Neerlandia. Jaargang 85

Het Nederlands Interuniversitair Kunsthistorisch Instituut te Florence

De voornaamste taak van het Nederlands Interuniversitair Kunsthistorische Instituut (Instituto Universitario Olandese di Storia dell'Arte) te Florence is het geven van impulsen en het bevorderen van kunsthistorisch onderwijs en onderzoek van studenten, promovendi en docenten van de diverse Nederlandse universiteiten.

De geschiedenis van het Instituut begon In 1955. In dat jaar nl. besloten curatoren van de Rijksuniversiteit Utrecht om een kunsthistorisch instituut te Florence op te richten. Dit gebeurde op instigatie van prof. Hoogewerff, voormalig directeur van het Nederlands Instituut te Rome en emeritus hoogleraar in de kunstgeschiedenis te Utrecht. Deze wilde ook in Florence een Nederlands centrum stichten waar met name kunsthistorici gelegenheid zouden vinden om de artistieke relaties tussen Italië en het noorden te bestuderen, evenals de Italiaanse kunst zelf.

Al spoedig begonnen Nederlandse universiteiten zich voor het Instituut te interesseren. De culturele Stichting Custodia en haar voorzitter Frits Lugt, een bekend verzamelaar en tevens stichter van het Institut Néerlandais te Parijs, toonden eveneens belangstelling.

De heer Lugt wist in 1957 een vijf jaar eerder gebouwde villa te verwerven. Dit huis, ook nu nog de Zetel van het Instituut, werd zodanig verbouwd dat niet alleen aan individuele (student-) onderzoekers maar ook aan groepen onderdak kon worden geboden. Vanaf dat moment kwam er een duidelijke lijn in de activiteiten van het Instituut. De accommodatie voor verblijf en de wetenschappelijke hulpmiddelen konden aan de groeiende behoefte worden aangepast.

Huidige situatie

Momenteel kan het Instituut onderdak bieden aan groepen van twintig personen. Tevens beschikt het over vijf zit-slaapkamers voor individuele onderzoekers, over een bibliotheek met boekendepot en een studiezaal die vierentwintig uur per dag en zeven dagen per week door de gasten benut kunnen worden. Zo vonden er in 1980 4500 overnachtingen plaats.

Voorts is er een recreatiezaal die, sinds 1966, ook als expositieruimte wordt gebruikt.

De bibliotheek is openbaar en bevat ongeveer 25.000 boeken, vooral betreffende Italiaanse kunst, Nederlandse kunst in Italië en de artistieke relatie tussen beide landen. Ook is aanwezig de ‘Decimal Index to the Art of the Low Countries’, een fotocollectie van Nederlandse kunst in Italië en van Nederlandse grafiek.

Het boekenbestand is naar Nederlandse maatstaven uniek; geen enkele Nederlandse bibliotheek kan bogen op een dergelijke informatiebron over Italiaanse kunst. Anderzijds is nergens in Italië een zo volledig boekenbezit over Nederlandse kunst te vinden.

Studenten

Studenten in de kunstgeschiedenis maken in de meeste gevallen kennis met het Instituut bij een verplichte excursie in de eerste fase van hun studie als zij er groepsgewijs enkele weken onderdak krijgen. Voorts staat dit research-instituut vooral ten dienste van gevorderde studenten en afgestudeerden.

Om in de kosten van verblijf in Italië te voorzien bestaat de mogelijkheid één of meer van de 24 beursmaanden aan te vragen die jaarlijks door het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen voor dit doel ter beschikking worden gesteld. De gasten worden bij hun werk geassisteerd door de Nederlandse staf van het Instituut: twee kunsthistorici en een secretaresse. Zij verzorgen de scriptie- of dissertatiebegeleiding, zij leggen contacten met collega's of anderen en maken de gasten wegwijs in bibliotheken en andere instellingen in en buiten Florence.

Onderwijs en onderzoek

De werkzaamheden van het Instituut zijn vooral gericht op het geven van impulsen aan het onderwijs en onderzoek aan de Nederlandse universiteiten.

[p. 195]

Dit gebeurt door het geven van bibliografische informatie (in de vorm van maandelijkse overzichten van aangeschafte boeken) aan zusterinstituten en andere instellingen. Het gebeurt vooral ook door het entameren van onderzoeksprojecten, bijvoorbeeld de kritische bewerking van dat deel van het Nederlandse kunstbezit dat uit scheppingen van Italianen bestaat. Zo'n onderzoek kan resulteren in tentoonstellingen, zowel in Nederland als in Florence ingericht. Ook recente Nederlandse kunst wordt via het Instituut te Florence geïntroduceerd.

Al naar gelang de noodzaak worden de werkzaamheden aan deze projecten in Nederland begonnen en in Florence voltooid of geheel in Florence uitgevoerd.

Dit geldt zowel voor individueel onderzoek als voor projectgroepen. De initiatieven hiertoe gaan niet alleen uit van het Instituut maar ook van de kunsthistorische gemeenschap in Nederland.

