgezet onderwijs.

De betekenis van het bovengenoemde artikel kan niet hoog genoeg worden aangeslagen. Door die publikatie werden de eerste leraren ‘Realschule’ die belangstelling hadden voor het Nederlands, wakker geschud, om het Nederlands in de twee aan de grens gelegen deelstaten op het lesrooster van de Duitse scholen ingevoerd te krijgen.

Kempens artikel is het uitgangspunt geworden voor een 25 jaar durende strijd voor Nederlands onderwijs op de Duitse scholen. Het is hem gelukt langzaam in de publieke opinie in onderwijskringen de weg te banen voor het schoolvak Nederlands.

Het bestuur volgde dan ook gaarne het advies van de Visser-Neerlandiacommissie en kende de heer Kempen een prijs voor persoonlijke verdiensten toe.