Neerlandia. Jaargang 84

[p. 104]

Van Noord en Zuid

Frans-Vlaamse Culturele dag Hulst 1980

De Nederlandse taal- en cultuurgemeenschap omvat 20 miljoen Nederlandstaligen, verspreid over drie landen: Nederland (15 mln), België (5 mln) en Frankrijk. In de Noordwesthoek van Frankrijk betreft dit enige honderdduizenden Frans-Vlamingen, die nog steeds Vlaams spreken.

In het begin van deze eeuw heeft het Algemeen Nederlands Verbond voor de Westhoek van Frankrijk aandacht gevraagd als deel van onze Nederlandse taal- en cultuurgemeenschap. Na de Tweede Wereldoorlog nam André Demedts in 1948 het initiatief tot oprichting van het Komitee Frans-Vlaanderen te Waregem, bijgestaan door Luc Verbeke, sindsdien secretaris van het K.F.V.

In 1956 nam wijlen J.H. Stolte te Hulst, destijds bestuurslid van het A.N.V., het initiatief voor Frans-Vlaamse cultuurdagen in Nederland en wel in het bijzonder in Hulst. Na zijn dood enkele jaren geleden werden deze culturele dagen voortgezet met als doel buiten Frans-Vlaanderen aandacht te blijven vragen voor Frans-Vlaanderen als deel van de Nederlandse taal- en cultuurgemeenschap.

In dat kader vond 31 mei j.l. de twaalfde Culturele Dag te Hulst plaats. Deze dag stond mede in het teken van de herdenking van de 800 jaar geleden verleende stadsrechten aan Hulst.

De bijeenkomst werd gehouden in de Burgerzaal van het fraaie oude stadhuis van Hulst.

Het thema voor de Academische ochtendzitting was: ‘De geschiedenis van de Vlaamse Beweging in Frans-Vlaanderen’, hetgeen werd ingeleid door drie bij uitstek deskundigen. Na een welkomstwoord door de voorzitter, drs A.G.U. Hildebrandt, werd de opening van de Academische zitting verricht door de Burgemeester van Hulst, de Heer P.J.G. Molthoff, die deze dag ziet als een zich inzetten voor het behoud van de Nederlandse taal en cultuur in Frans Vlaanderen. Hij sprak de hoop uit dat de tweetaligheid in Frans-Vlaanderen behouden kan blijven.

Dr. Nuyttens behandelde de geschiedenis van de Vlaamse Beweging in Frans-Vlaanderen tot de 1e Wereldoorlog, waaraan het volgende is ontleend.

Het huidige Frans-Vlaanderen was tot in de 17e eeuw een deel van het Graafschap Vlaanderen. Lodewijk XIV annexeerde delen van Vlaanderen en nam maatregelen tot verfransing. In de tijd van de Franse revolutie werd het onderwijs in de Nederlandse taal verboden. Tot uitvoering kwam het niet wegens gebrek aan franstalige onderwijzers en financiële middelen. Voor het behoud van de eigen volkstaal speelden vooral de kerk en de schoolmeester een belangrijke rol.

De groei van het openbare vervoer (spoorwegen), de opkomst van de industrie en de militaire dienstplicht leidden vooral in de steden en in de hogere kringen van de bevolking tot verfransing.

Als protest tegen het verwijderen van het onderwijs in de Nederlandse taal werd in 1853 het Comité Flamand de France opgericht. Men had contacten met Belgische Vlamingen en met Nederland. Er kwam een regionaal bewustzijn op en daardoor meer belangstelling voor de locale geschiedenis en literatuur. Het was echter geen volksbeweging, geen actie. Het Comité Flamand de France telde slechts 150 leden, meest priesters en historici.

Onder invloed van het Algemeen Nederlands Verbond werd er in het begin van deze eeuw nieuwe belangstelling gewekt voor Frans-Vlaanderen. Maar er kwamen geen goede contacten als gevolg van argwaan tegen buitenlanders.

De periode tussen de beide wereldoorlogen werd behandeld door Dr. E. Defoort.

