Neerlandia. Jaargang 85

[p. 76]

Een terugblik en een blik vooruit

Op zaterdag 9 mei 1981 werd te Brussel aan prof. em. dr. Hendrik Fayat een dubbele onderscheiding toegekend: de erepenning van de Vlaamse Raad en de Erepenning van de Marnixring. Naar aanleiding van de uitreiking van deze onderscheidingen hield prof. Fayat, voorzitter van het A.N.V. een toespraak waarbij hij zijn gedachten zowel over verleden als toekomst liet gaan.

Na een lange loopbaan kijkt men af en toe terug, en het gebeurt vaak dat men het heden daarbij in ongunstige zin met het verleden vergelijkt.

In de belangrijkste domeinen van het maatschappelijk leven ben ik nochtans geneigd in vandaag meer voordeel te zien dan in gisteren.

De gezondheidszorg beschikt niet alleen over oneindig meer middelen maar die zijn ook toegankelijk tot oneindig meer mensen dan vroeger het geval was. De eerbied voor de persoon staat mijlen vooruit op wat zij in vorige jaren was.

De sociale voorzieningen geven zelfs in een zware crisistijd aan iedereen een bestaanszekerheid die de werkende mensen voorheen niet kenden in perioden van voorspoed.

West-Europa leeft nu al 36 jaar in vrede, bijna twee maal zolang als tussen de twee wereldoorlogen.

Op een gebied dat ons, als Vlamingen, nauw aan het hart ligt, heb ik in de spanne van mijn leven onze taal en zij die haar spraken in dit land tot ontvoogding zien

Bij de verkiezingen in 1979 voor het Europees Parlement konden de Brusselse kiezers voor het eerst hun stem uitbrengen op eentalige lijsten.

komen. Brussel blijft evenwel onze grote zorg, maar daarover straks meer.

Met de ervaring van iemand die twee wereldoorlogen heeft meegemaakt en wiens gehechtheid aan de vrede niet kan betwist worden, moet ik waarschuwen, in het belang zelf van de vrede, tegen verblinding en zelfbedrog.

Uit bepaalde hoeken wordt aangestuurd op afzijdigheid tegenover het Noord-Atlantisch bondgenootschap dat ons 32 jaar veiligheid en vrede bezorgd heeft en wordt een nieuwe neutraliteit aangeprezen, waardoor wij ons buiten schot zouden wanen.

Is men vergeten dat België vóór 1914 en vóór 1940 neutraal was en precies hierdoor tweemaal het geschikte ‘Durchmarschland’ werd?

Ook wordt nu beweerd dat als wij ons met dezelfde wapens zouden uitrusten als die waarover een mogelijke aanrander beschikt wij daardoor het voorwerp van zijn gramschap zouden worden.

Is men vergeten hoe fundamenteel en onberispelijk neutraal Nederland was in mei 1940 en hoe Rotterdam met de grond werd gelijk gemaakt door een meedogenloos luchtbombardement?

Onze Lage Landen zijn, helaas, van nature door hun ligging, een doelwit op zichzelf.

Het is onverantwoord door naïeve of moedwillige begoocheling dit te vergeten of te doen vergeten. Het komt er veeleer op aan, door een aangepaste verdediging, te pogen het gevaar af te wenden.

In binnenlandse aangelegenheden zien wij in vele landen - gelukkig niet bij ons - de kwaal van het terrorisme om zich heen grijpen.

Wat mij verontrust is het goedpraten daarvan in bepaalde linkse kringen, omdat het terrorisme een vorm van verzet zou zijn tegen maatschappelijke misstanden.

Is men vergeten hoe veel erger, hoe hemeltergend de misstanden van de 19e eeuw waren, hoe de massa van de arbeidende bevolking toen in gruwzame ellende en mensonterende onderworpenheid leefde?

Voorwaar, dit was nog in het begin van deze eeuw in Vlaanderen het geval.

Toen ik rond mijn tiende jaar begon te lezen en te begrijpen wat ik las, vond ik onder de weinige boeken van mijn vader, de onthutsende reportage van August Dewinne onder de titel ‘Door Arm Vlaanderen’.

Dit aangrijpend en deerniswekkend verhaal heeft van mij voor de rest van mijn leven een sociaal-democraat gemaakt.

De grootheid en de eer van de socialistische opstand heeft er historisch in bestaan met de vreedzame middelen van de organisatie en van de bewustwording

[p. 77]

het nijverheidsproletariaat tot de graad van ontvoogding te brengen die het nu kent.

