Neerlandia. Jaargang 90

[p. 38]

Internationale culturele betrekkingen in Nederlandse kamercommissies

In het laatste kwartaal van 1985 kwamen de Vaste Commissies voor Welzijn en Cultuur en voor Buitenlandse Zaken van de Tweede Kamer bijeen. Onderwerp van beraadslaging: de internationale culturele betrekkingen van Nederland. Als leiddraad en discussiestuk gold een ‘Voortgangsnotitie’, als een vervolg op de Nota Internationale Betrekkingen van 1979. Van de zijde der regering waren minister mr. drs. E. Brinkman van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur en de staatssecretaris van Buitenlandse Zaken dr. W.F. van Eekelen aanwezig. De minister van Onderwijs en Wetenschappen, drs. W.J. Deetman was verhinderd.

De belangrijkste thema's van bespreking hadden betrekking op de structuur van het beleid, op het aanwijzen van prioriteiten, op het bestrijken van de landen waarmee culturele bindingen bestaan, op het beleid en de coördinatie daarvan, op een instituut waarop overheid en particulier initiatief, als een semi-onafhankelijke organisatie, elkaar kunnen ontmoeten. Voorts werd van gedachten gewisseld over de Nederlandse officiële culturele instituten in het buitenland, de Nederlandse Taalunie, de relatie cultuur-economie in het beleid, de media en de medewerking van de sport- en jongeren regionen.

Kritiek op notitie

Op het schriftelijk stuk waarmee de regering de internationale culturele betrekkingen introduceerde, werd van alle kanten forse kritiek geuit.

De heer Niessen (P.v.d.A.) had er moeite mee dat na het serieuze Kamerdebat van 1979 de regering nu ‘met zo'n flodderig, nietszeggend verhaal’ naar de Kamer durfde komen.

Mevr. Oomen-Ruijten (CDA) herinnerde de bewindslieden er aan, dat voor het eerst en voor het laatst in juni 1979 een zitting van de commissie aan de internationale culturele betrekkingen was gewijd. Zij noemde het uitermate triest dat men gedwongen was dezelfde punten van kritiek aan de orde te moeten stellen. Zes jaar lang heeft men op een overzicht van de resultaten van het internationaal cultureel beleid moeten wachten. En te betreuren valt, merkte mevr. Oomen-Ruijten (CDA) op dat wij ook thans een uiteenzetting van het beleid missen.

Mevr. Van Heemskerck Pillis-Duvekot (VVD) haalde eveneens het verleden aan. De eerste nota over het thema was van 1970. Slechts een viertal pagina's: een opsomming van activiteiten. In 1976 verscheen een tweede, uitgebreider nota. Nog steeds met een groot aantal concrete gegevens, maar vager dan de voorgaande. Het stuk van thans is geen nota meer, ‘maar afgeslankt tot een notitie’.

Mevr. Wessel-Tuinstra (D'66) was vrij fel in haar kritiek. ‘Ik zou niet graag mijn handtekening onder een dergelijke rommelige, onsystematische, ongecoördineerde, geen hoofd- van bijzaken onderscheidende notitie hebben gezet. Er wordt vooral feitenmateriaal geleverd, waarbij soms te uitvoerig op details wordt ingegaan, terwijl hoofdzaken worden vergeten of althans geen aandacht krijgen’.

Staatssecretaris Van Eekelen (Buitenl. Zaken) meende dat men er zich te weinig van bewust was dat er een ‘voortgangsnotitie’ in het geding was. De uitgangspunten die gehanteerd en gehandhaafd zijn, zijn dezelfde als van de nota van 1979.

