Neerlandia. Jaargang 88

[p. 45]

Tien jaar taaldekreet in de publieke opinie

Werknemers en vakbonden

De Vlaamse werknemers die toch de belangrijkste geinteresseerden waren bij de toepassing van het Dekreet, bekommerden zich - zowel individueel als georganiseerd - heel weinig om de niet-toepassing.

Bij de individuele werknemers speelde het begin van de ekonomische krisis hierin zeker een rol. Weinigen durven het immers aan, in tijden van grote werkloosheid, in een konfliktsituatie met de direktie van hun bedrijf of onderneming, omwille van een taalfeit, terecht te komen; voeg daarbij dat de Vlaamse werknemer generaties het Franskiljonisme in het bedrijfsleven meestal gelaten onderging en van weinig opstandigheid hiertegen uiting heeft gegeven.

Met uitzondering van de L.B.C. (Landelijke Bediendencentrale) hebben de vakbonden zich inzake de toepassing een hele tijd afzijdig gehouden.

Bij het uitvaardigen van het Dekreet waren ze nog unitair gestruktureerd; de hevige reaktie van de Waalse publieke opinie, zal waarschijnlijk de Vlamingen in de unitair gerichte leiding van de vakverenigingen tot een afzijdige houding hebben gebracht. Ook zagen ze vermoedelijk meer het taalaspekt in het probleem en veel minder het sociale en wilden ze iedere ‘taaltwist’ in het bestuur vermijden. Toch dient eerlijkheidshalve gezegd dat globaal gezien het A.B.V.V. (Algemeen Belgisch Vakverbond) zich nog meer afzijdig hield dan het A.C.V. (Algemeen Christelijk Vakverbond).

De vakbonden in Vlaanderen kan men algemeen het verwijt maken dat ze noch in de openbare, noch in de privé-sektor, de sociale dimensie van de taalreglementeringen hebben onderkend, laat staan er naar handelden. Vakverenigingen en Vlaamse Beweging, die nochtans in wezen eveneens sociale bewegingen zijn, hebben elkaar terzake niet gevonden, al is hier recent een kentering in waar te nemen.

Politieke partijen

Algemeen kan gesteld dat de Vlaamse politieke partijen de laatste jaren slechts zeer sporadisch interesse opbrachten voor de taalproblematiek in het bedrijfsleven. Slechts enkele parlementariërs, steeds dezelfde trouwens, betoonden enige toepassingsijver.

De problematiek van het Dekreet is blijkbaar geen heet politiek hangijzer meer.

Op een suggestie aan de politieke partijen om een permanente taalklachtenbus in het leven te roepen, was het alleen de Volksunie die tot de verwezenlijking hiervan overging. Die bus heeft heel wat klachten te verwerken.

Drukkingsgroepen

Niemand zal ons tegenspreken dat de initiatieven om tot een korrekte toepassing van het Dekreet te komen, van in den beginne, uitgingen van buitenpartij-politieke instanties, zoals Vlaamse drukkingsgroepen en groepen die, door ervaring, leerden dat het voor de Vlamingen niet voldoende is over een goede taal-reglementering te beschikken om automatisch de taal-wantoestanden te doen ophouden. Ze weten uit de geschiedenis van de Vlaamse Beweging dat er hard, en met vasthoudendheid, dient gereageerd om de toepassing van taalmaatregelen te bekomen. Bij het tot stand komen van de laatste grote bestuurlijke taalwet van 1963, werd de vorige van 1932 - op tal van domeinen - nog niet toegepast.

De huidige toepassingsgraad van het Dekreet, inzonderheid in de periferie van Brussel en het gewest Halle-Vilvoorde, bewijst dat hun zienswijze juist was en is.

Waren bijzonder aktief in de taaldekreetakties: het Taalaktiekomitee dat ondermeer door ludieke en minder ludieke akties ‘ter plekke’, speciaal het probleem van het taalgebruik in de warenhuizen in de kijker stelde, de werkgroep Taalgebruik van het Algemeen-Nederlands Verbond en het Vlaams Komitee voor Brussel (beide organisaties werken in Vlaanderen en Brussel nauw samen) die door konstante overredingsen sensibiliseringsakties trachtten ertoe te komen, dat zoveel mogelijk instanties op het konkrete vlak, daadwerkelijk iets zouden doen voor de naleving van het Dekreet. Verrichtten ook verdienstelijk werk: de V.V.B. (Vlaamse Volksbeweging), de V.T.B.-V.A.B., enz... Verder meer over de initiatieven van de werkgroep Taalgebruik en het Vlaams Komitee.