Het geweld is van de tegenstanders gekomen, niet van de sociaal-democratie. In het Vlaamse strijdlied: ‘De Socialistenmars’ klinkt het zuiver en ondubbelzinnig: ‘Niet met de waapnen der barbaren... kampen wij!’

Niets is minder socialistisch, niets is minder edel links, dan de moord op onschuldigen, waar de terroristen hun specialiteit van hebben gemaakt.

Niet alleen twee wereldoorlogen maar ook, helaas twee wereld-economische crisissen heb ik gekend.

In de dertiger jaren tastte de werkloosheid diep de levensstandaard en de koopkracht aan. De werkloosheidsuitkeringen waren niet even hoog als nu, werklozen waren vooral mannen en in plaats van tweemaal werklozensteun te ontvangen zoals nu als man en vrouw zonder werk vallen, of één loon en één werklozensteun als slechts één van de echtgenoten getroffen wordt, was toen doorgaans voor het hele gezin de éne, karige werklozensteun van de man het enige inkomen.

De werkloosheid van nu - in vergelijking met die van een halve eeuw geleden - is meer een zedelijke ramp, omdat het bestaan van de werkloze, vooral de jongere, doelloos en uitzichtloos is.

De tewerkstelling door een nieuw Plan van de arbeid - dat op zichzelf welkom is, - zal veel moeilijker op gang komen dan verwacht wordt, omdat de technische vooruitgang nog meer produktie met minder werkkrachten zal mogelijk maken en de arbeidsintensieve bedrijven bij uitstek meer blootstaan aan de invoer van hun produkten uit minder ontwikkelde landen met lagere loonkosten.

Wij moeten helaas met de waarschijnlijkheid van een lange periode van hoge werkloosheid rekenen, zelfs bij aanzwengeling van de economie.

Een dubbele aanpassing zal nodig zijn, om twee redenen:

-	voor de maatschappij is het onverantwoord geld te blijven uitbetalen zonder daarvoor iets in de plaats te verlangen;
-	voor de jeugd wordt het een zedelijke ondergang indien een groot deel daarvan een inkomen blijft genieten waarvoor zij niets moet presteren.

Onze landen zijn, helaas, door hun ligging, een doelwit op zichzelf.

[p. 78]

Men begrijpe mij niet verkeerd: de plicht van de maatschappij moet er vooreerst in bestaan een vervangingsinkomen te verschaffen aan wie geen loon door werk kan verdienen.

Maar het wordt een dringende maatschappelijke opdracht allen die niet in het produktieproces van voeding, kleding, huisvesting, uitrusting - privé en openbaar - cultuur, opvoeding, ‘show-business’ en in het beheer daarvan kunnen opgenomen worden, vreedzaam te mobiliseren voor taken die het leefmilieu, de ontspanning en de vrijetijdsbesteding zullen bevorderen.

In de verhoudingen tussen de twee taalgemeenschappen van dit land blijft Brussel het wrange twistpunt.

De grote taalwetten van de dertiger jaren, inzonderheid de wetten van 1932 over het gebruik der talen in het bestuur en in het onderwijs, steunden op een fundamenteel vergelijk: de ééntaligheid van Vlaanderen en van Wallonië naast de twéétaligheid van Brussel.

De Vlamingen hielden zich aan dat vergelijk en eerbiedigden de eentaligheid van Wallonië.

Maar de Franssprekenden misbruikten de talentellingen en de uitzonderingsbepalingen in het onderwijs om de eentaligheid van Vlaanderen aan te tasten, vooral in het randgebied rond Brussel en stuurden aan op de uitroeiing van het Nederlands in het tweetalig hoofdstedelijk gebied, dank zij de overwegende macht en invloed waarover zij daar beschikten.

De afschaffing van de talentellingen in 1960 en de aanvullende taalwetgeving van 1963 lieten er geen twijfel meer over bestaan dat het vergelijk van 1932 wel degelijk inhield dat Vlaanderen als even ééntalig en onschendbaar als Wallonië diende beschouwd te worden.

De onvergeeflijke fout die door de Vlaamse onderhandelaars van het Egmontpact begaan werd bestond erin op dit essentiële vergelijk te zijn teruggekomen door de bescherming van de rechten der Nederlandstalige Brusselaars in het tweetalig hoofdstedelijk gebied afhankelijk te hebben laten maken van toegevingen ten gunste van de Franstalige minderheden in het ééntalig Nederlands gebied rond Brussel.