Er zijn nieuwe accenten genoemd. Waarop de heer Niessen (P.v.d.A.) in de loop van de discussie de staatssecretaris er meende aan te moeten herinneren hoe de situatie zes jaar geleden was. In 1979 leverden de Kamerleden Deetman (CDA), Voogd (P.v.d.A.), Kappeyne van de Coppello (VVD) en Mertens (D'66) juist veel critiek op de uitgangspunten en de concretisering van het beleid. Zij constateerden toentertijd structurele tekorten. En die zijn er nu ook. In In een voortgangsnotitie mag men verwachten dat daar rekening mee gehouden was. Staatssecretaris Van Eekelen meende dat de regering aan de kritiek uit de Kamer op de inhoud van de nota van 1979 niet was voorbijgegaan. Er werden toen negen moties ingediend. Behalve één werden alle uitgevoerd. Die ene motie ging over een Nederlands Huis in Brussel. Uitvoering bleef achterwege wegens gebrek aan financiële middelen. De Kamer verzoende zich daarmee, aldus de staatssecretaris. In de discussie liet staatssecretaris Van Eekelen overigens blijken voorstander van tweejaarlijkse nota's te zijn.

Beleid en coördinatie

In de Memorie van Toelichting van het departement van Buitenlandse Zaken voor 1986 staat: ‘Naarmate in Europees kader meer politieke en economische souvereiniteit overgaat naar multilaterale verbanden, zal de nationale identiteit in toenemende mate op cultureel gebied dienen te worden waargemaakt. De culturele identiteit zal om die reden duidelijker en actiever moeten worden uitgedragen. Binnen het buitenlands beleid heeft de culturele samenwerking een eigen functie. Het streven is er op gericht deze functie te versterken’.

Mevr. Oomen-Ruijten (CDA) en de heer Niessen (P.v.d.A.) konden het waarderen dat in de M.v.T. duidelijker het belang van de internationale betrekkingen was onderstreept dan in de notitie

De culturele betrekkingen met het buitenland winnen aan betekenis naarmate de politieke en economische integratie toenemen, is het standpunt van de fractie van de P.v.d.A., aldus de heer Niessen. Maar het zal nodig zijn het begrip ‘culturele identiteit’ te omschrijven en het zinvol te hanteren, voegde hij daaraan toe. In dit verband bleek hem een bedrag van f. 1.000.000.- (18.180.000 BF) daarvoor op de begroting van Buitenlandse Zaken aan de magere kant.

De CDA-fractie onderschreef bij monde van mevr. Oomen-Ruijten de filosofie, verwerkt in de tekst van M.v.T. Van de kant van de fractie gaat men er van uit dat prioriteit in de komende jaren aan de culturele betrekkingen zal worden gegeven. Daarvoor moeten financiële middelen beschikbaar komen.

Drie ministeries houden zich met de internationale culturele betrekkingen bezig: Buitenlandse Zaken, Onderwijs en Wetenschappen en Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur. Voor de samenwerking bestaat sedert jaren een interdepartementale commissie. Deze situatie leidt, volgens velen, tot verbrokkeling. ‘Tot verkokering van het beleid’, aldus wijlen de heer Voogd van de P.v.d.A.-fractie in 1979. Het betekent ook gedeelde ministeriële verantwoordelijkheid.

De heer Niessen (P.v.d.A.) achtte de huidige situatie slechter nu zes departementen (Ontwikkelingssamenwerking, Landbouw en Visserij en Verkeer en Waterstaat) en de twee gemeenten Amsterdam en Rotterdam bij de internationale culturele betrekkingen medewerken.

Ook mevr. Oomen-Ruijten (CDA) zag daarin een bezwaar voor een goede coördinatie van het beleid. In 1979 had de CDA-fractie reeds de negatieve kant daarvan geschetst. Zij was van mening dat er een dusdanige structuur moet zijn waardoor

[p. 39]

Dr. W.F. van Eekelen, Nederlands staatssecretaris van Buitenlandse Zaken. (Photo Thuring)

onder de verantwoordelijkheid van het departement van Buitenlandse Zaken elke instantie een inbreng heeft. Er is een consistent beleid nodig. Aan het slechten van competentiekwesties heeft men niets. Er wordt veel te veel ongecoördineerd gewerkt. Haar hoofdbezwaar bij de beoordeling van het beleid in het algemeen, was het gemis van een duidelijke aanwijzing van prioriteiten.

