Neerlandia. Jaargang 84

[p. 141]

[Nummer 5]

De Nederlandse Taalunie

Op 9 september 1980 is in het Egmontpaleis te Brussel het Verdrag tussen het Koninkrijk België en het Koninkrijk der Nederlanden inzake de Nederlandse Taalunie getekend. Van Belgische zijde is dit geschied door de Minister van Buitenlandse Zaken, de heer Ch.-F. Nothomb, van Nederlandse zijde door de Staatssecretaris van Buitenlandse Zaken, de heer D.F. van der Mei. Mede aanwezig waren voor België mevrouw R. De Backer-Van Ocken, Minister van de Vlaamse Gemeenschap, en de heer W. Calewaert, Minister van Nationale Opvoeding; en voor Nederland mevrouw M.H.M.F. Gardeniers-Berendsen, Minister van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk, en de heer A. Pais, Minister van Onderwijs en Wetenschappen.

Uitgangspunt

De Taalunie gaat uit van de eenheid van de taal die in Nederland en in het Nederlandstalig deel van België wordt gesproken en geschreven. Zich bewust van het belang van de Nederlandse taal voor de samenleving in en de samenwerking tussen hun beide landen, menen de regeringen dat zij een gezamenlijke verantwoordelijkheid hebben voor de ontwikkeling van de Nederlandse taal.

Zij vergeten daarbij niet dat de onderlinge verscheidenheid van de verschillende streken in Nederland en in België haar invloed op die eenheid heeft gehad en nog heeft. Zij zijn van mening dat die verscheidenheid de eenheid geleidelijk heeft ontwikkeld tot een levenskrachtig geheel.

Doel

Het doel van de Taalunie is om op het gebied van de Nederlandse taal en letteren te komen tot een integratie van Nederland en de Nederlandstalige gemeenschap van België.

De regeringen constateren dat de staatkundige tweedeling - sinds 1648 - het gebruik van het Nederlands als gemeenschappelijke omgangstaal binnen het taalgebied sterk heeft benadeeld. Om de eenheid van het taalgebruik te bevorderen zijn zowel door particulieren als door de overheden, vooral in de laatste decennia, talrijke initiatieven genomen. Vele daarvan met een gunstig resultaat. Het is echter steeds meer als een gemis ervaren dat een geschikt wettelijk kader daarvoor ontbreekt. De rijping der geesten in beide landen en recente staatkundige ontwikkelingen in België hebben het mogelijk gemaakt thans structuren daarvoor op te bouwen. De Taalunie zal een internationaal orgaan oprichten waarin Nederland en België gezamenlijk en op voet van gelijkheid eenzelfde beleid zullen voeren t.a.v. de ontwikkeling en bevordering van de Nederlandse taal en letteren, zowel binnen het eigen taalgebied als daarbuiten.

Structuur

De verantwoordelijkheid voor het beleid van de Taalunie komt te liggen bij een Comité van Ministers, waarin tenminste 2 Belgische en 2 Nederlandse ministers zitting hebben en met name de bewindslieden die zijn belast met de zorg voor onderwijs en cultuur. Het Comité moet in alle zaken die de Taalunie betreffen, het advies inwinnen van een ander orgaan van de Unie: de Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren.

Deze internationale Raad bestaat uit 45 Nederlandse en Nederlandstalige Belgische deskundigen. In dit orgaan zullen zitting nemen: de deskundigen van de verschillende deelgebieden op het terrein van de Nederlandse taal en letteren, o.m. taalspecialisten, schrijvers, vertalers en docenten, maar ook uitgevers, bibliothekarissen, journalisten en omroepmensen. Daar vindt de gedachtenwisseling plaats, daar worden de ideeën geboren die uitmonden in aan het Comité van Ministers uit te brengen adviezen. Om een samenhangend beleid te bereiken, moeten die adviezen op deelgebieden worden voorbereid en uitgebracht tegen de achtergrond van het geïntegreerde Nederlandse taalgebied in zijn geheel, dus zowel geldend voor Nederland als Nederlandstalig België. De inhoudelijke inbreng in de Taalunie zal voornamelijk moeten komen van de kant van de Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren.

Het Verdrag voorziet bovendien in het optreden van een Interparlementaire Commissie, die bevoegd is te beraadslagen over alle zaken die op de Taalunie betrekking hebben en zich daarover tot het Comité van Ministers te richten. De Taalunie kent tenslotte een Algemeen Secretariaat dat is belast met de voorbereiding en de uitvoering van het beleid.

Taak

De Taalunie krijgt de taak onder andere gestalte te geven aan de besluiten tot de uitvoering waarvan de regeringen zich in het Verdrag verbinden.

[p. 142]

Zij betreffen onder meer de oprichting en instandhouding van gemeenschappelijke instellingen voor de verwezenlijking van de doelstellingen van het Verdrag; het gemeenschappelijk bepalen van de officiële spelling en spraakkunst, alsmede van een gelijke terminologie ten behoeve van wetgeving en officiële publikaties; het voeren van een gemeenschappelijk beleid met betrekking tot particuliere initiatieven op het gebied van woordenboeken, woordenlijsten en grammatica's; het gemeenschappelijk bepalen van toetsstenen voor het behalen van het ‘Getuigschrift Nederlands als Vreemde Taal’ en het gezamenlijk toekennen van dat Getuigschrift en tenslotte het voeren van een gemeenschappelijk beleid met betrekking tot de Nederlandse taal en letteren in internationaal verband, in het bijzonder in de Europese Gemeenschappen.

De Taalunie zal bovendien namens de beide regeringen bevorderend optreden op een aantal gebieden waarop deze geen rechtstreekse bevoegdheid hebben.

Als zodanig worden in het Verdrag onder meer genoemd: het wetenschappelijk onderzoek op het gebied van de taal en de letteren; de ontwikkeling van de letteren, daarbij inbegrepen het uitgeven en het verspreiden van boeken; het onderwijs in de Nederlandse taal en letteren, uitgaande van de eenheid van de taal en de gemeenschappelijkheid van de letteren; het verantwoord gebruik van de Nederlandse taal, in het bijzonder in het onderwijs en het ambtelijk verkeer; initiatieven op het gebied van de massamedia; de instelling van databanken op het gebied van de terminologie en tenslotte de verspreiding in het buitenland van de Nederlandse letteren, al of niet in vertaling.

Het Verdrag is de eerste internationale conventie die in het raam van de culturele autonomie van de taalgemeenschappen in België, uitsluitend door de Cultuurraad voor de Nederlandse Cultuurgemeenschap zal worden geratificeerd. Het is tot op heden ook de eerste en enige internationale conventie die een taalunie tussen twee staten instelt.