Neerlandia. Jaargang 88

Taal

Eerste Nederlands-Marokkaans woordenboek

Het Instituut voor Oosterse Talen van de Rijksuniversiteit van Utrecht heeft een eerste Nederlands-Marokkaans woordenboek samengesteld.

De officiële taal in Marokko is het klassiek Arabisch. Daarnaast wil het Frans in Marokko, mede door het koloniaal verleden, de voorrang op het klassiek Arabisch als officiële taal.

In Marokko komen vele talen voor. Eerst en vooral is er een groot verschil tussen het Marokkaans-Arabisch en de Berbertalen. Beide taalgroepen hebben met elkaar niets te maken en vallen elk uiteen in een aantal dialecten, die onderling zeer sterk van elkaar verschillen.

Om al deze problemen het hoofd te bieden hebben de Marokkanen een soort ‘gemiddelde taal’ ontwikkeld die de grenzen van de taalgebieden overschrijdt.

Het gaat om een vorm van het Marokkaans-Arabisch. Het is deze taal die men in het Marokkaans-Arabisch woordenboek heeft vastgelegd.

Het is het eerste woordenboek in de eigenlijke moedertaal van de meeste Marokkanen in Nederland en Vlaanderen.

In feite wordt de taal slechts in gesproken vorm gebruikt. Vele Marokkanen zullen met dit woordenboek voor het eerst zien dat hun taal kan geschreven worden en regels heeft.

Het woordenboek kan ook door Nederlandstaligen gebruikt worden. De woorden worden in beide richtingen vertaald en de Marokkaanse woorden staan er in alfabetische volgorde in geschreven in Latijns schrift. Er is gebleken dat Marokkanen de transcriptie van Arabisch naar Latijns schrift snel door hebben. Daartoe moeten ze wel enig onderwijs genoten hebben.

Taalwetten voor het Fries bepleit

Een provinciale werkgroep in Friesland heeft zich uitgesproken voor het gebruik van de Friese taal in het bestuurlijk verkeer en het rechtsverkeer in Friesland. Dit gebruik dient in taalwetten te worden geregeld, aldus de werkgroep.

In bepaalde situaties moet het mogelijk zijn dat er een keuze wordt gedaan tussen het gebruik van het Nederlands of dat van het Fries, is het oordeel van de werkgroep.

Ik zie het niet meer zitten!

Het Genootschap Onze Taal vergaderde in Utrecht over Jeugd en Taal op zaterdag 19 november 1983.

Thea Beekman - klein van stuk, dapper van stellingname - raakte de kern van het probleem, toen ze - schrijfster van jeugdboeken - zich afvroeg of een jeugdauteur zich aan het taalgebruik en taalverstaan van het jonge publiek moet aanpassen. Haar antwoord: nee, in de zin van: het gebruik van schoolpleintaal; ja, in de zin van: hanteren van bevattelijke begrippen. Dat laatste werd door de zaal als vanzelfsprekend ervaren. Het eerste - gebruik van schoolpleintaal - stond kennelijk ter discussie. Thea Beekman nam een (mogelijk) verwijt dat ze dan wel op een “elitaire” troon zat, graag voor lief. Haar motief: gebruik je schoolpleintaal in de tekst, dan is het boek al verouderd, zodra het van de binder komt. Ze vroeg zich af wat latere generaties wel zullen denken, als ze b.v. in een kinderboek iets lezen als ‘Kees-Geert zag het niet meer zitten...’. Taal en Jeugd. Een goed opgezet congres, dat wel; maar, of de deelnemers/sters - ‘een volle bak’ stelde congresvoorzitter Hannie van der Horst plezierig vast - ook tevreden naar huis zijn gegaan?

Er werd een scala van inleidingen gehouden, waarin eerder werd geïnventariseerd, dan betoogd.

Hoe dan ook: het thema kwam op velerlei wijzen aan de orde, opgedeeld in twee hoofdrubrieken: Taal voor- en Taal van de jeugd.

De aanwezigen kregen inzicht in de problemen waar een tv-jeugdjoumaal mee van doen heeft. Aardig om - in dit geval het scherm - te kijken, maar veel verder dan dat kwam de voordracht toch niet. Een “integratie” van beide rubrieken kwam aan de orde in de voordracht - met geluidsillustraties - van Boudewijn Klap, Hoofd Jeugdprogramma's AVRO: Schoolpleintaal als communicatiemiddel voor jongeren. Of de jeugd er mee gediend is Nederlands te leren via André van Duin c.s.?

Triest was de vaststelling door de jeugdboeken uitkammende mevrouw Freeman - Smulders: in de bibliotheken blijkt het betere jeugdboek amper aan een slijtageproces onderhevig...

Een daverend applaus was toebedeeld - en terecht - aan mevrouw G. van Straelenvan Rintel, voorzitster van de Vereniging Algemeen Nederlands, Afdeling Brussel.

[p. 75]

Alleen al zo'n functie: kinderen Nederlands leren spreken in een stad waar in 1965 zich slechts vier procent van de scholen bediende van het standaard-Nederlands. (Inmiddels in 1980 opgevoerd tot 34%).

Waarom dit opvallend applaus, vroeg ik me af? Wat bovenmoerdijks getinte sentimentele - in feite laagdunkende - sympathie voor een Vlaams accent aan een - overigens echt ‘Hollands’ congres? (Een Tilburgs grapje van mevrouw Freeman moet door haar worden uitgelegd...). Toch niet. Mevrouw van Straelen moet in dat applaus een bemoediging gevoeld hebben, maar misschien meer nog: een overstemmen door de aanwezigen van eigen schuldgevoelens m.b.t. de moedertaal.

Hoe moeilijk is het n.l. niet - het bleek impliciet uit haar voordracht - voor een Nederlandstalig kind in Brussel om spreek-vaardigheid op te doen. Aan verbale expressie wordt op de scholen in Brussel dan ook veel aandacht besteed. Het moet de aanwezigen aan het denken hebben gezet, of deze spreek-vaardigheid in Nederland niet een enigszins onderontwikkeld terrein is, resp. dreigt te worden. De jeugd in Brussel - zo hield mevrouw van Straelen de zaal fijntjes voor - moet het Nederlands nog leren, die kan zich niet de luxe permiteren de taal te ver-leren... Het bestuur van Onze Taal verwacht dat het nu gehouden congres ‘tevens een stimulans zal zijn voor het Taaltoernooi dat in Den Haag (en elders) zal worden gehouden’. Misschien kan de voordracht van de twee Vlaamse jongeren uit Brussel ‘Onze Taal’ op de gedachte brengen om dat Taaltoernooi ook een toernooi te laten zijn van spreek-vaardigheid en vooral ook een grensoverschrijdend toernooi kan zijn; van de aanwezigheid van die twee jongeren uit Brussel heeft de Noord-Nederlandse aanwezige bepaald veel moeten leren.

In dit verband: het congres had een afgeladen programma, akkoord; maar zou ook het volgende onderwerp niet de lange lijst van voordrachten hebben kunnen sieren: het taalgebruik in de opstellen van Vlaamse en Nederlandse jeugd, die werden ingezonden voor de wedstrijd ‘Ontdek de Topjournaiist’, die het Algemeen-Nederlands Verbond dit jaar voor de elfde keer uitschreef. Na inzage van dat opstellenmateriaal moet degene die deze stof gaat analiseren wel vaststellen - verwijzing naar blz. 121 van het congresnummer van Onze Taal - dat de vraag volmondig bevestigend kan worden beantwoord, n.l. ‘Haalt onze taal 1984?’