Aan deze chantage moet eerst en vooral een einde gemaakt worden. De Franse gemeenschap in België - dit zijn de Walen en de Franssprekende Brusselaars - moeten ertoe gebracht worden de eentaligheid en de onschendbaarheid van Vlaanderen te erkennen, zoals de Vlamingen steeds de eentaligheid en de onschendbaarheid van Wallonië geëerbiedigd hebben.

Hoe zou er over - zelfs bescheiden grenscorrecties rond het tweetalig Brussels gebied, b.v. om met hopeloos verrotte toestanden rekening te houden - kunnen onderhandeld worden indien niet vooreerst volkomen waterdichte garanties gegeven worden dat de nieuwe grens definitief zal zijn?

Indien niet vooreerst de gaafheid van het Nederlands gebied rond Brussel door Franstalig België, de Franstalige Brusselaars inbegrepen, volmondig erkend wordt is zelfs geen begin van een gesprek mogelijk. In het tweetalig hoofdstedelijk gebied zijn de Nederlandssprekenden bewuster en daardoor sterker dan ooit.

De merkwaardige ontwikkeling die ik over de jaren zich heb zien voltrekken is de vernederlandsing van de Vlaamse Brusselaars.

Bij de verkiezingen voor het Europese Parlement in juni 1979 kregen de Brusselse kiezers voor de eerste maal de kans hun steun uit te brengen uitsluitend op eentalige lijsten van kandidaten.

Hoewel op de kiesbrief, toen zij hem openden, de Franse lijsten hen lokten, hebben de Vlaamse Brusselaars in groter aantal dan ooit, doelbewust hun stem op een van de Nederlandstalige lijsten aan de keerzijde uitgebracht.

In de gedragingen zelf van de Brusselse kiezers ligt de grondslag voor een tweeledige structuur van de hoofdstedelijke agglomeraties waardoor het tweetalig Brussels gebied het gezamelijk onderpand kan worden van de Nederlandse en de Franse taalgemeenschappen in België.

Over de details van deze structuur wil ik niet uitweiden. Alleen wil ik erop wijzen dat de subnationaliteit waarvan sommigen dromen, de slechtste en de gevaarlijkste vorm van talentelling zou zijn. Hoe kan men zó onbezonnen van Scylla Charybdis naar Charybois stevenen!

De algemene trekken van de eigen instellingen en van de eigen vertegenwoordiging in gezamenlijke instellingen, zoals de Vlamingen die wensen, verhogen de verdediging van de Nederlandstalige Brusselaars,

[p. 79]

zonder de rechten van hun Franstalige stadsgenoten te verminderen.

Op één punt gaat het niet om vernieuwing maar om handhaving: de taalwetgeving, die te Brussel de tweetaligheid voorschrijft, moet volledig nageleefd worden. Zelfs in departementen of diensten die door Vlaamse ministers beheerd worden of onder hun voogdij staan, is het de laatste tijd meer gebeurd dat ambtenaren of vertegenwoordigers van het gezag, die te Brussel met het publiek in contact zijn, geen Nederlands kennen. Wanneer zal aan deze wetsverkrachtingen een einde komen?

Wat te Brussel door de Vlamingen verlangd wordt is redelijk en brengt de rechten van de Franstaligen niet in het gedrang.

De geschiedenis van de taalbetwistingen te Brussel toont ten overvloede aan dat de imperialistische en arrogante aanleg van de strijdende Franse Brusselaar voor geen redelijkheid vatbaar is. Voor de Vlaming en zijn taal heeft hij een grondig misprijzen. Hij zal hem blijven miskennen en weigeren zijn taal te verstaan.

Helaas, sommige Walen menen dat zij de Frans-Brusselse weerbarstigheid moeten steunen.

Wij staan voor een nakende vervaldag: de volgende gemeenteraadsverkiezingen hebben plaats in oktober 1982.

Het wordt de hoogste tijd om de hervorming van het Brussels statuut ter hand te nemen.

Maar door redelijkheid alleen halen wij het niet: deze waarschuwing wil ik in alle ernst uitspreken.

In het tweetalig hoofdstedelijk gebied voltrekt zich een onmiskenbare vernederlandsing van de Vlaamse Brusselaars.

Onze redelijkheid moet kracht bijgezet worden door de economische en financiële troeven die Vlaanderen achter de hand kan houden.

Indien Vlaamse redelijkheid het niet haalt, dan moet Vlaamse strategie bijtijds de andere overtuigingsmiddelen in het veld brengen.

Te lang heeft Vlaanderen moeten wachten op genoegdoening te Brussel. Het is nù of nóóit.

H. FAYAT