Hij wees er op dat door het ontbreken van onderwijs in de Nederlandse taal op de scholen er geen intellectueel Vlaams niveau was in Frans-Vlaanderen. Ook hij stelt dat in tegenstelling tot b.v. Bretagne er geen echte volksbeweging was. Pogingen om te stimuleren kwamen uit Nederland en Vlaanderen. Speerpunt van de Vlaamse Beweging in Frans-Vlaanderen was priester J.M. Gantois, die echter door zijn activiteiten in de oorlogsjaren zijn positie verzwakte.

Over de recente ontwikkelingen sprak Francis Persijn, die er op wees dat in de na-oorlogsjaren men in Frans-Vlaanderen een voorzichtige houding aannam. Tot 1970 gebeurde er dan ook niet veel. Belangrijker was wat er buiten Frans-Vlaanderen gebeurde. Persijn wees met name op de oprichting van het Komitee Frans-Vlaanderen te Waregem door André Demedts, bijgestaan door Luc Verbeke. Zij willen vriendschap sluiten tussen Frans-Vlaanderen, Vlaanderen en Nederland en daarmede het bewustzijn bevorderen van te behoren tot de Nederlandse taal- en cultuurgemeenschap. De jaarlijkse cultuurdagen te Waregem zijn daarvoor een belangrijke stimulans. Hetzelfde geldt voor het door het Komitee georganiseerde jaarlijkse cultuurevenement te Ekelsbeke. Voorts wees Persijn op de oprichting van het Volkstoneel in 1955. In 1956 nam J.H. Stolte het initiatief voor Frans-Vlaamse Culturele dagen te Hulst. In 1957 werd het blad ‘Ons Erfdeel’ opgericht en begon Nieuwpoort met speciale dagen voor Frans-Vlanderen, later gevolgd door Antwerpen.

Onderwijs in het Nederlands in Frans-Vlaanderen is het centrale punt. Dit is begonnen op universitair ni-

[p. 105]

veau: sinds 1953 doceert Prof. Thijs te Rijsel, waar sedert 1978 een centre d'études néerlandais is. Voor het Nederlands als hoofdvak zijn er weinig studenten, voor het bijvak Nederlands is er daarentegen veel belangstelling.

De z.g. vrije cursussen zijn in enkele plaatsen traag begonnen. Thans zijn er 15 cursussen met 300 leerlingen. De cursussen zijn gratis voor alle groepen van de bevolking, doch er moet nog veel worden gedaan om voldoende belangstelling te trekken. Daarbij zal men moeten vermijden zich af te zetten tegen de Franse cultuur en geen defensieve houding moeten aannemen t.o.v. de Franse Staat.

Persijn pleit voor een verdere bevordering van de Nederlandse taal en cultuur in een Europees perspectief, hetgeen een veel dynamischer effect zal hebben!

De Academische zitting werd tussen de voordrachten opgeluisterd door zang van de Cantorij van de Basiliek te Hulst.

Het middagprogramma vond plaats in het Culturele Centrum ‘Den Dullaert’ waar de zang- en dansgroep ‘De Sprinkhaanders’ uit Steenvoorde optrad.

A.G.U. HILDEBRANDT

Nederlandse letteren opgenomen in ‘Moderne Encyclopedie van de Wereldliteratuur’

In de laatste week van juni overhandigde prof. dr. Garmt Stuiveling het eerste deel van de ‘Moderne Encyclopedie van de Wereldliteratuur’ op een druk bezochte bijeenkomst in de Amsterdamse sociëteit Arti et Amicitiae aan de minister van CRM, mevrouw M. Gardeniers-Berendsen. Prof. Stuiveling, lid van de hoofdredactie gaf een boeiende uiteenzetting over de totstandkoming van het eerste deel. Na de uitreiking bezon een forum van literatoren zich over het thema ‘Wanhoop en optimisme rond het literatuuronderwijs’. De bijeenkomst werd geopend door de heer J.G. Gaarlandt, directeur van de Uitgeverij De Haan. Hij ging daarbij van de stelling uit: ‘De Moderne Encyclopedie van de Wereldliteratuur is de naam van het werk dat de literatuur van de wereld en de wereld van de literatuur in kaart wil brengen; zowel naar de geest als naar de materie een diepte-investering’.

Het totale project zal tien delen bevatten. Over drie-en-een-half jaar hoopt men daarmee gereed te zijn. De hoofdredactie wordt bijgestaan door tweehonderd medewerkers (sters). De hoofdredactie bestaat uit Bacharach, De Greve, Stuiveling, Weisgerber en Wurzner; klinkende namen van deskundigen die borg staan voor de standing van het gigantisch werk.

