Neerlandia. Jaargang 87

[p. 102]

Samenwerking in prioriteit

Mijnheer de Voorzitter,

Ik dank U voor de mogelijkheid die mij wordt geboden door het Algemeen Nederlands Congres om het internationale beleid toe te lichten, meer bepaald in het licht van de oprichting door de Vlaamse Gemeenschap van het Commissariaat-Generaal voor de Internationale Culturele Samenwerking.

De oprichting van deze instelling moet gezien worden in de kontekst van de bewuste en nadrukkelijke wil van de Vlaamse Regering om het gehele buitenlands beleid gestalte te geven.

Ik wil dit even toelichten omdat dit ook van belang is voor onze gehele samenwerking met Nederland.

Nog niet zo lang geleden werd de buitenlandse politiek van Vlaanderen nog bekeken als een onderdeel van de gehele buitenlandse politiek van België.

In enkele jaren is er een evolutie in omgekeerde zin aan de gang en wordt de internationale kultuurpolitiek en de uitwisselingsprogramma's inzake onderwijs, wetenschappelijk onderzoek een onderdeel van het gehele buitenlands optreden van de gemeenschappen.

Terloops kunnen we stellen dat in Frankrijk en Duitsland de ontwikkelingssamenwerking deel uitmaakt van dit beleidspakket.

Mevrouw D. Verstraeten.

De Vlaamse Regering is sedert 1981 het proces van de autonomie volledig ingestapt.

Onze Nederlandse vrienden moeten weten dat de twee grote gemeenschappen in dit land tot dan geen autonome regeringen kenden, met eigen specifieke bevoegdheden en afhankelijk waren van de Nationale Regering. 22 december 1981 is voor Vlaanderen een belangrijke datum omdat van de periode van de louter kulturele autonomie overgestapt wordt naar supplementaire vormen van autonomie op het vlak van de welzijnszorg, de ruimtelijke ordening, tewerkstelling, handel en economie.

Het besef groeit met de dag dat exportbevordering, en projektie van nieuwe markten levensnoodzakelijk zijn.

Als internationale kontaktpartner voelt Vlaanderen de nood om identificeerbaar te zijn, zijn bestaan herkenbaar te maken. De eigen identiteit van de Vlaamse Gemeenschap werd in het verleden overschaduwd door de Belgische dualiteit.

De uitbreiding van de autonome bevoegdheden maakt de Vlaamse zelfaffirmatie naar het buitenland toe mogelijk.

Vlaanderen kan als zelfstandige entiteit als gemeenschap profiel krijgen wanneer het er in slaagt een gecoördineerd buitenlands beleid gestalte te geven.

Een koherente buitenlandse representatie moet rekening houden met alle deelaspekten van de Vlaamse realiteit. Dan, en dan alleen zal de Vlaamse identiteit een bekend gegeven worden in het buitenland.

Een duidelijke profilering van de Vlaamse identiteit is de onmisbare voorwaarde voor het verwezenlijken van die fundamentele doelstellingen van het buitenlands beleid die ik zeer summier als volgt zou willen omschrijven:

A)	een belangenverzorging op sociaal, cultureel, economisch, wetenschappelijk terrein;
B)	een bewuste participatie in het wereldgebeuren aan processen die de democratisering in de samenleving bevorderen;
C)	het aansturen op meer rechtvaardigheid en vrede, op de vrije uitwisseling van personen en ideeën.

Het voeren van een buitenlandse politiek met deze doelstellingen zal betekenen dat Vlaanderen erkend wordt als een feitelijke en morele macht.

Het is in deze kontekst dat de buitenlandse kultuurpolitiek van Vlaanderen naar mijn mening moet worden geplaatst.

Ik houd eraan nog even de nadruk te leggen op het juridisch kader waarin een vlaams buitenlands beleid moet worden gezien.

[p. 103]

Er is in België enige diskussie ontstaan over de mate en de manier waarop de gemeenschappen op het vlak van kultuur, onderwijs en welzijnszorg autonoom kunnen optreden in het buitenland.

Ik geloof dat het goed is het standpunt van de Vlaamse Regering enigszins te verduidelijken.

Ik ga hier heel kort op in omdat de ontwerpteksten van het Algemeen Nederlands Congres terzake nogal gehoor verlenen aan de restriktieve interpretatie van sommige Belgische grondwetspecialisten die de verdragrechtelijke bevoegdheid van de gemeenschappen op het vlak van kultuur, onderwijs en gezondheidszorg aanvechten.