Mevr. Van Heemskerck Pillis-Duvekot (VVD) wilde het primaat van de internationale culturele betrekkingen alleen aan het departement van Buitenlandse Zaken toevertrouwen. Slechts dan kan een consistent beleid worden gevoerd.

‘Levert de verbrokkeldheid van de ambtelijke voorbereiding niet het gevaar op van een verbrokkeldheid van het beleid, afgezien van de vraag of de beperkte financiële middelen optimaal worden benut’, vroeg mevr. Van Heemskerck Pillis-Duvekot (VVD) zich af.

Voor de heer Niessen (P.v.d.A.) was het nog steeds onduidelijk wie het voortouw bij de beleidsbepalingen neemt. Formeel is het departement van Buitenlandse Zaken aangewezen, maar O. en W. en WVC hebben de grootste budgetten. Reeds in 1979 gingen er stemmen op om de structuur te wijzigen. Maar de voorstanders in de Kamer boekten toen geen resultaat.

Mevr. Wessel-Tuinstra (D'66) vroeg zich af, wie bepaalt welke keuzes worden gemaakt. Wie bepaalt met welke landen men in zee gaat? Welke motieven spelen daarbij een rol? Haar fractie was van oordeel, dat het ministerie van Buitenlandse Zaken het beste de leiding kan nemen. Coördinatie is nodig, want het ontbreekt aan samenwerking.

Staatssecretaris Van Eekelen noemde de coördinatie, het op elkaar afstemmen van het beleid van de verschillende bewindslieden die bij de internationale culturele betrekkingen betrokken zijn een punt van zorg. Hij was echter enigszins verbaasd, dat de Kamerleden zo nadrukkelijk hadden gewezen op de veelheid van departementen en instellingen die in de coördinatiecommissie zijn vertegenwoordigd. ‘Ik zou nu juist willen zeggen, hoe meer instituten er bij de internationale culturele betrekkingen zijn betrokken, des te meer is er de noodzaak van coördinatie’.

Platform

In 1979 vroeg de Kamer een overzicht van de opzet en de regelingen van de internationale culturele betrekkingen van en door andere landen. Dit rapport waarin de situatie in Frankrijk, Engeland, de Westduitse Bondsrepubliek en Zweden werd toegelicht, was de Kamerleden ter beschikking gesteld. Men kent in het buitenland instituten, die min of meer onafhankelijk zijn, zoals de British Council en het Goetheinstituut.

Een interessant stuk, aldus de heer Niessen (P.v.d.A.), waaruit men op de betreffende departementen blijkbaar geen enkele conclusie heeft getrokken. Hij achtte het van belang dat de regering op korte termijn een onderzoek zou instellen naar de mogelijkheden van een dergelijke structuur in Nederland. Vroeger werd er reeds over nagedacht, maar de politieke wil ontbrak. De heer Niessen (P.v.d.A.) was geen voorstander van een centraal adviesorgaan, waarin instellinqen zijn vertegenwoordigd. Bij een dergelijke structuur vreesde hij belangentegenstellingen die verlammend kunnen werken. Een semi-onafhankelijk instituut kan een goede band leggen met particuliere organisaties waarmee nu de relatie ontbreekt. Voorts wees hij op het bestaan van de Taalunie.

Mevr. Oomen-Ruijten (CDA) toonde bijzondere interesse voor de buitenlandse voorbeelden, met name noemde zij de British Council en het Zweedse model. Het standpunt van de CDA-fracties, dat er een orgaan moet zijn dat in het binnenland het aanbod inventariseert en vanuit het buitenland de vraag registreert. Vraag en aanbod moeten met elkaar in overeenstemming worden gebracht. ‘Ons staat een platform met een semi-autonome beheersstructuur voor ogen’, aldus mevr. Oomen-Ruijten (CDA). Zij deed een dringend beroep op de regering de Kamer hierover voorstellen voor te leggen.

