Neerlandia. Jaargang 86

[p. 41]

De handschoen opnemen

Langzamerhand begint het ook tot de Nederlandse publieke opinie door te dringen dat België niet geteisterd wordt door stammen-twisten en onnozele taalstrijd, maar dat onze zuidelijke buurstaat zich in een dramatische historische staatskrisis bevindt. België waarmee wij innig verbonden zijn in de Benelux, de Europese Gemeenschap en de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie staat voor de beslissing: federeren of sterven. Het doet mij denken aan wat mijn Vlaamse vrienden vlak na de tweede wereldoorlog mij in Gent leerden zingen: ‘er ligt een staat te sterven, heel zachtkens zonder pijn...’ Een hete zomer zal de definitieve keuze bespoedigen. Wij in Noord-Nederland mogen ons er niet van afmaken. Het interesseert ons omdat het ons aangaat, historisch en prospektief.

Een hervorming van de Belgische Staat kan ons niet onverschillig laten. Al was het alleen maar omdat een zekere nationalisering op Nederlandse grondslag steeds als een rode draad door de Vlaamse beweging heeft gelopen en daarbinnen het streven naar de verwerkelijking van de kulturele eenheid van Noord en Zuid een konstante vormde. Steeds weer werd in het Zuiden de Vlamingen duidelijk gemaakt, dat er een kulturele verbondenheid met het Noorden was en geprobeerd om de mensen in het Noorden enig gevoel bij te brengen van de wenselijkheid en het nut van kulturele samenwerking. Het Algemeen Nederlands Verbond staat model voor die aktiviteiten.

Slechts in beperkte kring hoorde men pleidooien voor de politieke hereniging der Nederlanden.

Ik heb wel eens de gedachte geopperd juist omdat de hervorming van de Belgische Staat mij niet onverschillig liet van een Benelux-Federatie met vier deelstaten: Noord-Nederland met 4 miljoen inwoners, Holland met 6 miljoen, Zuid-Nederland (Vlaanderen, Antwerpen, Brabant en Limburg) met 6 miljoen en Wallonië/Luxemburg met 4 miljoen. (Het ligt voor de hand dat een dergelijke federatie het in de zestiende eeuw niet zonder vorst kon stellen, maar wij leven nu op minder dan 18 jaren van de 21ste eeuw, zodoende...)

Ik geloof dat ik mijn visie op de nieuwe struktuur nog het beste zo kan vertolken: wanneer Luxemburg en Wallonië niet bereid zijn tot een Benelux-Federatie toe te treden en wanneer Wallonië uiteindelijk besluit de Belgische eenheid te verlaten, welaan dan zal Vlaanderen zelfstandig zijn weg zoeken en vinden.

Ik zou het nieuwe Vlaanderen beoordelen op basis van vijf kriteria:

1.	het demokratische gehalte, dat bepaald wordt door de mate waarin de bevolking haar eigen lot en verbetering van levensomstandigheden in handen kan nemen, de mate waarin de grondrechten tot gelding komen met als voornaamste recht het recht op gelijke behandeling, hetgeen de eerlijke erkenning van de pluriformiteit van de Vlaamse gemeenschap inhoudt. Hebt u zo weinig geloof in de demokratische gezindheid van de Vlamingen dat geschreven moest worden over de angst voor een klerikaal gedomineerde snipper-republiek op de Europese kaart?
2.	de maatschappelijke weerbaarheid in een bewustwordingsproces dat tot bevrijding voert;
3.	de ekonomische weerbaarheid met name tegenover de transnationale ondernemingen en de banken en investeringsmaatschappijen;
4.	de bijdrage tot vrede en veiligheid in de regio en de wereld;
5.	het toekomstperspektief van de integratie met Nederland.