Deze grondwetspecialisten stellen dat de Koning de verdragen afsluit, ook inzake bevoegdheden die volledig overgedragen zijn naar de gemeenschappen.

Hiertegenover staat een op juridisch vlak sterk tegenovergestelde en afgebakende argumentatie van andere grondwetspecialisten die op basis van de grondwet zelf en van de wetten op de hervorming der instellingen tot volgende conclusies komen:

1.	Inzake internationale samenwerking op het vlak van onderwijs, kulturele en persoonsgebonden aangelegenheden worden de initiatieven genomen, de onderhandelingen gevoerd en de verdragen zelf afgesloten en bekrachtigd door de Vlaamse Regering. Instemming met deze verdragen - waardoor ze in Vlaanderen verdragrechtelijk gevolg krijgen wordt verleend door de Vlaamse Raad. Dit betekent dat de Vlaamse Gemeenschap bevoegd is autonoom akkoorden en verdragen af te sluiten met andere staten. Dat is de stellingname van de Vlaamse Regering.
2.	De Vlaamse Regering gaat wel akkoord dat zij inzake andere materies bvb. ekonomie en handel de verdragrechtelijke bevoegdheid niet bezit; maar daar stellen de wetten op de hervorming der instellingen wel dat de Vlaamse Gemeenschap betrokken moet worden bij het besluitvormingsproces.
3.	Geen diskussie is er tussen de Nationale Regering en de Gemeenschapsregeringen dat de gemeenschappen net zoals ieder rechtspersoon beschikt over de gewone rechts- en handelsbekwaamheid en dat de Vlaamse gemeenschap in ons geval vanzelfsprekend internationale kontakten kan onderhouden met privaatrechtelijke en publiekrechtelijke personen - vreemde staten inbegrepen - om bijvoorbeeld investeringsprojecten op te zetten, aan handelsprospectie te doen, internationale manifestaties te organiseren of permanente bureaus op te richten ter behartiging van gewestelijke belangen. Onze Nederlandse vrienden moeten begrijpen dat deze perioce van juridische en feitelijke zelfaffirmatie een mijlpaal betekent inzake de opstelling van de Vlaamse Gemeenschap tegenover het buitenlands beleid. En het is normaal dat er tussen de Nationale Regering en de Vlaamse en Waalse Regering een ‘hartig’ woordje wordt gepraat vooraleer alles in zijn plooi valt.

Als derde punt zou ik even de prioriteiten van het buitenlands beleid willen voorleggen.

In de gehele benadering van het buitenlands beleid door Vlaanderen neemt het internationaal cultuurbeleid een zeer specifieke positie in, een speerpuntpositie.

Vandaar dat de Vlaamse Regering de onmiddellijke oprichting van een instrument voor het buitenlands kultuurbeleid heeft voorzien en opgericht, nl. het Commissariaat-Generaal voor de Internationale Culturele Samenwerking.

Het Commissariaat-Generaal heeft als taak de uitstraling van een Vlaamse identiteit en vooral dan op kultureel vlak naar het buitenland te bevorderen.

Gezien deze instelling buiten de klassieke ministeriële structuur valt, moet zij met een efficiënte en vernieuwende aanpak haar opdracht uitoefenen.

Zoals u weet zijn wij gestart op 1 juli 1982, de administratieve uitbouw en organisatie is nu operationeel. De procedure voor een snelle afhandeling en uitbetaling van dossiers staan op punt.

Laat ik het voorlopig werkterrein van het Commissariaat-Generaal overlopen en in het kort omschrijven. Het Commissariaat-Generaal is verantwoordeljik voor de concrete voorbereiding, onderhandeling en uitvoering van de programma's van de Culturele Akkoorden. U heeft tijdens de discussies kunnen vernemen en bespreken wat er zoal in deze culturele akkoorden is voorzien en wat ze in de toekomst zouden moeten omvatten.

Een ander belangrijk onderdeel is de Vlaamse deelname in multilateraal verband met name in het kader van de Raad van Europa en de Unesco.

Naast de uitvoering van de culturele akkoorden zijn er de uitwisselingsprogramma's, die al dan niet in samenwerking met de particuliere sector worden uitgewerkt.

