Neerlandia. Jaargang 89

Media

Kabelbeschikking niet feilloos

De Hilversumse omroepen en de exploitanten van abonneetelevisie zijn niet helemaal tevreden over de kabelbeschikking van Minister Brinkman.

In die kabelbeschikking (juli 1984) verplicht de minister de vergunninghouders voor abonneetelevisie om jaarlijks in overleg met de NOS een lijst op te stellen van evenementen waarop de omroepen een voorkeursrecht kunnen doen gelden. Een wijze en terechte beslissing (daar zijn alle partijen het over eens) omdat de omroepen een andere opdracht hebben te vervullen dan de exploitanten van abonneetelevisie. Ware het echter niet dat in de kabelbeschikking een aantal speciale regels zijn opgenomen voor de toelating van abonneetelevisie op de kabel die niet van toepassing zijn voor buitenlandse zenders.

De minister had in eerste instantie ook weinig keus: internationale rechtsregels maken het onmogelijk om buitenlandse televisie-uitzendingen bij de landsgrenzen tegen te houden en zich bemoeien met de inhoud van buitenlandse programma's is voor de Nederlandse wetgever uitgesloten. De omroepen en kabelexploitanten zijn daarom ook van oordeel dat er een gat zit in de kabelbeschikking: zij zijn gebonden aan regels en afspraken terwijl commerciële buitenlandse zenders rustig en zonder remmingen de markt kunnen inpalmen. De binnenlandse omroepen zijn gebonden aan het zogeheten ‘volledig programma-aanbod’, terwijl de buitenlandse zenders het vrij staat enkel amusement te brengen. Verder mogen omroepen en exploitanten van abonneetelevisie geen reclame uitzenden terwijl buitenlandse stations volledig commercieel kunnen werken. Tenslotte werd voor de Nederlandse abonneetelevisie vastgesteld dat een bepaald percentage Nederlandse producten moet worden aangeboden.

Om die reden vindt men in Nederland dat het niet mogelijk is op te boksen tegen het commercieel geweld uit het buitenland. Buitenlandse stations krijgen in de kabelbeschikking echter niet onvoorwaardelijk toegang tot de kabel. De programma's moeten gelijktijdig in het land van herkomst worden uitgezonden, mogen geen op Nederland gerichte reclameboodschappen bevatten, en mogen tenslotte ook niet in het Nederlands ondertiteld zijn.

Minister Brinkman zou ook te vinden zijn om regels uit te vaardigen - bestemd voor de exploitanten van kabelnetten - waarmee nadere beperkingen worden opgelegd voor de toelating van buitenlandse stations op de Nederlandse kabelnetten.

Onlangs nog verklaarde de minister in het mediaprogramma ‘De grote verwarring’ (Veronica) dat op Europees niveau het moet mogelijk zijn om tot bepaalde afspraken te komen i.v.m. de kabelwetgeving, zonder hierbij in botsing te komen met de internationale rechtsregels.

Dit was echter buiten de Europese Commissie gerekend. Begin februari liet deze de Nederlandse overheid weten dat zij zich schuldig maakt aan discriminatie en dat de kabelregeling strijdig is met het Europees recht. In haar schrijven laat de Commissie weten dat uit de rechtspraak van het Europees Hof blijkt dat televisie-uitzendingen over de nationale grenzen gaan onder de bepalingen voor het verrichten van diensten van het E.G.-verdrag vallen. Het Hof is dan ook van oordeel dat nationale overheden aan buitenlandse aanbieders van televisieuitzendingen geen beperkingen mogen opleggen, waardoor zij t.o.v. de binnenlandse omroep worden benadeeld.

Tevens zou de kabelregeling van minister Brinkman indruisen tegen de voorstellen voor een Europees mediabeleid zoals die neergelegd is in een vorig jaar verschenen groenboek van de Europese Commissie ‘Televisie zonder grenzen’.

Noord-zuid-trofee televisie en radio

Een jury van Vlaamse en Nederlandse critici heeft de tweejaarlijkse prijs van de Stichting Co-Productieprijs BRT-Nederlandse zendgemachtigden voor de jaren 1983-1984 toegekend aan de televisie-reeks ‘Nederlandse literatuur na 1830’ van de BRT-Instructieve Omroep en het Nederlandse Teleac.

Naast de bekroonde literaire programmareeks kwamen nog in aanmerking: de negendelige serie ‘Transport’ (BRT-VARA), de tiendelige serie ‘Willem van Oranje’ (BRT-AVRO-VERONICA), het spel ‘De Schat’ (BRT-KRO), de documentaire reportage ‘Reynaert-Ommeganck’ (BRT-NOS) en het Herman van Veenprogramma ‘Zolang de voorraad strekt’ (BRT-AVRO).

De coproductieprijs voor radio werd niet toegekend wegens het te beperkte aanbod en de slechte kwaliteit.