Prof. Stuiveling merkte op, dat dergelijke projecten uit het verleden ‘altijd ver beneden peil’ waren. De Nederlandse letteren werden daarin nauwelijks of niet vernoemd. Daarbij is het aantrekkelijk, aldus prof. Stuiveling, dat talloze literatoren aan een specifiek project werken. ‘Er is in dit werk ook gestreefd om literatuur uit gedekoloniseerde gebieden aan het licht te brengen. Dat was nooit eerder gedaan. Wij hebben wel streng moeten optreden wat de ruimte betrof. Iedereen vroeg meer ruimte dan oorspronkelijk was uitgetrokken. Daarom zijn de zes delen waartoe men zich aanvankelijk wilde beperken tot tien uitgegroeid’. Minister Gardeniers sprak een woord van dank tot de hoofdredactie en de velen die hun medewerking verlenen.

Prijs der Nederlandse Letteren voor Maurice Gilliams

Koningin Beatrix zal op 4 oktober in het Koninklijk Paleis te Amsterdam aan de Vlaamse dichter Maurice Gilliams uit Antwerpen de Prijs der Nederlandse Letteren, groot f. 18000.- ongeveer Bfr. 275.000, uitreiken. De prijs is toegekend voor het totale werk van Maurice Gilliams. Het besluit is genomen door de minister mevr. M. Gardeniers-Berendsen van CRM en minister mevr. De Backer-Van Ocken van Nederlandse cultuur te Brussel. Prinses Juliana zal bij de plechtigheid in Amsterdam aanwezig zijn. Aan de uitreiking gaat de dertigste Conferentie van de Nederlandse Letteren vooraf die in Arnhem wordt gehouden. De laatste maal dat de prijs werd uitgereikt was aan Willem Frederik Hermans, in 1977 in Brussel.

Nederlandse minister van Onderwijs bepleit belangen culturele minderheden

Op 12 juni kwamen de onderwijsministers van de regio Europa van de Unesco voor een vergadering in Sofia bijeen. De Nederlandse bewindsman, dr. A. Pais, merkte op dat de meeste samenlevingen in Europa cultureel in toenemende mate heterogeen worden. Hij noemde het een belangrijke taak de gelijke kansen in het onderwijs ook voor de culturele minderheden te waarborgen. Een rol bij het begeleiden van dit proces is weggelegd voor de universiteiten, aldus een bericht in ‘Uitleg Krant’.

Deze rol kan tot uitdrukking komen door het instellen van bijzondere leerstoelen, het opnemen van de problemen van de culturele minderheden in de onderwijs- en onderzoeksprogramma's. Voorts kan die steun worden gegeven aan hen die in het dagelijks werk met de culturele minderheden hebben te maken.

Orde van de Vlaamse Leeuw voor Jozef van Overstraeten

Drs. Jozef Van Overstraeten is op een feestelijke bijeenkomst in het stadhuis van Aalst onderscheiden met de Orde van de Vlaamse Leeuw. Deze orde wordt toegekend ‘voor een consequente en kordate houding in de sociale en culturele ontvoogding van de Vlaamse volksgemeenschap en voor prestaties die de integratie van de Nederlanden bevorderen, alsmede voor acties en initiatieven met het oog op de uitstraling van de Nederlandse taal en cultuur’. Jozef Van Overstraeten is thans 84 jaar, ere-voorzitter van de V.T.B.-V.A.B. en momenteel voorzitter van de groepering ‘Honderdvijftig jaar Vlaamse Beweging’. De voorzitter van de Orde, mr. P. Blomme, huldigde drs. Van Overstraeten.

Mr. Blomme kenschetste het jaar 1830 als een ramp voor de Nederlandse cultuur.

[p. 106]

Maar ten aanzien van het heden stelde hij vast, dat er een Nederlandse cultuurgemeenschap tot stand komt die volkenrechtelijk betekenis heeft wanneer straks het Taalunieverdrag een feit is geworden.