Het Commissariaat-Generaal moet de mogelijkheid krijgen in te spelen op de internationale tendensen en om - naast de grote cultuurlanden - de vernieuwende stromingen voor te stellen.

Ook werd ‘De Brakke Grond’ in Amsterdam als Cultureel Centrum administratief onder het beheer van het Commissariaat-Generaal gesteld.

[p. 104]

We hopen dat de Gemeenschapsminister van Cultuur de nodige financiële middelen zal vrijmaken om het Commissariaat-Generaal voldoende armslag te geven. De werkmethode die het Commissariaat-Generaal hanteert is de volgende:

In overleg met de vakdepartementen wordt de te voeren actie in het buitenland gepland en uitgevoerd, als voorbeeld kunnen we de samenwerking met het Bestuur voor Jeugdvorming stellen, waar de gezamenlijke uitbouw van zeer verrijkende kontakten met de andere Europese jeugdverantwoordelijken een duidelijk voorbeeld is van internationale samenwerking. Het Commissariaat-Generaal treedt op als subsidieoverheid voor die projecten die door de particuliere sector worden uitgewerkt en die kaderen in de opdracht van het Commissariaat-Generaal en in de beleidsopties van de Vlaamse Regering.

Hierdoor werd een subsidiëringsmethode ingevoerd evenals een reglementering voor de toelagen.

Toch blijven er een aantal vragen van beleidsinhoud die ik als volgt wil resumeren:

Ten eerste blijft er de vraag naar de geografische prioriteiten inzake het buitenlands cultureel beleid.

In de praktijk kunnen we de volgende prioriteiten onderkennen:

A)	Alle E.E.G.-landen waarbij Nederland en de samenwerking met Nederland als eerste prioriteit funktioneert.
B)	Daarna volgen Canada en de V.S.
C)	China.
D)	Japan.

Ten tweede blijft er het permanent zoeken naar evenwicht tussen de promotie van kunst enerzijds en de uitwisselingsprogramma's in de sectoren van de sport, volksontwikkeling, de samenlevingsopbouw en de jeugd.

Wat deze laatste sector betreft krijgen deze projekten voorrang die een multiplicator-effect teweeg brengen. M.a.w. de inhoudelijke prioriteiten moeten worden bepaald.

Ten derde dienen in functie van de budgettaire beperkingen prioriteiten te worden bepaald binnen de materies zelf: ik bedoel het volgende: welke prioriteiten legt men tussen de werksoorten zelf: volksontwikkeling, jeugd, studiebeurzen, sport...

Hetzelfde geldt voor de sector kunsten.

Ten vierde dient de vraag gesteld of formele culturele akkoorden en verdragen het meest efficiënte middel blijken te zijn voor het voeren van een internationale cultuurpolitiek.

Andere minder formele formules zijn het overwegen waard. Hierbij dient trouwens gesteld dat bepaalde culturele akkoorden praktisch op non actief zijn gesteld.

Dit zijn vragen die dienen te worden ingevuld in de onmiddellijke toekomst.

Overigens zullen deze beleidsbeslissingen moeten kaderen in het algemeen buitenlands beleid van de Vlaamse Gemeenschap.

De samenwerking met Nederland

Over één zaak is er geen discussie nl. over het feit dat de samenwerking met Nederland de geografische prioriteit nummer één was en blijft en dat het gemeenschappelijk optreden in het buitenland dient geïntensifieerd.

De gemeenschappelijke promotie van ons Nederlands cultuurpatrimonium en de bescherming van onze gemeenschappelijke culturele waarden tegenover de ons omringende culturele invloedssferen is een levensnoodzakelijke prioriteit indien we niet willen onder de voet gelopen worden door de ‘grote’ culturele naties die via hun machtiger culturele industrieën de kwantitatief kleinere kultuurentiteiten in de anonimiteit verdringen.

In dat perspektief is het ontstaan en de verdere ontwikkeling van de Taalunie erg belangrijk.

Ik wil dan ook besluiten met de verzekering aan de Taalunie dat van de kant van het Commissariaat-Generaal gerekend mag worden op alle mogelijke samenwerking, in het belang van Vlaanderen en Nederland.

Mevrouw D. VERSTRAETEN, Commissaris-Generaal voor de Internationale Culturele Samenwerking van de Vlaamse Gemeenschap.