Mevr. Van Heemskerck-Pillis-Duvekot (VVD) bepleitte eveneens het nut van een platform waarop overheid en particulier initiatief elkaar ontmoeten. Het zou het tot stand komen van het beleid verduidelijken en tevens de wijze waarop het beleid wordt uitgevoerd. Aandacht daarbij vraagt de manier waarop dit platform beheersmatig vorm wordt gegeven. Het trekken van budgettaire- en beleidsgrenzen is nodig. Ook het aanduiden van geografische prioriteiten.

Minister Brinkman (WVC) wilde gaarne ingaan op het verzoek een onderzoek in te stellen naar een semi-particuliere instelling, die zich zal bezighouden met de internationale culturele betrekkingen. Hij merkte daarbij op, dat het totale ‘Nederlandse culturele veld’ wordt gekenmerkt door een zeer grote verscheidenheid. Er wordt reeds samengewerkt, o.m. met het Nederlands Theater Instituut, het Holland-Festival, het Nederlands Impressariaat, de Nederlandse Sportfederatie en de Nationale Raad voor het Maatschappelijk Werk. ‘Door die samenwerking wordt er aan de genoemde instituten een verantwoordelijkheid gegeven, die past in de gedachte, dat verantwoordetijkheid voor de inhoud van uitvoering van dit soort activiteiten aan het veld moet worden voorbehouden. De verscheidenheid op het vlak van de activiteiten en de wijze van organisatievormen zijn groot. Daarom al is een vergelijking met andere landen als Engeland en Zweden, moeilijk te maken. De ontwikkelingen in genoemde landen zijn nogal verschillend geweest. Een vergelijking met het buitenland zal ons weinig verder helpen’, meende de bewindsman.

De minister was bereid, samen met staatssecretaris Van Eeckelen de Kamer schriftelijk hierover te informeren.

De heer Niessen P.v.d.A.) wilde misverstanden voorkomen en wees de minister

[p. 40]

erop, dat de kern wat door vier fracties was gevraagd zich richtte op de beheersstructuur, terwijl de minister sprak over inhoudelijke prioriteitstelling en afstemming op particuliere instellingen. Primair is dat de huidige coördinatiecommissie wordt vervangen door een andere structuuur. ‘Daarover hebben wij een studie gevraagd’, aldus de heer Niessen (P.v.d.A.).

Minister Brinkman (WVC) antwoordde dat hij dit wel had begrepen, maar wanneer het gaat om een begrip ‘cultuur’ in ruimere zin dit aan rijkszijde inhoudt dat verschillende instituties daarbij worden betrokken. Het beleidsmatige en het beheersaspect zijn onderling verweven. De minister beloofde nader beraad over de exacte formulering van de opdracht van de Kamer.

Cultuur en economie

Omdat het begrip ‘cultuur’ voor velerlei uitleg vatbaar is, liepen de meningen soms uiteen. Sommigen spraken zich uit voor cultuur in enge zin, anderen voor dit begrip maar dan in ruimer verband.

De heer Niessen (P.v.d.A.) koos voor het eerste. Hij vond dat in de discussies het begrip enigszins was verwaterd. ‘Wat wij in het buitenland moeten bieden is excellente kunst, cultuur in engere zin en wetenschap. Daarbinnen moet er een speciale zorg zijn voor onze taal- en letterkunde. Aandacht ook voor het onderwijs in de Nederlandse taal aan buitenlandse universiteiten en hogescholen: Neerlandica extra muros’.