Vlaanderen zal geen ministaat vormen met zijn 12.500 km2 en 6 miljoen inwoners en zijn volkenrechtelijk erkende grenzen. Het zal wel ingekaderd in de Europese Gemeenschap aantrekkingskracht uitoefenen op de zuidelijke provincies van Nederland, met name Noord-Brabant en Limburg, samen zo'n 7000 km2 groot en een inwonertal bezittend van zo'n 3 miljoen. Een nieuwe staatsstruktuur zal nieuwe affiniteiten en loyaliteiten over de grenzen heen oproepen, in dit geval de hernieuwing van de oude banden. Ze zal ook nieuwe ekonomische, industriële en kulturele ontwikkelingsassen stimuleren. Maar alleen wanneer het de miljoenen mensen in Vlaanderen en Nederland aan de basis ten goede komt en tevens bijdraagt tot meer gerechtigheid, vrede en welvaart in Europa en de wereld is dit perspektief van een hechte Vlaams-Nederlandse samenwerking de moeite van het overwegen waard. Trouwens waarom zou er geen nieuwe staat in Europa kunnen ontstaan? Immers tussen 1815 en 1865 om nu maar eens een voorbeeld te geven zijn er in Europa 27 staten ontstaan en 23 verdwenen. De gevestigde statenorde is dus nogal relatief. De laatste 150 jaar is er in Europa gemiddeld om de drie jaar één staat ontstaan of verdwenen. In het ontstaan en de ondergang van staten is in die periode orde, doel noch stabiliteit te ontdekken.

Waarom zou ik dan nu schrikken van stoutmoedige gedachten over de toekomstige relatie tussen Vlaan-

[p. 42]

deren en Nederland? In een boek over de Nederlandse natie dat vorig jaar verscheen heb ik over de veranderende Belgische staatsstruktuur in de zich ontwikkelende Europese Gemeenschap een aantal opmerkingen gemaakt die aansloten bij datgene wat ik in 1962 in een boek over de Nederlandse Politieke partijen en de nationale gedachte, en in 1964 in een brochure over de kulturele integratie van de Nederlanden heb geschreven en later zowel in het Nederlandse als in het Europese Parlement herhaaldelijk als mijn standpunt naar voren heb gebracht. De veranderende staatsstruktuur in België roept de vraag op naar de gevolgen van deze pre-federalisering voor de toekomstige verhouding tussen Vlaanderen en Nederland.

In ons land heeft men voor die relatie nooit zo bijster veel belangstelling getoond. De Belgische minister voor de Nederlandse Cultuur Mevrouw De Backervan Ocken trok drie jaar geleden in Brugge een vergelijking tussen Vlamingen en Nederlanders. De Vlamingen waren als de slotvoogdes die de kruisvaarder, de Nederlanders, na lange jaren van afwezigheid terugkerend, ontmoet en in haar armen sluit en vraagt: ‘En mijn ridder, zijt gij mij trouw gebleven?’ De ridder antwoordt: ‘Ik ben U vaak heel trouw gebleven’. Een gaaf voorbeeld van beider houding tegenover het gemeenschappelijke erfgoed.

Toch is er meer aandacht gekomen. De toenemende kontakten tussen bewindslieden en parlementariërs uit Vlaanderen en Nederland en de afnemende vrees zich te mengen in de zogenaamde binnenlandse zaken van een bevriende nabuurstaat hebben daarin wel een rol gespeeld.

Met name tijdens de behandeling in 1979 van de Nota Internationale Kulturele Betrekkingen in de Tweede Kamer zien we een duidelijke interesse voor de relatie tussen Vlaanderen en Nederland in het algemen en voor de Stichting van een Nederlands Huis in Brussel en de totstandkoming van de Taalunie in het bijzonder.

De relatie Nederland-Vlaanderen in algemene zin kwam uitvoerig aan de orde in mijn betoog. Ik stelde mij op het standpunt, dat Vlaanderen niet gerekend kan worden tot de internationale kulturele betrekkingen van Nederland, omdat het hier niet gaat om betrekkingen van staat tot staat, maar om betrekkingen tussen een samenhangend kultuur- en taalgebied.

