Neerlandia. Jaargang 89

Boek

Woordenboeken

Geeft het geen gevoel van trots te weten dat er verklarende woordenboeken bestaan van het Nederlands naar 49 vreemde talen?

In dat verband heeft Uitgeverij Elsevier onlangs nog een duit in het zakje gedaan met de uitgave van een Nederlands-Chinees, een Nederlands-Arabisch en een Nederlands-IJslands woordenboek. Deze werken verschenen telkens op 1500 exemplaren en zijn gebaseerd op een standaardlijst van ongeveer 25.000 Nederlandse woorden.

De uitgeverij koos voor de typescriptformule. De auteur van het IJslands woordenboek heeft haar tekst zelf getypt, en de Chinese woorden dienden netjes gekalligrafeerd...

Boekenverkoop stabiel

Uit een onderzoek van NIPO, gepubliceerd in ‘Boekblad’ van 14 december '84, blijkt dat de verkoop van ‘algemene boeken’ in Nederland stabiel blijft.

In de periode van oktober 1983 tot en met september 1984 is de toestand nauwelijks gewijzigd en werden 31 miljoen boeken verkocht, voor een waarde van 599 miljoen gulden.

Met schoolboeken, tijdschriften en encyclopedieën werd geen rekening gehouden. Volgens de studie gebeurt de distributie van de helft van de algemene boeken door de boekhandel, een vierde via boekenclubs en een tiende door het boekenpostorderbedrijf.

Literaire romans en poëzie nemen met 17% de belangrijkste plaats in op het vlak van de omzet.

De historische romans, familie- en damesromans bezetten de tweede plaats met 12%.

‘Wet-lang’ niet in strijd met Europees recht

De Franse cultuurminister J. Lang heeft voor het Europees Hof zijn slag thuisgehaald. De naar hem genoemde ‘Wet-Lang’ van 1981, die het verbod oplegt om boeken te verkopen tegen een prijs die meer dan vijf procent afwijkt van het bedrag dat door de uitgever is vastgesteld, is niet strijdig met het Europees recht.

In Frankrijk bestond vóór 1979 een stelsel van richtprijzen (adviesprijzen vastgesteld door de uitgevers) maar die was niet bindend voor de verkopers. Van 1979 werd de boekenprijs vrijgelaten en al snel bleek dat de boekenprijs sneller steeg dan het algemene prijspeil. Na de invoering van de wet-Lang (aug. 1981) werd de prijsontwikkeling gestopt (1982) en in 1983 steeg de boekenprijs minder dan het algemene prijspeil.

Een keten van supermarkten en boekenverkopers, waaronder ook het in Brussel bekende filiaal van de Franse keten FNAC, spanden een proces in tegen deze wet bij het Europees Hof van Justitie. Men was van oordeel dat de wet-Lang in strijd was met de bepalingen van het Verdrag van Rome.

Op 10 januari ll. deed het Europees Hof uitspraak in deze zaak: de wet-Lang is niet strijdig met het Verdrag zodat men zich niet meer op de handelsvrijheid kan beroepen in Frankrijk om er boeken goedkoper aan te bieden.

Op het eerste gezicht staat bovenstaande uitspraak in schril contrast met de uitspraak van het Hof van vorig jaar inzake een grensoverschrijdende prijsbinding in de vorm van een Vlaams-Nederlandse overeenkomst binnen de boekhandel. Deze overeenkomst werd toen strijdig geacht met het EG-beginsel inzake het vrije verkeer van goederen en diensten. Volgens het Hof mocht dit principe niet wijken voor de speciale bescherming van het cultuurgoed boek. Naar aanleiding van deze uitspraak liet het Hof de mogelijkheid open van collectieve verticale prijsbinding in nationaal verband, en hield de uitspraak enkel een veroordeling in van een overeenkomst bij internationaal handelsverkeer. Bij de goedkeuring van de wet-Lang heeft het Hof zich strikt aan dit onderscheid gehouden.

Bijkomend verschil is dat het in Frankrijk een nationale wet betrof terwijl de Vlaams-Nederlandse overeenkomst een kartelafspraak was tussen particuliere ondernemers.

Deze nieuwe uitspraak maakt het in België en Nederland mogelijk om bij nationale wet tot een nationale prijsbinding te komen. Maar wat betekent echter een nationale wet in een land (België) dat een ruime import kent van boeken uit Nederland en Frankrijk? De recente uitspraak van het Hof stipuleert inderdaad dat de vaste boekenprijs niet geldig blijft bij uitvoer en bij wederinvoer tenzij bewezen kan worden dat alleen werd uit- en ingevoerd om commercieel voordeel te halen uit een verkoop tegen een lagere prijs dan de opgelegde. Er moet dan ook hoognodig gesleuteld worden aan een bilaterale overeenkomst in Taalunieverband, vanaf het moment dat België en Nederland een eigen nationale wet hebben gestemd. Alleszins kan hierbij verwezen worden naar de verklaring van de Cultuurministers van de E.G. van vorig jaar november waar voor het eerst de ‘culturele component’ van het boek werd onderstreept, waardoor het niet alleen als koopwaar, maar ook als beschermd cultureel goed kan gelden.