Mevr. Oomen-Ruijten (CDA) was van oordeel, dat het internationaal cultuurbeleid ‘de mens behoort te worden gebracht vanuit de wortels die daarvoor in de samenleving worden gelegd’. Cultuurbeleid wordt niet door ambtenaren gemaakt. Hoe deskundig zij ook zijn. Zij miste sport en recreatie als belangrijkste elementen.

Cultuur is het karakter van de samenleving, zo luidde de stelling van mevr. Van Heemskerck Pillis-Duvekot (VVD). Het beleid dient gericht op het overbrengen van wat ons als samenleving beweegt en bezighoudt en op het ons verdiepen in wat in andere landen leeft en nadruk krijgt. Daarbij kan ons een zekere calvinistische instelling, die er ons doet naar streven, vooral nuttig bezig te zijn, parten spelen.

Mevr. Wessel-Tuinstra (D'66) pleitte voor cultuur in engere zin, zolang het internationaal cultureel beleid nog niet behoorlijk is opgezet. Uiteindelijk moet het beleid in een brede sociaal-culturele context worden geplaatst. Zij brak een lans voor het particulier initiatief, zoals het zich sterk manifesteert op het terrein van de ontwikkelingssamenwerking en de emancipatie. Dit is zo typisch Nederlands, dat het in het cultureel patroon naar buiten moet blijken.

Mijn fractie heeft er niets op tegen dat op de raakvlakken van cultuur en economie af en toe wat activiteiten worden ontwikkeld, aldus de heer Niessen (P.v.d.A.). Wanneer men echter de kant op zou gaan, zoals onlangs in Export Magazine met een kop werd aangeduid, ‘Economie en cultuur straks twee-eenheid’ dan zijn we met de internationale culturele betrekkingen op de verkeerde weg’. Daarmee zouden wij tevens weer aansluiting vinden bij de allerslechtste elementen in het beeld dat eeuwenlang van de Hollanders in het buitenland heeft bestaan. De Tweede Kamer heeft vorig jaar, aldus de heer Niessen, aan de regering een nauwelijks zacht te noemen wenk gegeven door in te gaan op het voorstel van de heer Beinema (CDA), de Holland-Promotiegelden weg te amenderen. De Kamer gebruikte het geld om een bezuiniging op de Stichting voor vertalingen ongedaan te maken. De P.v.d.A. heeft het CDA hierin van harte gesteund.

Mevr. Van Heemskerck Pillis-Duvekot (VVD) was het opgevallen, dat er voor het eerst ook erkenning bestond voor de export van cultuur. Daar kan een positieve invloed van uitgaan op de economische inspanningen op exportgebied. ‘Er is over deze combinatie van cultuurexport en traditionele export vrij veel geschreven. Van zeer bitter, zoals door Komrij, tot bezorgd, zoals door Heldring, tot vrij positief, zoals door Rozemond’.

Export van cultuurgoederen in de ruimste zin en de traditionele export zijn gelijkwaardig. En afzonderlijk te waarderen activiteiten, die elkaar gunstig kunnen beïnvloeden. Het VVD-Kamerlid diende een motie van deze strekking in, waarin zij de regering verzocht de Kamer in te lichten hoe men de coördinatie en de wederzijdse afstemming van beide activiteiten dacht te stimuleren. Tentoonstellingen en bv. toneelvoorstellingen en wederzijdse koppeling van culturele en handelsexportpromotie dragen bij tot het publicrelations-aspect dat in het totale buitenlandse beleid aanwezig moet zijn, aldus haar toelichting. De motie werd later ingetrokken, nadat de minister had toegezegd de Kamer terzake schriftelijk in te lichten.

Mr. drs. E. Brinkman, Nederlands minister van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur.

Minister Brinkman (WVC) onderschreef dat er verschillende interpretaties van het begrip cultuur mogelijk zijn. De opvatting van de heer Niessen was voor de bewindsman zeer wel denkbaar. Toch is vast te stellen dat in de praktijk van de internationale betrekkingen daaronder bepaald iets anders wordt verstaan. Het is een tweezijdig verkeer. Het gaat niet alleen om de vraag wat wij ervan vinden. De heer Niessen, zo bleek, had de begripsaanduiding niet als exclusief beschouwd, maar bedoelde dat er een hoge prioriteit aan diende te worden gegeven.