Waarom een minimale toepassing?

De belangrijkste oorzaak van de niet-toepassing van het Dekreet is het feit dat de politieke kontrole-organen, belast met het toezicht en de kontrole, diensten zijn van nationale ministeries en dienvolgens beheerd worden door nationale ministers.

Het is een bekend feit dat onze nationale Vlaamse ministers, op een uitzonderlijke witte raaf na, niet zo happig zijn om op dynamische wijze hun steentje ertoe bij te dragen om taalwetten en -dekreten op een loyale wijze te doen toepassen en dit uit vrees door de Waalse media als taalextremisten te worden be-

[p. 46]

stempeld wat voor Vlamingen in de nationale Belgische politiek nog steeds niet bevorderlijk is voor een ministeriële loopbaan.

We mogen stellen dat de betrokken nationale bewindslui, misschien op één Vlaams minister na, geen uitdrukkelijke opdrachten in verband met het Dekreet gaven. Voeg daarbij dat die inspektiediensten meestal onderbemand zijn, zodat ze alleen al daardoor maar weinig oog opbrengen voor het septembertaaldekreet tenzij het gaat om konkrete klachten.

De ervaring met het Dekreet wijst uit dat de toepassing zal blijven in het dak steken zolang de Vlaamse wetten en dekreten moeten uitgevoerd worden door nationale Belgische ministers.

Nu is het nog altijd zo dat de nationale ministers of staatssekretarissen van Ekonomische Zaken, Werkgelegenheid en Arbeid, Volksgezondheid, Justitie, Sociale Zaken, enz... onder andere verantwoordelijk zijn voor de toepassing van het Dekreet, hoewel zij hiervoor geen verantwoording verschuldigd zijn aan de Vlaamse Raad, maar wel aan het nationale parlement. Belgische logika dus.

Twee sprekende voorbeelden:

1) Op 18 november 1976 keurde de toenmalige Kultuurraad eenparig een resolutie goed: ‘De Kultuurraad voor de Nederlandse Kultuurgemeenschap dringt er bij de regering op aan dat zij een onderzoeksprogramma zou op gang brengen betreffende de taaltoestanden in het bedrijfsleven en hun weerslag op de zelfontplooiing, de aspiraties en de sociale mobiliteit van de werknemers en de produktiviteit in het ekonomisch leven’.

Die resolutie bleef natuurlijk een dode mus.

2) Herinneren we even aan de sabotage toen de Waalse socialistische minister van Werkgelegenheid en Arbeid, de heer GLINNE, die in eerste instantie het Dekreet diende uit te voeren, reeds op 25 september 1973 verklaarde voorlopig geen arbeidsvergunningen voor gastarbeiders in Vlaanderen meer te zullen afleveren teneinde deze vreemdelingen niet aan onaangenaamheden bloot te stellen. De obstakelslag om de uitvoering van het Dekreet te saboteren en te minimaliseren was begonnen.

Als specifiek toezichthoudend orgaan op de taalwetgeving en het taaldekreet, verdient de Vaste Kommissie voor Taaltoezicht (V.K.T.) speciaal de aandacht. De kommissie heeft heel wat verdiensten doch beschikt over een te beperkte administratieve staf, die geen bestendige en periodieke kontrole aankan.

Door dit geringe personeelsbestand wordt het eigen initiatiefrecht van de instelling beperkt.

Initiatieven van de A.N.V.-werkgroep taalgebruik en het Vlaams komitee voor Brussel

Deze verenigingen zijn inzake het Dekreet steeds van het standpunt vertrokken dat, zonder de werknemersen werkgeversorganisaties aan Vlaamse zijde, men nooit tot een optimale toepassing zou komen waarvoor men op de nationale politieke kontrole-organen toch niet kon rekenen.

De vakbonden werden terzake meermaals door het V.K.B. en de A.N.V.-werkgroep aangeschreven waarbij telkens uitdrukkelijk werd gewezen op de sociale dimensie van het Dekreet.

Bij gelegenheid van de sociale verkiezingen werd telkens gevraagd dat ze de toepassing van het Dekreet in hun verkiezingsprogram zouden opnemen. De reakties op die verzoeken gingen van ontwijkend naar positief. Sedert de regionalisering van de vakorganisaties komt er meer begrip voor deze initiatieven.