Publikaties

Behalve met informatie, planning en organisatie probeert het Instituut behulpzaam te zijn door het verlenen van kunsthistorische en, zo mogelijk, financiële steun. Een belangrijke pijler van het beleid is in dit verband de publikatie van catalogi en andere wetenschappelijke studies die het resultaat zijn van bovengenoemde onderzoeksactiviteiten en van het werk van Nederlandse kunsthistorici en kunsthistorische studenten. Alle uitgaven verschijnen in het Italiaans of Engels. Per jaar verschijnen maximaal één à twee publikaties.

Lezingen

Een andere activiteit van het Instituut is het organiseren van lezingen (maximaal vier per jaar), die vooral gehouden worden door Nederlandse kunsthistorici waaronder gevorderde studenten of pas afgestudeerden.

Doel daarvan is hun de gelegenheid te geven zich voor een internationaal publiek te presenteren en internationale contacten te leggen op hun vakgebied.

Florence is daarvoor uitermate geschikt. De stad is met haar vele kunstschatten immers een internationaal centrum van kunsthistorisch onderzoek. Er zijn vermoedelijk meer kunsthistorici aanwezig dan in enige andere plaats ter wereld: behalve de Faculteit voor Architectuur en het Instituut voor Kunstgeschiedenis van de Universiteit te Florence en uiteraard het Nederlands Instituut, zijn er een Duits, een Amerikaans en meerdere Italiaanse kunsthistorische (research-) instituten. Voorts een Frans, een Engels, en een Zwitsers cultureel instituut en de dependances van een twintigtal Amerikaanse Colleges. Bovendien zal over enige tijd een Europees instituut voor registratie en conservatie van kunstwerken worden geopend.

Tentoonstellingen

Geregeld worden in de recreatiezaal van het Instituut tentoonstellingen gehouden. Zo werd in 1978 een expositie gewijd aan M.C. Escher. In dat jaar, een recordjaar, kwamen meer dan 16.000 tentoonstellingsbezoekers naar het Instituut.

Ook werd in 1978 een tentoonstelling gehouden over ‘Vroege Venetiaanse schilderkunst in Nederland’.

24 oktober 1981 werd tijdens een feestelijke bijeenkomst ter gelegenheid van de viering van het 25-jarig bestaan van het Instituut de jubileum-tentoonstelling geopend van 160 16e eeuwse Nederlandse tekeningen uit de collectie van Frits Lugt. De tentoonstelling is thans te zien in het Nederlands Instituut te Parijs.

Wat betreft de tentoonstellingen in het Instituut is het streven erop gericht een zo groot mogelijk publiek - van scholieren tot vakspecialisten - aan zijn trekken te laten komen. De criteria die daarbij worden aangelegd zijn niet alleen van wetenschappelijke maar ook van didactische en esthetische aard. Voor de tentoonstellingen wordt vanwege het ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk in het kader van het Cultureel Akkoord regelmatig subsidie verleend.

Culturele betrekkingen

Het Instituut doet overigens meer dan het vervullen van de bovenomschreven taken. Evenals in andere Nederlandse instituten in het buitenland worden de culturele en wetenschappelijke betrekkingen, met het land waarin het instituut gevestigd is, bevorderd.

Dit gebeurt vooral door het beschikbaar stellen van culturele, onderwijskundige en wetenschappelijke informatie over Nederland en door het fungeren als ontmoetingscentrum voor Nederlanders die voor cultuur, onderwijs en wetenschap geïnteresseerd zijn. Het is mede in dit verband dat het Instituut zich inzet om niet alleen onderdak te geven aan kunsthistorici maar ook aan studenten en afgestudeerden in andere vakken - Italianistiek, musicologie, algemene taalwetenschap, sociologie, enz. - die voor hun werk in Florence dienen te verblijven. Dit geldt evenzeer voor beeldende en uitvoerende kunstenaars.

Sinds enige tijd worden bovendien door een aantal Italiaanse seminaria van de Nederlandse universiteiten practica in het Instituut gehouden. De meeste vroegere stafleden te Florence zijn nu als kroondocent of medewerker verbonden aan de kunsthistorische instituten in Nederland. Omgekeerd wordt de kunsthistorische staf van het Instituut geselecteerd uit het Nederlandse universitaire docentenbestand.

Structuur

Het instituut heeft de volgende hoofdorganen:

1.	De bestuurscommissie, bestaande uit de vertegenwoordigers van alle kunsthistorische instituten van de Nederlandse universiteiten.
2.	De beurzencommissie, die adviezen geeft over het toekennen van beurzen. In deze commissie hebben zitting leden van de bestuurscommissie en een vertegenwoordiger van het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen.
3.	De staf van het instituut, bestaande uit een directeur, een wetenschappelijk medewerker en een secretaresse. De directeur is adviserend lid van de bestuursen de beurzencommissie.

Openingstijden:

Voor bezoekers van maandag t/m vrijdag van 9.00 tot 13.00 uur en van 14.00 tot 18.00 uur. Zaterdagen, zondagen en feestdagen gesloten. Adres: Instituo Universitario Olandese di Storia dell'Arte, 50125 Firenze, Italia, Viale Torricelli 5 - tel. 22 16 12.