In het vervolg van zijn beantwoording stelde de minister, dat het enerzijds om cultuur gaat in de zin van kunst, anderzijds om cultuur in de wat ruimere zin van het woord. Er moet binnen het kader van de internationale culturele betrekkingen aan beide dimensies aandacht worden besteed. Waarbij er geen beeldvorming mag ontstaan als zouden de sociaal-culturele verschijnselen ondergewaardeerd worden.

Staatssecretaris Van Eekelen had er niets op tegen in beginsel om een combinatie van culturele en economische activiteiten in het internationale cultuurbeleid na te streven. Zeker wanneer het gaat om het cultuurbegrip in ruimere zin, waarvan ook

[p. 41]

de notitie uitgaat, en ook zeker in het kader van een geïntegreerd buitenlands beleid. Van de kant van de staatssecretaris bezien was dit echter duidelijk een samenwerking op voet van gelijkheid, waarbij de cultuur zeker niet de dienares van de commercie behoeft te worden en ook niet màg worden. Minister Brinkman (WVC) merkte op dat met de schijnwerper op cultureel Nederland gemakkelijk aanknopingspunten worden geboden voor andere Nederlandse activiteiten in het buitenland. Daarbij wordt inderdaad gedacht aan exportbevordering. Het is evenwel een misvatting te veronderstellen, dat culturele activiteiten daaraan ondergeschikt worden gemaakt.

De Taalunie

De heer Niessen (P.v.d.A.) achtte het opvallend dat het Taalunieverdrag nauwelijks in de notitie aan de orde was gekomen. ‘Het is welhaast symbolisch dat het gedeelte van de bijlage dat over België handelt, ons moest worden nagezonden’. Eén van de doelstellingen van de Taalunie is: de gemeenschappelijke bevordering van de studie en de verspreiding van de Nederlandse taal- en letterkunde in het buitenland. Dan is het nodig de taken op dit terrein die bij de afzonderlijke departementen berusten, zo spoedig mogelijk aan de Taalunie over te dragen. In hoeverre heeft een overheveling reeds plaatsgehad? Waarom is de Stichting voor vertalingen nog niet overgedragen? De vragen van het P.v.d.A.-Kamerlid bleken ingegeven als gevolg van een gerucht dat het departement van WVC een project vertalingen in eigen beheer zou willen uitvoeren.

Op het moment van de eindredactie van de notitie, viel er over de Taalunie weinig mede te delen, aldus Minister Brinkman (WVC). Een gevolg van de aanloopmoeilijkheden. De oorzaken zijn niet te wijten aan de algemene secretaris, maar aan het samenstel van organen. Zou vandaag een notitie zijn geschreven dan was een uitgebreider toelichting geschreven. Op de Algemene Conferentie der Nederlandse Taal en Letteren was de minister gebleken, dat er een opbloei van activiteiten is. Betrokkenen hebben de indruk dat de aanloopperiode voor de Taalunie tot het verleden behoort. De overheveling van taken naar de Taalunie zal op 1 januari 1986 achter de rug zijn.

De Taalunie kan een geschikt platform voor een geïntegreerd vertalingsbeleid zijn. Er is echter ook ruimte voor een eigen, nationaal beleid nodig. ‘Het gerucht dat mijn departement deze activiteiten in eigen beheer zou willen gaan uitvoeren, verwijs ik naar de keukendeur, naar de bezemsteel’, antwoordde de minister.