Het V.E.V. (Vlaams Ekonomisch Verbond) ondersteunde de aktie; ook de G.E.R.V. (Gewestelijke Ekonomische Raad voor Vlaanderen) reageerde positief.

In december 1979 werd op de Vlaamse regeringsleden die zitting hadden in het tewerkstellingsberaad dat - in januari 1980 - zou uitmonden in een Vlaamse sociale top, een beroep gedaan om de daadwerkelijke medewerking van de Vlaamse sociale partners te bekomen voor een korrekte toepassing van het bedrijfsdekreet. Gewezen werd op het feit dat hierdoor een beter werkklimaat in de ondernemingen en bedrijven in Vlaanderen tot stand zou komen en aldus de kwaliteit van de werkgelegenheid verbeteren. Daarenboven, aangezien de nationale overheid geen aktief toezicht uitoefende, werd er naar middelen gezocht om Vlaanderen zelf een onderzoek naar de toepassing van het Dekreet te laten instellen. Er werd in 1979 een beroep gedaan op de fraktievoorzitters van de toenmalige Nederlandse Kultuurraad opdat die Raad zelf een onderzoek naar de taaltoestanden in Vlaanderen, inzonderheid in Vlaams-Brabant, zou instellen, en dit krachtens artikel 16 van de wet van 21 juli 1971 op de instelling van de Kultuurraad.

Uit een reaktie van de toenmalige P.V.V.-fraktievoorzitter, de heer Karel Poma, bleek dat de Raad spijtig genoeg niet voorzag in een reglementering die de uitoefening van het bij Dekreet uitgestippelde recht van onderzoek organiseerde, en dat vooreerst bij dekreet deze juridische lakune diende opgevuld, alvorens het beoogde onderzoek te kunnen instellen.

Intussen werd de Kultuurraad opgevolgd door de Vlaamse deelregering en de Vlaamse Raad en werd de heer Poma gemeenschapsminister voor Kulturele

[p. 47]

Aangelegenheden, Pedagogische en Didaktische Vorming. Er werd dan ook verder op hem een beroep gedaan om tot het beoogde onderzoek te komen.

Op 13 juli 1982 deelde de bewindsman mede dat hij vragen gericht had tot de ministers van Justitie, Ekonomische Zaken, Werkgelegenheid en Arbeid, Sociale Zaken, evenals aan de Vaste Kommissie voor Taaltoezicht. De vragen hadden betrekking op de hoeveelheid van de gesignaleerde overtredingen, onderzoekingen, vertaalaanvragen, uitspraken van nietig-verklaringen, geldboeten, enz... Van deze antwoorden zou het afhangen welk gevolg aan het herhaald verzoek van het A.N.V.-V.K.B. zou gegeven worden.

De gemeenschapsminister werd onmiddellijk gewaarschuwd geen voorbarige konklusies te trekken uit de reakties. De ontvangen antwoorden stelden beide verenigingen in het gelijk. Door de nationale politieke kontrole-organen werden geen intentionele onderzoeken gedaan en werd slechts op klachten gereageerd, die natuurlijk geen juist beeld geven van de werkelijke toestand.

De bewindsman verzocht tevens het Sociologisch Onderzoeksinstituut van de Katholieke Universiteit Leuven, de toepassing van het septemberdekreet te onderzoeken. Dit instituut deed hieromtrent een heel verdienstelijke exploratieve benadering. De heer Daniël Nayaert stelde terzake, onder de werkleiding van Dr. Urbain Claeys, een heel interessant rapport op dat de bevindingen van het A.N.V.-V.K.B. bijtreedt, doch dat in genendele als een enquête in de bedrijven zelf kan beschouwd worden.