Mr. Blomme stipte de vele verdiensten van de heer Van Overstraeten aan, zoals de oprichting van de V.T.B. ‘Toen toerisme voor de meeste Vlamingen nauweljiks meer was als een droom, legde u de grondvesten voor een toeristische organisatie, een instrument mede in dienst van de Vlaamse ontvoogding. Daarna schetste dr. Michiel Vandekerckhove het werk van de heer Van Overstraeten. In zijn dankwoord, aldus het bericht in de Gazet van Antwerpen, wees hij op de belangrijke culturele inbreng die een klein grondgebied als Vlaanderen in de loop der eeuwen in de wereld heeft gehad.

Volkstoneel voor Frans-Vlaanderen

Deze amateurstoneelgroep blijft op schitterende wijze bijdragen tot de wederopleving van onze taal in Frans-Vlaanderen,
Tijdens het winterseizoen 1979-1980 heeft dit gezelschap met ‘De Mirakelmakers’ weer een zeer grote en verdiende bijval geoogst.

Hun laatste opvoering te Hondschoote haalde een volle zaal op zondag 27 april 1980. Prof. Dr. Em. Hendrik Fayat, Algemeen Voorzitter van het Algemeen Nederlands Verbond, woonde deze uiterst geslaagde toneelavond bij.

Herdenking honderdvijftig jaar Vlaamse Beweging

Onder het voorzitterschap van Jozef van Overstraeten hielden beheer en beschermleden van de vzw Herdenkingskomitee op 17 april een vergadering met verheugende opkomst en even mooie eensgezindheid van vooraanstaanden uit alle staatkundige richtingen, wier wensen en wenken reeds in uitvoering zijn.

Op zaterdag, 18 oktober, te 15 u., zal in het Paleis der Kongressen, te Brussel, in samenwerking met de BRT, een grootse kultureel-artistieke plechtigheid plaatshebben ter huldiging van alle overledenen die aanzienlijk hebben bijgedragen tot de opgang van ons Vlaamse volk.

Een belangrijk aantal beheerders en beschermleden heben aanvaard ter gelegenheid van 11 juli of in andere omstandigheden als sprekers tot de herdenkingen en huldigingen bij te dragen.

De adressen dier bereidwillige leden zullen desverlangd graag meegedeeld worden door de sekretaris, mevrouw Francine Dieltiens, St.-Jacobsmarkt 45-47, 2000 Antwerpen.

Nog steeds blijven gemeentebesturen instemmen met de doeleinden van de vzw. Zij die nog niet antwoordden werden om bescheid verzocht.

Weldra publiceren we een nieuwe lijst.

Toneelwedstrijd Noordstarfonds

Voor de toneelwedstrijd 1980-81 georganiseerd door het Noordstarfonds hebben 44 toneelverenigingen hun kandidatuur gesteld. Wegens deze grote belangstelling heeft de jury beslist 16 toneelverenigingen aan te duiden als deelnemers aan de wedstrijd: De Moedertaal uit Mechelen, Broedermin uit Antwerpen, Streven uit Mortsel, Erasmus uit Anderlecht, De Margriet - De Morgendster uit Leuven, De Alsembloem uit Alsemberg, Forum uit Zolder, Groep Pol Stas uit Sint-Truiden, Vrank en Vrij uit Wetteren, Reynaert uit Melsele, Yver doet leren uit Gent, De Bacchanten uit Oostende, Kunst Adelt uit Steenbrugge, Kunst en Eendracht uit Waregem, Hoger Op Stasegem uit Harelbeke en Wil om Kunst uit Aarlen.

Tussen deze toneelverenigingen worden volgende prijzen verdeeld: een prijs van 60.000 fr. en van 50.000 fr., twee prijzen van 35.000 fr. en twee van 30.000 fr., 10 prijzen van 18.000 fr.

De jury die deze selektie maakte en die ook de voorstellingen zal beoordelen, bestaat uit Jet Naessens, Guido Cafmeyer, Dré Poppe, Boudewijn Van der Plaetse en Paul van Morckhoven.

De wedstrijdvoorstellingen hebben plaats tussen 1 oktober 1980 en 1 februari 1981. Het stuk dat gespeeld wordt is Lieve Francis van Jo Ceulemans.

Inlichtingen kan men bekomen bij het Noordstarfonds v.z.w., Groot-Brittanniëlaan 121, 9000 Gent - tel. [phone].