Neerlandia. Jaargang 85

[p. 12]

Een Vlaamse ‘ambassade’ te Amsterdam

In het oudste deel van Amsterdam en wel aan de Nes staat een gebouw dat kort geleden van eigenaar veranderd is. Het heeft wel de nodige voeten in de aarde gehad, maar eindelijk is het er dan toch van gekomen dat de wettelijk vereiste handtekeningen onder het koopcontract van dit pand gezet konden worden. Nu is een dergelijke handeling op zichzelf natuurlijk geen buitengewone gebeurtenis; dagelijks zullen in Amsterdam heel wat van dit soort akten passeren.

Dat ik er toch de aandacht op vestig is vanwege het zeldzame karakter van deze handeling. Op donderdag 15 januari '81 zette, tijdens een plechtigheid die plaats vond in de raadszaal van het Amsterdamse stadhuis, de Belgische staatssecretaris voor de Vlaamse Gemeenschap, Mevr. Rika de Backer, haar handtekening onder een dergelijke overeenkomst. Door haar pennestreek is sindsdien ‘De Brakke Grond’ definitief voorbestemd om cultureel centrum te worden van de Vlaamse Gemeenschap. Om de laatste resten van twijfel omtrent de bestemming van dit pand weg te nemen, werd van deze gelegenheid gebruik gemaakt alvast de datum bekend te maken waarop de officiële opening plaats zal vinden, nl. op zaterdag 23 mei a.s.

Geen Belgisch huis

Al is het dan wel een Belgische staatssecretaris geweest, die met haar handtekening deze koop bekrachtigd heeft, het aangekochte pand zal niet als een Belgisch Huis dienst gaan doen. Ongetwijfeld zullen

Brakke grond: Kultureel Centrum van de Vlaamse gemeenschap te Amsterdam.

nogal wat Nederlanders daar vreemd van opkijken, omdat voor hen het landsdeel Vlaanderen als een politieke eenheid niet bestaat. Het duidelijkst geven ze daaraan uitdrukking in hun spraakgebruik. Immers, als de doorsnee Nederlander het heeft over de ten zuiden van ons gelegen buurstaat, dan wordt die vrijwel zonder uitzondering aangeduid met België. En de inwoners van dit land zijn voor hen dan ook zonder meer Belgen; met deze vaststelling is deze kous afgebreid.

Nu is natuurlijk niet iedereen even goed thuis in de geschiedenis. Als dat al opgaat voor het eigen land, hoeveel te meer voor de landen om ons heen. Ik zal het dan ook niemand kwalijk nemen, dat men in ons land geen weet heeft van de mededeling die een inwoner uit het zuidelijk deel van België enkele jaren voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog aan zijn koning deed. Bij een bepaalde gelegenheid liet hij Koning Albert weten, dat hij wel de titel droeg van Koning der Belgen, maar dat die aanduiding allerminst in overeenstemming was met de werkelijkheid; die was, dat er in het geheel geen Belgen waren.

Het is trouwens opmerkelijk dat de bewoners van dit koninkrijk zo goed als nooit hun staat bij de eigennaam noemen. Men voelt zich geen Belg, maar inwoner van het landsdeel waarmee men door taal en zeden een lotsverbondenheid heeft. In Nederland leeft dit beleven van de streekgebonden identiteit (met name tegenover buitenlanders) veel minder sterk; zelfs Friezen geven zich in den vreemde doorgaans als ‘Hollanders’ uit.

Natuurlijk is hiervoor wel een historische achtergrond aan te wijzen. Ik denk dat het heel veel te maken heeft met een nationaal gevoel dat in de loop der voorbije eeuwen is ontstaan rond het Huis van Oranje.

Door de vele bezettingen die de Zuidelijke Nederlanden in diezelfde tijd te verdragen gehad hebben, is daar van een dergelijke ontwikkeling geen sprake geweest. Als in België ergens nationale gevoelens leven, dan in die kringen waar men het nog altijd betreurt dat het uiteindelijk niet gelukt is de in 1830 in het leven geroepen staat op een Franse leest geschoeid te krijgen.

Twee ramen

Nu terug naar Amsterdam waar vanaf heden een gebouw staat, dat min of meer dienst zal gaan doen

[p. 13]

als een Vlaamse ambassade. Het Nederlandstalige landsdeel van België staat dus in het middelpunt als het gaat om de invulling van de toekomstige plaats en functie van dit gebouw. Mevr. De Backer heeft zich, geheel overeenkomstig haar aard, hierover bepaald niet onduidelijk uitgelaten. In een toespraak na de plechtigheid van de ondertekening heeft ze aangegeven door welke ramen gekeken moet worden.

Kijkend door dat van het verleden verklaarde ze dat deze aankoop gezien moest worden als het inlossen van een soort ereschuld van Vlaanderen tegenover de Nederlandse hoofdstad; als gevolg van de massale inwijking van Vlamingen in de 16e eeuw ging Amsterdam door voor de meest Vlaamse stad van het vrije Noorden. Het andere raam wil uitzicht geven op de toekomst. Dit cultureel centrum van de Nederlandstalige gemeenschap in België wil als uitvloeisel van de gedachte opzet, vorm en inhoud gaan geven aan het ervaren van een stuk integratie tussen de twee belangrijkste delen van het Nederlandse taalgebied.