Europees Hof van Justitie: vaste boekenprijs dient bij de wet geregeld

In september van het voorgaande jaar nam de Algemene Conferentie van de Nederlandse Taal en Letteren (ACNTL) een resolutie aan, waarin om een vaste boekenprijs werd gevraagd, bij voorkeur door een wettelijke regeling. Een dergelijke boekenprijs ‘is noodzakelijk voor een bedrijfs-

[p. 40]

voering waarbij een hoogwaardig product op economisch verantwoorde wijze kan worden gemaakt en verspreid’. Voorts werd tot uitdrukking gebracht dat de eenheid van het Nederlandse taalgebied door de eenheid van de Nederlandstalige boekenmarkt dient te worden gedragen. Een streven naar een vaste boekenprijs zal geen nadeel toebrengen aan het vrije verkeer van boeken binnen EEG-verband. Aldus dezelfde resolutie met aan het slot een beroep op het Comité van Ministers van de Nederlandse Taalunie om te bevorderen dat een vaste boekenprijs, op wettelijke grondslag, voor het gehele Nederlandse taalgebied wordt geregeld. Het zal waarschijnlijk niet lang meer duren of deze wensen gaan in vervulling. Want het Europese Hof van Justitie in Luxemburg heeft zich voor een wettelijke vaststelling van de boekenprijs in een advies aan een Frans gerechtshof uitgesproken.

Op 1 januari 1982 kwam in Frankrijk een wet tot stand die bepaalde dat boekverkopers zich hadden te houden aan de prijzen die door de uitgeverijen waren vastgesteld. De minister van Cultuur wilde paal en perk stellen aan de handelingen van grootwinkelbedrijven, die boeken onder de prijs verkochten. De wet-Lang, genoemd naar de minister. In het bijzonder was het warenhuis Leclerc in de ogen van de overheid de grote boosdoener. Wel werd in de wet opgenomen dat boekverkopers ten hoogste vijf procent korting mochten geven op de prijzen van de uitgevers. De Franse regering en wetgever kwam met deze voorschriften op voor de kleine uitgeverijen en boekhandelaren. Maar er was meer aan de hand dan ver onder de prijs verkopen door grootwinkelbedrijven. Deze concerns maakten zich schuldig aan wetsontduiking. Men moet weten dat het Verdrag van Rome een regeling kent van prijsbeleid voor de uitvoer van goederen van het ene land naar het andere. Wanneer goederen worden geëxporteerd komt een vaste prijsregeling te vervallen. Welnu, wat deden de grootwinkelbedrijven? Men vervoerde grote partijen boeken over de grens en bracht dezelfde boeken een poosje later weer terug. De zg. U-bochtconstructie. Zijn de boeken in het land van oorsprong terug, zo redeneerde men, dan mag elke prijs worden bepaald.

Tegen de wet-Lang werden protesten ingediend, waarbij men zich in processen beriep op het Verdrag Van Rome. Uiteindelijk kwamen de dossiers terecht bij het Hof van Poitiers. Maar dit rechtscollege vond de materie te ingewikkeld om, zonder het advies van het Europese Hof van Justitie, een beslissing te nemen. Het Europese Hof van Justitie bracht onlangs advies uit, waarin de conclusie was opgenomen dat de wet-Lang niet in strijd is met de concurrentiebepalingen van het Verdrag van Rome. Het Hof oordeelde dat het uitvoeren van boeken over de grens met de opzet dezelfde boeken weer in te voeren verboden dient te worden. Dit advies zal het Hof van Poitiers zeker overnemen en daardoor wordt de rechtmatigheid van de wet-Lang benadrukt.

In Nederland en België bestaat tot nog toe geen wettelijke regeling voor een vaste boekenprijs. Nederlandse uitgevers, boekhandelaren en importeurs kennen wel een vaste afspraak voor het verkoopbeleid, in feite: een vaste boekenprijs. Maar ook in Nederland zijn er gevallen bekend van toepassing van de U-bochtconstructie. De rechter heeft deze praktijk steeds fel van de hand gewezen.

De ‘Vereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels’ vroeg ongeveer drie jaar geleden aan de regering een wettelijke regeling in te voeren. Het motief was dat het boek, als cultuurartikel, niet volkomen afhankelijk mag zijn van een particuliere instelling. Wanneer ook in Nederland en België warenhuizen tegen prijzen verkopen dan gaat het om ontspanningslectuur van geen al te hoge literaire waarde, bestemd voor de grote massa. De opbrengst daarvan gaat dan aan de neus van de uitgevers voorbij, die deze opbrengsten juist nodig hebben om de veel duurdere werken van vooraanstaande schrijvers in het Nederlandse taalgebied te kunnen drukken en uitgeven. Er dreigt derhalve een verschraling van cultuur.

In november 1984 toonden de ministers van Cultuur van de EEG-landen zich op een bijeenkomst in Brussel voorstanders van een vaste boekenprijs. In Nederland wil minister Brinkman de weg naar een wettelijke regeling wel inslaan. Al enige tijd heeft een interdepartementale commissie zich over de materie gebogen om de regering een advies voor te leggen. Toen bekend werd dat het Europese Hof van Justitie zich over de strekking en de inhoud van de wet-Lang zou beraden werd het werk van de commissie onderbroken. Inmiddels heeft de Raad voor de Kunst een positief advies uitgebracht. Obk de Sociaal Economische Raad (SER) moet de minister nog adviseren. Het resultaat daarvan is nu we dit schrijven nog onbekend. Uit de naaste omgeving van minister Brinkman is ons gezegd, dat er nog een lange tijd waarschijnlijk zal verstrijken voor een wettelijke regeling van kracht zal zijn. Laat staan voor het gehele Nederlandse taalgebied. In ieder geval geeft de uitslag van de beoordeling van het Europese Hof van Justitie hoop.

(G.G.)