De vraag naar het onderzoek blijft dus ten volle gesteld. Er valt nog aan te stippen dat het Algemeen-Nederlands Verbond/Vlaams Komitee voor Brussel een aktie op touw zetten opdat de ondernemingen en bedrijven in het Vlaamse landsgedeelte een Nederlandse benaming zouden aannemen om aldus tot een gezonde gemeenschapsintegratie te komen die voor de ondernemingen een gunstig psychologisch en sociologisch resultaat zouden hebben. Een beroep werd ook gedaan oj de G.O.M.'s (Gewestelijke Ontwikkelingsmaatschappijen) om deze kampagne te steunen. Tientallen belangrijke firma's gingen op dit verzoek in. Heel de scheikundige sektor sloot zich hierbij aan. Om het vernederlandsingsproces van het bedrijfs- en zakenleven te stimuleren en te aktiveren, werkten we nog volgende initiatieven uit:

De Horeca-sektor, traditioneel fransgericht, werd volledig bewerkt met het doel ertoe te komen dat in elk hotel, restaurant en pension in Vlaanderen en Brussel, een nederlandstalige spijskaart zou voorhanden zijn.

Er werd in samenwerking met het Kommissariaat-Generaal voor Toerisme, van Westtoerisme, van Horeca West-Vlaanderen een brochure ‘Smakelijk: 1,500 keukentermen in het Nederlands’ samengesteld, en gratis opgestuurd aan alle hotel-, restaurant- en pensionhouders in Vlaanderen en Brussel. In 1982 is een herziene uitgave gezonden aan de Brusselse en Vlaamsbrabantse eetgelegenheden.

We deden in 1978 en 1983 eveneens een beroep op de Vlaamse gemeentebesturen bij gelegenheid van de installatie van de gemeenteraden om tot een vlaamsgericht gemeentelijk beleid te komen.

Er werd hen uitdrukkelijk gevraagd oog te hebben voor de uiterlijke nederlandstalige gaafheid in hun gemeenten in de privé-sektor.

Tal van handelszaken dragen hun beroepsaanduiding in het Frans: coiffure, pâtisserie, charcuterie, confiserie enz... We vroegen hen hieromtrent kontakt op te nemen met de middenstandsgroeperingen opdat ze voor hun beroep een Nederlandstalige beroepsaanduiding zouden aannemen.

Er werd eveneens gewezen op het feit dat nog heel wat hotels en restaurants een Frans uithangbord ophangen en dat ze dit best zouden vernederlandsen.

Warenhuizen

Eén van de sektoren waar de toepassing van het Dekreet moeilijk ingang vond, was de warenhuissektor. De organisaties hebben zich dan ook zonder aflaten ingezet om hierin drastisch verandering te brengen. Hoe onduldbaar de toestand hier was moge blijken uit het feit dat in 1978, dus na 5 jaar Dekreet, de toenmalige voorzitter van de Kultuurraad, de heer Coppieters, een klacht indiende tegen het warenhuis GB/ INNO/BM bij de Arbeidsrechtsbank te Brussel. Het was de vestiging van genoemde firma te Ternat die deze taalklacht uitlokte. De heer Coppieters die terecht oordeelde dat de vakbondsafgevaardigden die zaak zouden moeten behartigen, wendde zich dan ook tot de leiders van de drie vakbonden.

Slechts de heren Houthuys van het A.C.V. en Colle van de ACLVB gingen op zijn verzoek in. Tot ontsteltenis van vele Vlaamsgezinden kon men in Gazet van Antwerpen van 14 november 1978 lezen dat de vakbonden hadden aanvaard het septemberdekreet voorlopig niet toe te passen.

Houthuys verklaarde in dit verband dat het hier slechts om een voorlopige faciliteit ging. De liberale vakbonden en het A.C.V. gaven Coppieters de verzekering dat dit niet zo verder kon blijven duren.

Doch er veranderde niets en in 1980 werd, onder impuls van het A.N.V.-V.K.B. een ‘Komitee Warenhuizen’ opgericht waarbij zich 51 Vlaamse organisaties aansloten. Aan alle direkties van warenhuizen werd

[p. 48]

een ultieme oproep gericht om tot een daadwerkelijke verwezenlijking van volgende vier punten te komen:

1) Korrekte toepassing van het Dekreet van 19 juli 1973, zowel voor het mondelinge taalgebruik als de door de wet en de verordeningen voorgeschreven akten en bescheiden van de ondernemingen.

2) De betrekkingen tussen de hoofdzetel te Brussel en de filialen en opslagplaatsen dienen zowel mondeling als schriftelijk, uitsluitend in het Nederlands plaats te vinden.

3)Stipte eerbiediging van de taalintegriteit in de gemeenten waar de warenhuizen en opslagplaatsen gevestigd zijn. Wat konkreet betekent dat een einde dient gemaakt aan het uitgebreid faciliteitenregime in de warenhuizen en opslagplaatsen in de Vlaamse gemeenten: Alsemberg, Sint-Pieters-Leeuw, Strombeek-Bever, Grimbergen, Ternat, Overijse, enz...