Toch is hiermee nog niet alles gezegd. Enerzijds wil men vanuit Vlaanderen het Nederlandse publiek informeren over Vlaanderen en het culturele leven in zijn breedste uitingen in dit landsdeel; op deze wijze wil men een inhoudelijke bijdrage leveren aan het uit-de-weg-ruimen van de vele uitingen van onbegrip die ons zo vaak (onnodig) verdeeld houden. Anderzijds moeten de activiteiten, die binnen de muren van ‘De Brakke Grond’ ontplooid zullen worden, gezien worden als een uiting van het zelfbewustzijn van Vlaanderen, zoals dat met name gegroeid is vanaf de dertiger jaren toen de vernederlandsing van de Gentse universiteit eindelijk een feit werd.

De Nederlandse tegenhanger

Het zal nu een tiental jaren geleden zijn, dat de Conferentie der Nederlandse Letteren een verzoek heeft doen uitgaan aan de beide regeringen in eikaars gebied een huis voor de Nederlandse cultuur te stichten. Met de aankoop van ‘De Brakke Grond’ in de Nederlandse hoofdstad heeft Vlaanderen (al heeft het dan langer geduurd dan aanvankelijk in de bedoeling lag) de toezegging gestand gedaan.

Daarin is dit deel van ons taalgebied Nederland voor-gegaan. Daar zijn de eerste voorbereidingen om een dergelijk huis in Brussel in te richten zelfs nog niet getroffen. De plannen liggen blijkbaar veilig opge-

[p. 14]

borgen in één of andere map in een departementale bureaula. Ik veronderstel dit maar, omdat ik niet kan of wil geloven dat ze zouden zijn bijgezet in een archief.

Al met al betekent deze teleurstellende gang van zaken dat er op dit ogenblik geen zinnig woord te zeggen is over het tijdstip waarop de Nederlandse tegenhanger van het Amsterdamse Huis in de Belgische hoofdstad zal worden geopend. Het is te hopen dat dit Vlaamse initiatief de verantwoordelijken in Den Haag zal aansporen het plan uit de bewuste la te gaan opdiepen, niet om het nog eens in handen te stellen van een te benoemen sub-commissie, maar om op korte termijn zorg te dragen voor de verwerkelijking.

Natuurlijk is hier geld mee gemoeid. En ik denk dat dit de pijnveroorzakende angel is. Immers, zodra het financiële aspect met betrekking tot het bevorderen van de Nederlandse taal en cultuur buiten Nederland aan de orde komt, kan alleen maar vastgesteld worden dat men in dit opzicht in Den Haag blijkbaar niet graag in het eerste gelid loopt. Vergeleken (en dat dan gezien in de juiste getalsverhoudingen) met het buitenland komt dit deel van het cultuurbeleid er doorgaans erg bekaaid af. Het mag dan ook geen toevallige omstandigheid genoemd worden dat de plannen nog in een bureaula liggen uit te rusten.

Daar komt wellicht nog bij dat menigeen in de verantwoordelijke Haagse kringen Brussel maar een wespennest vindt; daar kun je je maar beter afzijdig van houden. Deze opstelling past uitstekend in het straatje; de ‘angst’ ons te bemoeien met de binnenlandse aangelegenheden in het zuidelijke buurland zit er daar diep ingeheid. En dan te weten dat er sinds het begin van de zeventiger jaren geen enkele reden meer aan te voeren is ter rechtvaardiging van dit ‘complex’. Vanaf die tijd heeft het Vlaamse Kul- tuurparlement de wettelijke bevoegdheid in het eigen huis de eigen zaken te regelen; daarvan is de aankoop van het pand aan de Nes in Amsterdam een logisch uitvloeisel.

In dit verband moet mij tot slot de opmerking van het hart dat ik mij niet aan de indruk kan onttrekken dat het cultuurbewustzijn in Vlaanderen volwassener aandoet dan in Nederland, dat toch altijd nog (juist vanuit Vlaanderen) gezien wordt als het kernland van onze taal en cultuur. Het wordt de hoogste tijd dat men zich in Nederland opnieuw gaat bezinnen op de rijkdom die men heeft in zijn taal en alles wat daaruit voortvloeit.

Het mag misschien betekenisvol zijn dat het uitgerekend in Vlaanderen is dat men de ‘struggle for life’, de strijd voor cultureel lijfbehoud (dat wij zoveel ontwikkelingslanden zo oprecht toewensen) tegen de achtergrond van het eenwordend Europa voelt aankomen. Steunposten in Amsterdam en Rijsel zijn in dat licht geen overbodige luxe. Maar dreigen zij, zonder wederkerigheid, niet een slag in het water te worden?

MARTEN HEIDA