De jury had immers slechts de keuze uit de radio-versie van ‘Nederlandse literatuur na 1830’, de vier jaar geleden al bekroonde reeks ‘Een nieuw liedje’ van de Limburgse omroepen en ‘Willem De Fesch, Nederlands componist en virtuoos’ van BRT-3 en NOS-DRP.

De jury en de Stichting zelf konden enige ontgoocheling niet verbergen: Vlaanderen en Nederland vinden elkaar weliswaar meer dan eens op mediavlak, maar voorlopig leidt de samenwerking niet overtuigend genoeg tot hoogstaande producties en gaat ze niet veel verder dan onderlinge financiële bijstand.

[p. 43]

Sponsorschap moet vermeld

Op 24 september 1983 werd de Stichting ‘Sponsors voor Kunst’ opgericht. Het doel van deze vereniging was te fungeren als advies- en documentatiecentrum voor bedrijven die kunst willen sponsoren. Voorzitter werd oud-CRM-minister Van der Louw (Neerlandia 1983, nr. 5, p. 227).

De Stichting kwam tot stand dankzij een eenmalige subsidie van 70.000 gulden van WVC. Intussen hebben zich veertig bedrijven bij de Stichting aangesloten, die elk een jaarlijkse contributie van 2.500 gulden betalen. De Stichting wil nu dat de naam van de sponsor wordt vermeld bij TV- en radio-uitzendingen van artistieke producties die met steun van het bedrijfsleven zijn gerealiseerd. In hun voorstel aan minister Brinkman wijzen ze op de situatie in Engeland, waar de BBC op bescheiden wijze de sponsors noemt.

(Ook in Vlaanderen, bij de BRT, kent men dergelijk systeem van sponsoring. Deze sponsoring gebeurt niet door commerciële bedrijven maar door parastatalen. Op bescheiden wijze wordt telkens aangekondigd dat ‘een programma gebeurt in samenwerking met...’).

Om sponsoring in Nederland te kunnen invoeren, moet echter de reclameschikking worden gewijzigd. Deze verbiedt namelijk dat bedrijven met naam worden genoemd als zij een geldelijke bijdrage aan een productie hebben geleverd. Vernoemen mag enkel bij niet-geldelijke bijdragen.

Momenteel wil de Stichting de omroepen nog niet betrekken bij de productie van kunstprogramma's omdat het de omroepen verboden is geld aan te nemen van derden voor het maken van programma's.

België in de Nederlandse opinieweekbladpers

In september 1983 verscheen aan de Katholieke Universiteit te Leuven een eindverhandeling over ‘Het beeld van België in de Nederlandse opinieweekbladpers’. Gedurende drie onderzoeksjaren (1979, 1980 en 1981) werden alle artikelen die over België handelden en verschenen in Elseviers Magazine, Elseviers Weekblad, Vrij Nederland, Haagse Post, De Tijd en De Groene Amsterdammer geanalyseerd.

De resultaten waren enigzins verrassend: De Nederlandse opinieweekbladen besteden weinig aandacht aan België en met name betreft politieke en sociaal-economische toestanden neemt de Nederlandse opinieweekbladpers een zeer afkeurende houding aan t.a.v. alles wat er in België gebeurt.

Verschijnselen worden vaak op een stereotype wijze afgedaan en er vallen regelmatig harde verbale klappen. Ook blijkt dat Vlamingen zelf hun steentje bijdragen tot de vooroordelen die er jegens hen in Nederland leven d.m.v. het produceren van negatief getinte artikelen over hun eigen ‘nest’ of uitspraken in interviews.

De auteur van de scriptie is Gemma Smeets, een Nederlandse die ruim 5 jaar in de Vlaamse stad Leuven woonde. Hieronder maakt zij enkele kanttekeningen bij de resultaten van haar scriptie.

Hoe komt het dat de Nederlandse opinieweekbladen de bevolkingsgroep, die cultureel en taalkundig gezien de meeste gelijkenissen vertoont met de Nederlandse, op een dergelijke manier afschilderen? Er zijn verschillende aanknopingspunten. Ten eerste de geschiedenis en meer bepaald de gebeurtenissen rond 1830: Nederland zou zeer diep gekrenkt zijn door de Belgische afscheuring en had aan politieke macht en geloofwaardigheid ingeboet binnen het Europese politieke bestel. De ‘kater’ waar Nederland toen mee zat opgescheept zou nu nog doorwerken in de gevoelens van Nederlanders jegens Vlamingen en Walen.

Er is ook een sociaal-psychologisch argument: Nederlanders zijn altijd wat eigenzinnig, moraliserend en overtuigd van de eigen goedheid geweest. De Nederlander meet de dingen vaak met de maatstaf die hij ook voor zichzelf hanteert en op het moment dat de dingen of mensen anders zijn, en structureel anders zijn dan binnen zijn eigen ervaringswereld, heeft hij soms de neiging om die te bekritiseren.

