Neerlandia. Jaargang 86

[p. 39]

Een gemeenschappelijke politiek in de Lage Landen

Het nut van een gemeenschappelijke politiek in de Lage Landen zou in principe moeilijk kunnen betwist worden.

Van geo-politiek standpunt zou dit onze bevolking de mogelijkheid geven zich in internationaal kader beter te laten gelden ter verdediging van haar belangen en zou de positie onder meer van de Nederlandstaligen in EEG-verband duidelijker tot uiting komen.

Ook transport-economisch en wat de cultuurpolitiek betreft is het duidelijk dat de Lage Landen wat het eerste betreft en de Nederlandstaligen wat het tweede betreft ongetwijfeld hun mogelijkheden meer en beter zouden kunnen valoriseren in internationaal verband indien dit gemeenschappelijk zou kunnen geschieden.

Of de Lage Landen, hetzij dan Vlaanderen en Nederland, België en Nederland een politiek zouden voortbrengen die getuigt van meer openheid en meer vrijheid, is een vraag die niet automatisch positief kan beantwoord worden.

Wel kan men rustig stellen dat een politieke versmelting de mogelijkheid zou bieden tot meer pluralisme, gelet op een groter aantal schakeringen van partijen en tendenzen, de dominantie door één enkele strekking in dit geheel wel onmogelijk zou maken. Dit aspekt is bijzonder actueel omdat met de groeiende Vlaamse autonomie inderdaad de levensbeschouwelijke remmingen opnieuw opduiken. De federalisering van het onderwijs bijvoorbeeld, een evident onderdeel van een volwaardige autonomie, heeft af te rekenen met begrijpelijke remmingen en moeilijkheden die verband houden met de vraag of het pluralisme in Vlaanderen wel voldoende gewaarborgd is.

Een zuivere toepassing van een proportionele vertegenwoordiging in ‘De Nederlanden’ zou meer geschakeerdheid meebrengen, meer coalitieformules mogelijk maken en daardoor de dominantie van een enkele partij of van een tendens vrijwel onmogelijk maken.

Tevens zou de ietwat schrale politieke waaier die in België en Vlaanderen aanwezig is, daardoor uitgebreid worden, wat vanuit het standpunt van geestelijke beweeglijkheid en vrijheid zeker een voordeel zou zijn.

Ook zonder politieke versmelting kan een nauwere samenwerking en een intenser uitwisseling tussen Nederland en Vlaanderen, het Nederlandse voorbeeld misschien afstralen op Vlaanderen.

Het is nu immers reeds zo dat in Nederland het politiek leven beweeglijker is en de reële politieke vrijheid groter is dan in Vlaanderen of België.

Samenvattend mogen wij zeggen dat wanneer men in abstracto de vraag stelt naar het nut van een gemeenschappelijke politiek in de Lage Landen, deze vraag positief moet beantwoord worden.

Vervolgens komt de beschouwing over de mogelijkheden tot realisering van een dergelijke gemeenschappelijke politiek.

Een eerste benadering is deze van een vrijwillige samenwerking van het type internationale, interstatelijke samenwerking.

Benelux was hiervoor een aanloop. In dit verband trouwens past de verwijzing naar de historisch en geopolitieke installing van Paul Henri Spaak, die alhoewel franstalig, de Benelux-idee krachtig propageerde om België te vrijwaren voor een al te grote aanhaligheid vanwege Frankrijk.

De Benelux-politiek is thans geblokkeerd en is min of meer mislukt. De oorzaak moet gezocht worden in het feit dat de Benelux-idee ondertussen overstegen is door de EEG-conceptie, maar dit is niet de enige oorzaak. Ook binnen de EEG zou een speciaal Benelux-verband denkbaar zijn. Het is evenwel het taalkundig etnische chauvinisme van de Walen dat aan de basis ligt van deze blokkering.

Vandaar dat moet uitgekeken worden naar de mogelijkheden van een samenwerking tussen Vlaanderen als dusdanig en Nederland, dit in het kader van de autonomie vervat in de wetten op de staatshervorming.

Deze staatshervorming is hiervoor echter niet toereikend. De geschapen instrumenten, vooral het feit dat het Vlaamse Parlement een afsplitsing is van het centrale parlement, en geen echt eigen autonoom parlement, spelen hierbij een remmende rol in deze zin dat men van dit parlement niet vlug moet verwachten dat het eigenmachtig zijn internationale rechtspersoonlijkheid desnoods boven en tegen de centrale staat zal durven affirmeren, zoals bijvoorbeeld Quebecq dit doet in Canada.

[p. 40]

Bovendien zijn de bevoegdheden die aan het Vlaams Parlement en aan de Vlaamse regering zijn toegekend, vooral wat betreft internationale samenwerking, te beperkt om te kunnen stellen dat Vlaanderen en Nederland een gemeenschappelijke politiek zouden kunnen uitwerken. Tenslotte moet men zich de vraag stellen of in het Vlaamse Parlement voldoende duidelijke collectieve wil aanwezig is om een uitgesproken preferentiële samenwerking met Nederland na te streven.

De beleidsverklaring van de Vlaamse Executieve bevat, en dit slechts na moeizaam aandringen, in dit opzicht enkel een bescheiden verwijzing.

Nochtans kan binnen het kader van de Vlaamse autonomie wel actief gewerkt worden op het gebied van taal en cultuur, waarbij het hérdenken van de taalpolitiek en dit vooral in een internationale optiek, wel een prioritaire opdracht moet geacht worden.

Inzake maatschappij-opvattingen, levensbeschouwelijke verdraagzaamheid en dergelijke liggen de mogelijkheden minder duidelijk (zie inleidende beschouwingen).

De mogelijkheid van een staatkundige versmelting van Vlaanderen of België met Nederland is niet realistisch. Men kan dit betreuren, men kan spijt hebben over de in het verleden gemiste kansen, doch historisch nakaarten brengt weinig aarde aan de dijk.

Spreker is trouwens sceptisch wat betreft de wenselijkheid. De geschiedenis heeft meegebracht dat Vlamingen en Nederlanders uitgegroeid zijn tot twee onderscheiden sociologische realiteiten. Wie de moderne conceptie van volk accepteert moet wel spreken van twee volkeren behorende tot dezelfde stam. Een versmelting zou wellicht tot meer aversie dan samenwerking leiden.

Tot besluit komt het er vooral op aan, dat de geest welke aan bod komt in het Plakkaat van Verlatinge, in Vlaanderen hardnekkig moet verdedigd worden, en dat moet doorgezet worden in de richting van het vormen van onafhankelijk denkende kritisch ingestelde mensen, die bewust van hun Nederlands verleden, zich in Vlaanderen en in Nederland voor het eerbiedigen en bevorderen van deze ingesteldheid inzetten.

Tevens moeten de instrumenten van de beperkte bevoegdheden waarover men in Vlaanderen thans autonoom beschikt, ingezet worden om op een officiële, institutionele wijze met Nederland contact op te nemen en samen te werken.

ledere versterking en verdere uitbouw van de staatkundige identiteit van Vlaanderen vergroot onze mogelijkheden om met een eigen rechtspersoonlijkheid en eigen internationale publiekrechterlijke identiteit met Nederland samen de positie van de Nederlandse taal in de wereld te verdedigen.

Bijgevolg is de uitbouw van de staatkundige identiteit een belangrijke opdracht.

Tenslotte zal de toekomst mede afhangen van wat wij er zelf aan doen.

Samenvatting van de toespraak van de heer HUGO SCHILTZ, minister van de Vlaamse deelregering, in het kader van de herdenking van het Plakkaat van Verlatinge.