Neerlandia. Jaargang 84

[p. 65]

[Nummer 3]

De Vlamingen tussen twee stoelen

De Vlamingen hebben blijkbaar enige moeite om zich in hun geregionaliseerde eigenheid met een passende naam te tooien. Uiteindelijk hebben zij voor een Belgische en niet voor een Nederlandse naam gekozen. Immers, de naam ‘Vlamingen’, als aanduiding voor de gehele nederlandssprekende bevolking van België is een uitvinding van het nu nog maar 150 jaar bestaande Belgische regime dat in 1830 meteen alle niet-franstaligen - en dat waren toen de Vlamingen, de Brabanders en de Limburgers - als vlaamse dialectsprekers klasseerde en ze voor die gelegenheid allemaal ‘Flamands’ noemde: Vlamingen dus. De Noord-Nederlanders werden Hollanders. De Zuid-Nederlanders Vlamingen. Het deel voor het geheel. De scheiding compleet.

Het is een van de wondere resultaten van de Vlaamse Beweging dat zij de onverholen Belgische aanslag op haar Nederlandse eigenheid door het nastreven van een bewuste Nederlandse taaleenheid te boven is gekomen. Zoals het ook de verdienste is van de nogal gemakkelijk misprezen Vlaamse Beweging dat zij in België structuren heeft gecreëerd - en nog aan het ontwikkelen is - waarbij de nederlandstaligen zich nu tamelijk complexloos in een dus niet meer zo verfoeilijk België als Vlamingen kunnen gedragen.

Zo complexloos zelfs dat zich nu het merkwaardige feit voordoet dat precies diegenen die zich vijftien à twintig jaar terug Belgen noemden en toen duidelijk met hun niet te loochenen Vlaamse identiteit verveeld zaten, nu juist de tenoren zijn van de Vlaamse identiteit, en niet van de nederlandse cultuurverwantschap.

Het wekt dan ook enige verwondering dat de Vlaamse Beweging bij het zoeken naar een gepaste naam voor een stuk opnieuw verworven eigenheid een van de laatste bochten heeft gemist. En hoe! De grondwetsherziening van 1971, waarover het Vlaamse heir ook niet unaniem opgetogen was, had dan toch de verdienste van een goede verpakking: drie gewesten, tot daartoe: een Vlaams, een Waals en een moeilijk te verteren Brussels gewest, maar dan toch ook de erkenning van twee ‘grote’ kultuurgemeenschappen, een Nederlandse en een Franse, plus nog een aparte Duitse. Applaus op alle banken, geen bezwaar en aangenomen. En alles wees erop dat de Vlamingen daar nog lang en gelukkig hadden kunnen mee leven, met hun ministers voor de Nederlandse Gemeenschap, met hun Nederlandse cultuurraad, met hun Nederlandse Raad voor de Sport, enz. Lees bv. maar deze onverkorte versie van het taaldecreet van 1973 van de Nederlandse Cultuurraad:

Boudewijn, Koning der Belgen,

Aan allen die nu zijn en hierna wezen zullen, Onze Groet.

De Cultuurraad voor de Nederlandse Cultuurgemeenschap heeft aangenomen en Wij bekrachtigen hetgeen volgt:

Art. 1. De officiële benaming van de taal, gebruikt door de Nederlandse Cultuurgemeenschap van België is ‘het Nederlands’ of ‘de Nederlandse taal’.

Art. 2. Deze benaming wordt gebruikt in alle in die taal gestelde stukken, uitgaande van openbare diensten en daarmee gelijkgestelde diensten, inrichtingen van openbaar gesubsidieerd onderwijs, door de overheid gesubsidieerde verenigingen en instellingen.

Art. 3. Het gebruik van de termen ‘Vlaams’ of ‘Vlaamse taal’ tot aanduiding van de benaming van de taal gebruikt door de Nederlandse Cultuurgemeenschap van België, is beperkt tot die gevallen waarin zulks wegens historische, geografische of volkskundige redenen verantwoord is.

Art. 4. De Koning vervangt in bestaande wetten, de termen ‘Vlaams’ of ‘Vlaamse taal’ door de termen ‘Nederlands’ of ‘Nederlandse taal’.

Gegeven te Brussel, 10 december 1973.

BOUDEWIJN
Van Koningswege:
De Minister van Nederlandse Cultuur en Vlaamse Aangelegenheden,
J. CHABERT
Gezien en met 's Lands zegel gezegeld: De Minister van Justitie,
H. VANDERPOORTEN

En wat krijgen we nu? De nieuwe grondwet van 1980 voorziet dat het (sociaal-economische) Vlaamse gewest zal samenvallen met de Nederlandse cultuurgemeenschap. Op zichzelf geen kwaad idee overigens. Maar een nieuw kind moet een nieuwe naam krijgen.