Deze neiging komt met name naar boven als er sprake is van relatief ‘lichte afwijkingen’, zoals bijvoorbeeld in het spraakgebruik van de Vlamingen het geval is. De Nederlander ziet de Vlaming vaak als degene die hem tracht te imiteren in zijn spraakgebruik, hetgeen hem dus niet lukt. Voor een aantal Nederlanders werkt dit dan enerzijds op de lachspieren, terwijl aan de andere kant een zeker triomfalistisch gevoel zich van hen meester maakt. De Nederlander onderscheidt zich graag van buitenlanders - vandaar het Nederlandse chauvinisme - en denkt dat ook nog in positieve zin te doen.

Dat men het daar in België soms niet mee eens is, is in Nederland minder bekend. Omgekeerd gebeurt het zeker ook, dat er vanuit België, en dan m.n. Vlaanderen, naar Nederland wordt opgekeken.

Het is waarschijnlijk ook zo, dat Nederland vaak wat vooroploopt, bijvoorbeeld op wetenschappelijk terrein, het schoolsysteem, sociaal-maatschappelijk werk; ofwel dat in Nederland een en ander ‘vrijer’ is.

In tegenstelling tot wat veelal wordt gedacht is België eigenlijk een heel ander soort land dan Nederland. Ga als Nederlander in België wonen en je ontdekt tot je verbazing grote verschillen.

Nederlanders maken het elkaar wat minder gemakkelijk, zijn kritischer en komen meer openlijk voor zichzelf of hun eigen groep op. Allerhande actiegroepen kennen in Nederland een florerender bestaan.

In België probeert men er ook voor zichzelf het beste uit te halen, maar dat gebeurt dan op een meer indirecte wijze. Zo moet men buiten de sectoren waarin echt nog werk is, maar zien aan een baan te komen, buiten een advertentiesysteem om. Als men als sociale wetenschapper - of bijvoorbeeld verpleegster, onderwijzer, chemicus of wat dies meer zij - op zoek is naar een baan, vindt men in het meest serieuze dagblad van België, De Standaard, hooguit om de paar maanden een klein advertentietje. De Nederlandse Volkskrant biedt wekelijks tientallen pagina's banen in de zogenoemde ‘zachte sector’. Het systeem van: zoveel mogelijk mensen trekken en daaruit de beste kiezen is in België vrijwel onbekend. Men krijgt een baan voor de klas omdat een goede vriendin ermee gaat stoppen en een warm woordje voor je doet bij de schooldirectie. Het solliciteren zelf is dan nog maar een formaliteit. Een ander voorbeeld van verschil dat mij opvalt is het openbaar vervoer. Dat is in België minder stipt, maar daar stoort men zich niet zo aan. Een Nederlander loopt bij wijze van spreken al op het perron te ijsberen, voortdurend op zijn horloge kijkend, als zijn trein twee minuten te laat is. In België proeft men vaak wat van de laisser-faire, laisser-passer-sfeer. Zo zijn een aantal dingen minder strikt geregeld: de kruidenier om de hoek doet om 20 uur zijn deuren pas dicht en de café's sluiten pas als alle klanten weg zijn.

[p. 44]

Op andere gebieden heeft België in mijn ogen dan weer een keurslijfsysteem, m.n. wat de opvoeding betreft, al lijkt dit misschien weer meer zo dan het in feite is. Ook de universiteiten zijn in sommige opzichten dwangbuizen. Kritiek op de prof wordt vaak d.m.v. slechte punten bestraft en aan het eind van elk academisch jaar sta je voor de schier onmogelijke opdracht om de stof van een heel jaar (van bijna alle vakken) binnen een tijdsbestek van twee à drie weken te reproduceren. Vooral in het eerste jaar leidt dit soms tot hysterische toestanden Er wordt regelmatig ‘captagon’ geslikt om twee of drie dagen zonder slaap te kunnen en de artsen hebben hun handen vol.

Zo zijn er nog veel meer voorbeelden te noemen en eenieder die een tijdje over de grens is geweest heeft zo zijn eigen verhalen.

Om nog even terug te komen op de taal: het Vlaams is het ‘Belgische’ aspect waar de Nederlander zo ongeveer het meest mee vertrouwd is. Het Zuidnederlands staat enerzijds meer onder Franse invloed dan het Noordnederlands, maar anderzijds zijn een aantal woorden ‘Nederlandser’ gebleven dan in het Noorden.

Al met al kan worden gezegd dat Nederlanders en Vlamingen elkaar wel intrigeren, maar tegelijkertijd elkaars uitspraken, doen en laten met de nodige reserves bejegenen. Pogingen tot meer wederzijds begrip, uitwisseling van ideeën, programma's, voorstellingen e.d. kunnen niet genoeg worden toegejuicht.

Om beter op elkaar te kunnen inspelen is goede en voldoende informatie onontbeerlijk.

De Nederlandse opinieweekbladpers benadert België vanuit een negatief gezichtspunt. Het zou goed zijn als daarbij in de berichtgeving en de opiniëring meer eerlijke objectiviteit zou vooropstaan.

G. SMEETS