De bewindsman gaf te kennen dat voor de Taalunie inmiddels het bedrag van f. 800.000.- (14.000.000 BF) was verhoogd tot een som van f. 1.000.000.- (18.180.000 BF) voor de overgehevelde taken. Voorschotten van voorgaande jaren zijn in de kas van de Taalunie teruggevloeid. De kernvraag is, of de twee regeringen de wederzijdse parlementen voor het budget voor 1986 voorstellen zullen doen. Het Comité van ministers van de Taalunie meent voorlopig te moeten volstaan met de voorstellen zoals die bij het Nederlandse en het Vlaamse parlement bekend zijn.

De heer Niessen (P.v.d.A.) die veronderstelde dat er op het departement van WVC vooroordelen jegens Vlaanderen zouden bestaan en mevr. Oomen-Ruijten (CDA) die sprak over ‘terughoudende besluitvorming bij de samenwerking met Vlaanderen’, kregen van de minister een ontkennend antwoord te horen. ‘Er zijn soms vragen bij de samenwerking met Vlaanderen op het belangrijke en kwetsbare gebied als dat van de taal en de letteren. Men moet zorgvuldig omgaan met procedures. Juist wie men lief heeft mag men niet kritiekloos tegemoet treden en dan doen wij dat ook niet’, aldus minister Brinkman.

Mevr. Van Heemskerck Pillis-Duvekot (VVD) was verheugd dat meer dan voorheen de klemtoon was komen te liggen op het bewaren en verspreiden van de Nederlandse taal. Een beleid waar de VVD in 1979 voor had gepleit.

Mevr. Oomen-Ruijten (CDA) was van oordeel dat het beste cultureel contact langs de landsgrenzen tot stand komt. De culturele verbondenheid van bewoners over de grenzen heen moet gestimuleerd worden. Onderwijs in het Nederlands is daarvoor een goed hulpmiddel. Hoe verloopt dat? De Taalunie houdt er zich ook mee bezig. Er zijn thans een 120-tal leraren Nederlands in het Duitse deel van de Euregio's. Wordt deze activiteit nog uitgebreid? Welke mogelijkheden zijn er via de Taalunie aan de buitenlandse instituten verdere invulling te geven?

Staatssecretaris Van Eekelen antwoordde dat in de Euregio's middelen ter beschikking zijn gesteld voor het onderwijs in de talen Duits en Nederlands. De bedoeling is deze steun te bevorderen.

Minister Brinkman (WVC) deelde mee dat de Taalunie vooralsnog geen rol heeft bij de bevordering van het Nederlands in het buitenland via de Nederlandse instituten aldaar. Overigens worden aan enkele instituten, zoals in Jakarta, Parijs, Rome en Tokio cursussen in het Nederlands gegeven.

De culturele huizen

Er wordt een zuinig beleid gevoerd vergeleken met landen als Frankrijk en de Westduitse Bondsrepubliek was de conclusie van mevr. Oomen-Ruijten (CDA). Inderdaad moet in het licht van de financiële situatie op de bestedingen worden gelet. Ook bij de toekenning van gelden voor de Nederlandse instituten in het buitenland. Zij miste een aanwijzing van prioriteiten. De CDA-fractie zou gaarne een vergelijking zien van het effect van de financiële inspanningen in het Institut Néerlandais in Parijs, waar jaarlijks 2 miljoen gulden nodig is terwijl voor de activiteiten in de Bondsrepubliek Duitsland een bedrag van f. 400.000.- is uitgetrokken.