4) Spontane en vlotte tweetaligheid van heel het personeel in alle filialen en andere gebouwen in hoofdstad Brussel.

Er werd de direkties op gewezen dat het om een ultiem initiatief ging om een rechtstreekse konfrontatie tussen de warenhuizen en de Nederlandse gemeenschap te vermijden.

De direkties reageerden positief, doch om de antwoorden van de warenhuizen aan de werkelijkheid te toetsen, werd gedurende juni, juli, augustus en september 1980 een enquête in verschillende warenhuizen van Brussel-hoofdstad (19), de zes randgemeenten en Vlaams-Brabant gehouden.

De enquête was ontnuchterend voor de Vlamingen en bewees dat de warenhuisketens het niet zo nauw nemen met het taaldekreet noch met de taalwet.

Hieromtrent werd een drukbijgewoonde perskonferentie belegd die een ruime weerklank vond in heel de Vlaamse pers.

De warenhuisdirekties werden van de enquêtebevindingen op de hoogte gesteld.

We brengen hierbij graag een eresaluut aan het bestuur van de Federatie voor Vlaamse Vrouwengroepen dat een uitstekende enquête uitvoerde.

Zelf doen

De veelgehoorde slagzin in Vlaanderen: ‘Wat de Vlamingen zelf doen, doen ze beter’, is hier van toepassing. We beschikken trouwens hiervoor over de nodige instanties en instrumenten. Het is slechts een kwestie van echt willen van de Nederlandse gemeenschap. Eerst en vooral dient de Vlaamse Raad ten spoedigste het nodige dekreterend werk te verrichten om het reeds uitvoerig geschetste onderzoek mogelijk te maken. Vermits de nationale overheid faalt, dienen onze Vlaamse politici zelf in te grijpen.

Een ‘onderzoekskommissie’ dient vervolgens het probleem ernstig ter harte te nemen en de naleving van het Dekreet na te gaan.

De prioritaire socio-ekonomische belangstelling van die Raad is volkomen gerechtvaardigd, dit mag nochtans niet beletten dat men er geen aandacht meer opbrengt voor het socio-kulturele aspekt van de taalreglementeringen.

Welke strategie in de verdere aktie?

Degenen die sedert zijn uitvaardiging onverdroten ijveren voor een korrekte en loyale toepassing van het Dekreet, hebben reeds lang begrepen dat van de kant van de nationale overheid geen heil te verwachten is en Vlaanderen, terzake, slechs op zichzelf kan rekenen.

Het is gewis juist wat de heer Naeyaert in zijn Algemeen Besluit van zijn exploratieve benadering van de naleving van het septemberdekreet op pagina 48 stelt, namelijk, dat wat het mondeling taalgebruik betreft dit slechts te achterhalen is door doorgedreven en uitgebreid multi-methodologisch (en zo mogelijk zelfs multi-disciplinair) onderzoek en dit een nauwkeurige voorbereiding en een zorgvuldige afweging van het te gebruiken informatieverzamelingsinstrumentarium vereist, alsmede een grote beheersing daarvan. De taalhomogeniteit van de Nederlandse gemeenschap is die inspinning overwaard!

Buiten dit onderzoek kan de Vlaamse Deelregering in het thans geofficialiseerd en gestruktureerd Vlaams sociaal-ekonomisch overleg, de gangmaker en motor zijn om de sociale gesprekspartners ervan te overtuigen, dat ze in gemeen overleg, over de toepassing ‘ter plekke’ in de bedrijven en ondernemingen zouden waken. De sociale partners zijn goedgeplaatst om dit waar te maken.

Beide aangehaalde punten zijn fundamenteel en dienen verwezenlijkt wil men tot een globale korrekte toepassing komen.

Het is de taak van de Vlaamse groepen en groeperingen die voor de materie gesensibiliseerd zijn, de Vlaamse politici, en inzonderheid de Vlaamse gemeenschapsministers, van de noodzaak van de uitwerking van beide punten te overtuigen. Het is, na 10 jaar dekreetervaring, de enige doeltreffende strategie.

Etienne WIEME, voorzitter A.N.V.-Werkgroep Taalgebruik en Vlaams Komitee voor Brussel.