Gelukkig boeten de staatsgrenzen binnen de Europese Gemeenschap sterk aan betekenis in en bieden zij geen tegenstand meer aan kulturele betrekkingen over de staatsgrenzen heen. Zij bieden in openheid mogelijkheden tot groei, samenspraak en samenwerking voor wat van nature bij elkaar hoort. Daarbij komt dat zij, wat de toekomst betreft, weleens meer op elkaar aangewezen zullen zijn dan wij thans beseffen, want binnen de groei in de Europese Gemeenschap zijn er wel degelijk gevaren die de Nederlandse taal en kultuur bedreigen. Ik vervolgde met de opmerking: ‘Wat de samenwerking tussen Nederland en Vlaanderen betreft, vraag ik mij af of de regering voldoende inzicht heeft in de fundamenteel veranderde staatsrechtelijke positie van de taalgemeenschappen binnen de Belgische staat. De federalisering welke op gang is gekomen, kent uiteraard moeilijkheden, tegenslagen en kabinetskrisis, maar zij gaat onafwendbaar voort.

Dat betekent dat de Nederlandse regering er niet langer van uit kan gaan, dat het Brusselse België de toon aangeeft: zij heeft rekening te houden met de Vlaamse deelstaat, met de Kultuurraad voor Vlaanderen’.

Welke oplossing de Belgen vinden, het zal ook onze oplossing zijn. Ik bedoel daarmee dat Nederland elke oplossing die de Belgen vinden als een gegeven aanvaardt. Zo behoort het ook te zijn.

Dat neemt niet weg dat ik toch een paar stellingen aan u zou willen voorleggen als een bijdrage tot de diskussie:

1.	de Vlaamse deelregering zal haar bevoegdheden op het terrein van ruimtelijke ordening, milieu, landschapsvernieuwing en natuurbehoud, huisvesting, waterbeleid, ekonomisch beleid, energie, werkgelegenheidsbeleid en toegepast onderzoek slechts goed tot gelding kunnen brengen in enge samenwerking met de Nederlandse regering;
2.	Om dat te kunnen doen dient de Vlaamse deelregering op dit punt een eigen buitenlands beleid te kunnen voeren;
3.	Dat buitenlandse beleid vraagt om een eigen vertegenwoordiging in Den Haag en om een Nederlandse missie bij de Vlaamse regering in Antwerpen;
4.	Kernpunten in de diskussie tussen Vlaanderen en Nederland zullen op het gebied van Buitenlandse Zaken en Defensie zijn: de mogelijkheid van bevordering van alternatieve defensie-aktiviteiten met name sociale verdediging en geweldloze konfliktoplossing, het Zuid-Afrika-beleid, het mensenrechten-beleid, de stationering van kernwapens op

[p. 43]

	Vlaams en Nederlands grondgebied en met name ook de kruisraketten, de koördinatie van het beleid in de Benelux; de Europese Gemeenschap, de Raad van Europa, de West-Europese Unie, de NAVO, aangenomen dat het niet komt tot een vraagstelling in de Vlaamse gemeenschap of een Vlaamse staat al of niet in Belgisch federatief verband wel zou moeten blijven in de Europese Gemeenschap en de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie;
5.	Vlaanderen en Nederland zullen hun internationale kulturele inspanningen b.v. ten aanzien van de Nederlandse Antillen moeten koördineren;
6.	Dringend gewenst is een Vlaams-Nederlandse dialoog over de kerncentrales in Zeeland en Vlaanderen, over de koördinatie van de regionale ekonomische ontwikkeling, over het zeehavenbeleid, over de energiepolitiek in het algemeen, over de onderwijspolitiek die nu uit elkaar dreigt te groeien, over grensoverschrijdende problemen in het algemeen, over ruimtelijke ordening en natuurbescherming, over het mediabeleid (radio en televisie) en waarschijnlijk op wat verdere termijn gezien over het sportbeleid;
7.	Vlaanderen moet niet een ondergeschikte positie gaan vervullen en een speelbal worden van buitenlandse politieke en ekonomisch-industriele invloeden;
8.	De Vlaamse regering zal gedwongen worden steeds meer bevoegdheden voor zich op te eisen ook op het terrein van de veiligheid en defensie;
9.	De samenwerking met Nederland dient gestalte te krijgen in ministeriële komité's van bewindslieden uit Vlaanderen en Nederland.
10.	De samenwerking met Nederland dient ook gestalte te krijgen in een Vlaams-Nederlandse Interparlementaire Unie.

Dr. Henk WALTMANS, lid van de Tweede Kamer en oud-lid van het Europees parlement.