[p. 66]

Het verrassende daarbij is nu wel dat het Vlaamse gewest en de Nederlandse cultuurgemeenschap niet samenvloeien in de brede bedding van de Nederlandse cultuurgemeenschap, maar wel in het compromis van de Vlaamse Gemeenschap. En daar zitten de Vlamingen nu toch wel voor een tijd mee opgescheept. Al was het maar omdat ten onzent de Grondwet niet zomaar een vodje papier is.

Nu is een woord maar een woord, en de Vlaamse beweging zal er wel niet aan ten onder gaan, maar ze wordt er toch wel weer een beetje geniepiger door, een beetje provincialistischer ook, en weer een beetje belgischer, in de ouderwetse betekenis van dat woord.

Met als concreet gevolg bv. dat men her en der ook al weer knusjes over onze ‘twee culturen’ is gaan praten. Waarbij de Vlaamse cultuur wel een begrip kan zijn met enige historische allure - al hebben de Limburgers daar dan weer geen boodschap aan - maar in zijn juiste context toch wel een moeilijk buiten de Nederlandse cultuur te situeren fenomeen. Tenzij je het staats denken op al het overige laat primeren.

Sommigen doen het bovendien ook gaarne voorkomen als zou er een onverenigbaarheid zijn tussen Vlaming en Nederlander. Zij verwijzen daarbij gretig naar de fijne en dankbare tegenstelling tussen de Hollander, als zijnde de anti-Vlaming, en de leuke Belg (van de moppen), want een Vlaming is toch geen Hollander, en een Hollander kan toch geen Belg zijn.

Het is het een of het ander. Geen Vlaamse Hollanders aub.

En eenheid in verscheidenheid? Nooit van gehoord. Ik ben van de Vlaamse zuil, meneer. Of hoe de Belgische vervreemding de Vlaamse Beweging een hak zet. En waar halen nota bene die Frans-Vlamingen het lef vandaan om zich ‘Flamands’ te noemen?

Toch is er bij dit alles nog één troost: mocht Europa morgen in zijn vrije val of in zijn grote eenwording ook de Belgische staat en de Nederlandse cultuur dreigen mee te sleuren, dan zal ongetwijfeld meer dan wie of wat dan ook, het Vlaamse heir, als een eeuwenoude entiteit, pal staan.

Zodat men de hierna gepubliceerde waarschuwingen van de heren Fayat, Fleerackers en van Impe, respectievelijk van socialistischen, christelijken en liberalen huize, dan ongetwijfeld als niet ter zake doende naast zich zal kunnen leggen, naast die van bv. Verlooy, Snellaert en Willems.

De hiernavolgende teksten zijn reacties die naar meerdere Vlaamse kranten werden gestuurd.

Bij wijze van inleiding brengen wij twee verklaringen, een van het Willemsfonds en een van het Davidsfonds.

J.D.G.

Verklaring van het Davidsfonds

Op voorstel van de regering en op grond van allerlei drogredenen werd de benaming ‘Nederlandse’ gemeenschap door de senaatscommissie voor de staatshervorming gewijzigd in ‘Vlaamse’ gemeenschap. Een van de vruchten van 150 jaar Vlaamse Beweging is, dat de nederlandssprekende bevolking van België zich heeft doen erkennen als een Nederlandse gemeenschap. Deze verworvenheid wordt thans te niet gedaan.

De Raad van Beheer van het Davidsfonds begrijpt niet hoe de Vlaamse leden van de regering en van de senaatscommissie hiermee hebben kunnen instemmen. Hij doet dan ook een beroep op de Vlaamse parlementsleden om de niet te rechtvaardigen vergissing goed te maken.

Verklaring van het Willemsfonds

Het Dagelijks Bestuur van het Willemfonds is evenals talrijke andere cultuurbewuste Vlaamse verenigingen en prominenten verontwaardigd over de blunder die de Senaatskommissie voor de Staatshervorming heeft begaan door in de nieuwe formulering van art. 3 ter van de grondwet de uitdrukking ‘Nederlandse’ cultuurgemeenschap te vervangen door ‘Vlaamse’ cultuurgemeenschap, terwijl de term ‘Franse’ gemeenschap behouden bleef en Duitse vervangen werd door ‘Duitstalige’. Deze onevenwichtige oplossing voor een probleem van woordgebruik in de grondwet is onaanvaardbaar omdat de Vlamingen, met nog meer historische rechten dan de transtalige Walen en Brusselaars, die zich bekennen tot de Franse gemeenschap, het recht hebben grondwettelijk te stellen dat zij behoren tot de Nederlandse gemeenschap.