Neerlandia. Jaargang 90

[p. 189]

Neerlandia tijdens de tweede wereldoorlog

Zodra na mei 1940 bleek dat de in Den Haag gepubliceerde Neerlandia in het gedrang kwam, besloot de Groep Nederlandse Antillen van het Algemeen-Nederlands Verbond de publikatie van het blad tijdelijk op zich te nemen. Zo verscheen Neerlandia gedurende de vijf oorlogsjaren op Curaçao. Het tijdschrift, met een vrijwel ongewijzigd titelblad, telde gemiddeld zestien bladzijden en een oplage van 2500 exemplaren, en werd doorgaans gratis de wereld ingestuurd.

De man die de uitgave al die jaren in stand hield, was de heer Willem Meijer. Hij was als man van het onderwijs in Willemstad aangekomen, werd daar secretaris van de A.N.V.-afdeling en werd vrijwel onmiddellijk belast met de uitgave van de ‘oorlogs-Neerlandia’.

De nodige gelden kwamen gedeeltelijk van de overheidsloterij Fortuna, van de overheid, van de Konink lijke Vereniging Oost en West, van donatoren uit Zuid-Amerika, en van advertenties die op de kaft werden afgedrukt.

Voor de bijdragen deed Meijer een beroep op informanten in New York, Londen, Noord- en Zuid-Amerika, Zuid-Afrika, het voormalig Nederlands-lndië en de gouvernementspersdienst op Curaçao zelf. Voorts dacht hij op de medewerking te kunnen rekenen van een 17-tal vertegenwoordigers van het Verbond in de Antillen, Argentinië, Brazilië, Canada, Cuba, Florida, Mexico, Michigan, Minneapolis, Panama, Peru en Venezuela en schreef hij ook de officiële Nederlandse vertegenwoordigers aan in Noord- en Zuid-Amerika. Veel steun kreeg hij van hen echter niet.

Meijer zag Neerlandia als bindmiddel tussen de Nederlanders in den vreemde. Het tijdschrift moest een echt cultureel blad zijn, dat ook populair-wetenschap pelijke bijdragen diende te brengen en een algemeen maandblad kon worden voor tal van verenigingen.

In het mei-nummer van 1942 maakte Meijer een balans op. Deze viel negatief uit. Tegenkanting kreeg hij o.a. van de grote afdeling ‘Nieuw Nederland’ in New York, die in haar maart-vergadering ronduit had verklaard geen behoefte te hebben aan Meijers’ blad. New York zag in ‘Neerlandia nieuwe stijl’ een versnippering van krachten. Het tijdschrift moest het Verbondsorgaan blijven, zonder meer.

De vijf jaargangen van de tijdelijke Neerlandia vertonen vrijwel steeds dezelfde indeling, met o.m. een hoofdartikel, doorgaans van Meijer, en een groot artikel, meestal over een historisch onderwerp. Enkele pagina's werden maandelijks besteed aan nieuws uit Nederland en regelmatig verschenen teksten van interessante radio-uitzendingen. Naast het afdelingsnieuws was er een vaste rubriek ‘Taalwacht’, die aandacht had voor taalzuivering. Elk nummer van de Curaçaose Neerlandia drukte ten slotte een gedicht af, dat in het volgende nummer werd besproken.

P.J de Kanter aftredend algemeen voorzitter (11 juli 1940).

Prof. dr. Jan de Vries: de nieuwe voorzitter

Willem Meijer, bezieler van de 5 oorlogsjaargangen van Neerlandia, uitgegeven op Curaçao.

[p. 190]

Willem Meijer, die in de heilige veronderstelling leefde, dat na de meidagen van 1940 in Den Haag geen ‘Neerlandia’ meer zou kunnen verschijnen, ontving begin februari 1941 via de Verbondsvertegenwoordiger te Bogota het juni/juli-nummer van de Europese Neerlandia, jaargang 1940. Kort daarop kreeg hij het september-nummer 1940. Daarin had de pas aangetreden algemeen voorzitter van het A.N.V., prof. dr. Jan de Vries, opvolger van de heer P.J. de Kanter (in de H.B.-vergadering van 11 juli 1940 vond de bestuursoverdracht plaats) een hoofdartikel opgenomen, getiteld: ‘Groot-Nederlanders en Klein-Nederlanders’.

Daarin lezen we o.m.: ‘ledereen, die de Vlaamse strijd voor een eigen sterke Dietse beschaving voert, moet er op bedacht zijn, dat tenslotte een hecht en bewust Vlaams volk niet bevredigd kan zijn, voordat



het met Noord-Nederland in een eigen Dietse staat verenigd is’.

Na de oorlog, meent De Vries, zullen we geconfronteerd worden met de noodzaak aan de verschillende volksgemeenschappen een eigen staat te geven. Verder vraagt hij zich af: ‘Zijn wij Hollanders bereid van ganser harte, de leiding op ons te nemen in een Groter Nederland, wanneer die door de gang der geschie denis aan ons wordt toevertrouwd?’.

De heer Meijer was diep verontwaardigd. Hij nam de belangrijkste passages over in zijn maart-nummer 1941 onder de titel ‘Op de verkeerde weg’, en verweerde zich in ‘Onze mening’.

Hij stelt o.m.: ‘Waarom bij voorbaat de leiding opdragen aan een van de delen van Groot-Nederland en waarom al bij voorbaat aan Noord-Nederland?’. Verder gaat hij ervan uit dat Nederland na de oorlog weer vrij zal worden en België ook. Dan kunnen de culturele banden weer worden aangehaald. Noteren we nog dat er tegen het artikel van De Vries ook reactie kwam van anderen. Sommigen verklaarden zelfs zich af te scheuren en zich te scharen rond het tijdelijk hoofdbestuur in Curaçao. Na de oorlog zou het hoofdbestuur zich trouwens distantiëren van De Vries' artikel.

We stippen aan dat na 1943 geen Europese Neerlandia's meer verschenen. Op Curaçao verscheen het blad verder, tot in mei/juni van de vijfde jaargang 1945 het 56-pagina's tellende Bevrijdingsnummer werd gepubliceerd. Hierin schrijft Eugène A. Winters, gewezen redacteur van de Gazet van Antwerpen: ‘Wij geven hier op Curaçao nu het vendel, dat wij vijf jaren droegen, weer over aan betere en bekwamere dragers in de Landen aan de Zee. En wij verheugen ons, dat gij, Vlaamse vrienden, in hun midden zijt’. Het Bevrijdingsnummer zou echter niet het laatste Curaçaonummer zijn. Door papiernood kon het tijdschrift immers niet meteen opnieuw in Nederland worden gedrukt. Zo verscheen nog een zomer- en herfstnummer 1945 en zelfs nog een winternummer, dat opnieuw terugkomt op de kwestie De Vries. In het winternummer plaatste Meijer een woord van afscheid.

Nadat de discussie over het artikel van De Vries ook in de schoot van het hoofdbestuur was gevoerd, en de Groep Nederlandse Antillen de zilveren ere-penning van het A.N.V. had gekregen voor haar grote verdiensten, zette Neerlandia zijn vaart verder op kalmere zee.

(Samenvatting door W. Vandaele van het artikel van P. De Kat Angelino, verschenen in Neerlandia, 1971, jg. 75, nr. 3).