Mevr. Van Heemskerck Pillis-Duvekot (VVD) wilde weten of het instituut in Parijs eigenlijk wel aan de doelstelling voldeed. Staatssecretaris Van Eekelen was bereid de Kamer een notitie te zenden waarin de verschillende vragen beantwoord kunnen worden. Het gaat dan allereerst om de fundamentele problematiek van de instituten. Wat doen zij? Wat is hun taak en in hoeverre zou deze kunnen worden verbeterd? De belangstelling voor het Erasmus-huis in Indonesië is werkelijk overweldigend, aldus de staatssecretaris. Er zijn meer dan honderdduizend bezoekers genoteerd, resp. deelnemers aan cursussen Nederlands, die overigens niet alleen in Djakarta worden gegeven, maar ook in andere steden. Voor Parijs zijn de aantallen minder spectaculair. De culturele presentatie van het instituut is echter belangrijk, gecombineerd met de collectie Lugt. Een dergelijk instituut in een centralistisch bestuurd land als Frankrijk vervult daar een grote rol voor de continuïteit van de activiteiten. En het is in de internationale culturele betrekkingen vooral de continuïteit die het departement van Buitenlandse Zaken ter harte gaat. Op dit punt kon de staatssecretaris volledig instemmen met de meningen van de heer Niessen (P.v.d.A.) en mevr. Van Heemskerck Pillis-Duvekot (VVD).

[p. 42]

Media, sport, pop, jongeren

Het schitterende Engelstalige tijdschrift Delta, aldus de heer Niessen (P.v.d.A.) was destijds een harde kern binnen de internationale betrekkingen. Die kernen moeten aanwezig zijn om de ononderbroken samenhang te waarborgen. Hij achtte het thans ontbreken van een dergelijk blad een ernstig gemis. Typerend voor Delta was dat een waaier van onderwerpen werd aangesneden. ‘Men mikte niet op een publiek van specialisten of eenzijdig geïnteresseerden, maar op mensen met een algemene belangstelling voor cultuur en heel specifiek voor de Nederlands-Vlaamse cultuur’. Het blad dient een onafhankelijke redactie te hebben. Het mag niet een soort van rijksorgaan worden.

‘De Nederlandse cultuur is voor een belangrijk deel gestold in de taal en de literatuur. Dat betekent dat wij gemeenschappelijk met de Vlamingen hierin kunnen optreden. Het is dan verder niet zo bijzonder interessant om te weten wie dat blad zal gaan uitgeven’, aldus de heer Niessen.

Minister Brinkman (WVC) was van mening dat een goed cultureel tijdschrift hem en zijn collega's aanspreekt. Daarover is interdepartementaal overleg gaande. Naast een algemeen cultureel tijdschrift waarbij gedacht wordt aan een hoog niveau en een ruime verspreiding en de ondersteuning van culturele activiteiten in het buitenland door dit tijdschrift, wordt overleg gepleegd over brochures. Het tijdschrift zou in 1986 kunnen verschijnen. Het blad krijgt een onafhankelijke redactie. Het zal geen ‘His Masters Voice’ worden, luidde het antwoord.

De media worden in toenemende mate bij de invulling van de culturele verdragen betrokken. De contacten spelen zich af tussen de autonome zendgemachtigden in de verschillende landen. Voor grote manifestaties, vervolgde de bewindsman, worden de NOS en de Wereldomroep ingeschakeld.

De sport maakt zeer zeker deel uit van de internationale culturele betrekkingen. De rol van de overheid is een aanvullende, omdat de sportorganisaties een hechte internationale structuur kennen.

Op vragen over het betrekken van de jongeren bij contacten binnen de opzet van de internationale culturele betrekkingen antwoordde minister Brinkman (WVC) dat de popmuziek in dit opzicht de aandacht van de regering heeft. Popmuziek op niet commerciële basis wordt bij bepaalde uitwisselingen betrokken. Er is een nauw contact tussen de Stichting Popmuziek Nederland en het departement.

De jongerenorganisaties zullen tijdig worden ingelicht over de inhoud van culturele akkoorden en de uitwisselingsprogramma's. Het reguliere jongeren-uitwisselingspakket blijft op peil. Daarover mag geen misverstand bestaan, aldus de bewindsman. Er werden in 1985 meer middelen beschikbaar gesteld dan voorheen.

Aan het slot bedankten de Kamerleden de bewindslieden voor de uitvoerige beantwoording van de vragen en het doen van toezeggingen.

GEERT GROOTHOFF