Neerlandia. Jaargang 84

[p. 56]

Van Noord en Zuid

Overleven: ook daarin hebben wij een kulturele achterstand

‘Dat Vlaanderen mijlenver achterop ligt inzake natuurbehoud en milieubescherming in vergelijking met Nederland, houdt voor een stuk verband met de algehele kulturele achterstand van onze bevolking en door het ontbreken van een natuurmecenaat’. Dat is de mening van prof. Ghysels van de Gentse universiteit, één van de deskundigen die al zeer vroeg uit de ‘ivoren toren’ zijn gestapt om beleidsmensen en industriëlen met hun neus op wetenschappelijke rapporten inzake lucht, bodem en waterbezoedeling te drukken.

Volgens prof. Ghysels betekende natuurbescherming vroeger in hoofdzaak het veilig stellen van gebieden en landschappen, wat neerkwam op het aankopen en/of huren ervan. ‘Hier bij ons was de kapitaalkrachtige upperclass Franssprekend en had weinig bindingen met de bevolking. Men was dus wel te vinden voor monumenten of groenzones die in Brussel of Wallonië lagen, maar hier bij ons werd bijna niks uitgericht.

Dat is veranderd in 1954 toen de Belgische Natuur- en Vogelreservaten werden opgericht, waarbij bepaalde kapitaalkrachtige mensen oog hebben gekregen voor natuurbehoud, en die hebben dan enkele terreinen gekocht of ter beschikking gesteld. Een bekend voorbeeld daarvan is Het Zwin, dat eigendom is van graaf Lippens, of beter van de Cie Immobilière du Zoute. Lippens leeft nog en laat zijn gezag nog altijd bij zijn medevennoten gelden, maar we houden ons hart vast als we eraan denken wat met het Zwin kan gebeuren wanneer Lippens éénmaal overleden is’.

Albums

In Nederland heeft men volgens Ghysels een totaal andere evolutie doorgemaakt. Daar werd het respekt voor natuur en dier de mens van kindsbeen of bijgebracht.

Ghysels: ‘Rond 1900 zorgden de leraren natuurkunde He mans en Thyssen voor een geweldige verspreiding van het natuurbehoudsbewustzijn door een aantal vulgarizerende werkjes over dierkunde en plantkunde. De albums van Verkade werden door hen samengesteld. Dat heeft zo'n weerslag gekend bij de bevolking dat er in Nederland een totaal andere mentaliteit is ontstaan. Toch hebben wij bij ons ook een aantal figuren gekend die vergelijkbaar waren met Heymans en Thyssen. Zo bijvoorbeeld Michel Thiery. Maar die heeft nooit dezelfde uitstraling kunnen krijgen, precies ten gevolge van die kulturele achterstand van ons’.

Deze andere mentaliteit uit zich bijvoorbeeld in het feit dat de Nederlandse Koninklijke Vereniging voor Behoud van Natuurmonumenten vandaag zo'n 275.000 leden telt. De stichting Natuur en Milieu, qua optie te vergelijken met de BBL bij ons, kan op de ruggesteun van meer dan 300.000 leden rekenen. En die betalen stuk voor stuk hun lidgeld, wat de vereniging in staat stelt om er met eigen middelen een vorsersteam op na te houden, en zich als drukkingsgroep op te werpen naast industriëlen, wegenbouwers en jagers. Ghysels: ‘Hier in Vlaanderen leven ook 100.000 mensen die potentiële leden kunnen worden van een grote, herkenbare milieu- en natuurbeweging. BBL is nog veel te zwak, maar we zijn bezig aan de struktuur.

Ekologie

De ekologie is de wetenschap waardoor de hedendaagse milieubeweging zich geruggesteund voelt. Anders niet zo'n nieuw fenomeen, want ze heeft zich al einde vorige eeuw ontwikkeld. Het is de leer van de verbanden, zegt prof. Ghysels: ‘De mens maakt deel uit van de biocenose, de levensgemeenschap op aarde.

Wij leven volgens een dierlijk patroon. We konsumeren groene planten, we konsumeren ook de zuurstof die de groene planten produceren. Het belang van groene planten grenst aan het ongelofelijke: Door fotosyntese bouwt de plant uit zeer goedkope grondstoffen volwaardig voedsel op. Het menselijk lichaam doet precies het omgekeerde: het konsumeert voedsel en zet het in energie om. En derde hoogst belangrijke groep levende wezens zijn de “reducenten”: bakteriën en mikroben die de dode stof omzetten in bruikbaar mineraal voedsel voor de groene planten. Geen van beide is leefbaar zonder de derde, en toch is de mens aan een duizelingwekkend tempo bezig met de natuur rondom zich te verdringen’.

Impuls

Ghysels: ‘Mede door de milieuproblemen heeft de ekologie in de jaren zestig een nieuwe impuls gekregen. Maar de rapporten van ekologen worden door beleidsmensen doorgaans met een scheef oog bekeken, omdat hun resultaten doorgaans minder goed meetbaar zijn op korte termijn. Neem bijvoorbeeld de rechttrekking van de Bocht van Bath. Dat mag op korte termijn wel een rendabele operatie wezen, op ekologisch gebied wordt het een onverantwoorde ingreep. Want het zal onvermijdelijk de vernieling van broedplaatsen voor zeevogels voor gevolg hebben.

Die zeevogels zorgen verweg, in volle zee, voor voedsel voor mikro-organismen door de uitwerpselen die in zee terechtkomen. Terwijl die mikro-organismen op hun beurt voedsel betekenen voor de vissen...’

De geringe indruk die ekologische argumenten op de meeste politici maken, schrijft Ghysels toe aan de hiaten in hun opleiding. De huidige lichting is gerekruteerd uit menswetenschappelijke, ekonomische en rechtskundige studierichtingen. Opleidingstypes dus waarin geen plaats is voor natuurwetenschappen, zo konkludeert Ghysels.

PATRICK BOES

(De Morgen - 22-2-'80)

In memoriam S.J. van Ewijck van de Bilt

Terwijl mijn vrouw en ik enkele maanden in Zuid-Afrika rondreisden en ons verheugden over de snellere ontwikkelingen ten goede, kwam het einde van onze goede vriend Sippo Johan van Ewijck van Oostbroek en de Bilt. Hij verbleef wegens achteruitgaande gezondheid reeds langer dan gewoonlijk op ‘De Ehze’ in Almen, Gelderland, waar hij vroeger meestal 's zomers enige tijd vertoefde, als het in de Kaap winter was. Reeds als jongeman van 26 kwam hij naar Kaapstad, telkens ook terugkerend naar Nederland. Toen hij hier ook in 1940 verbleef, overweldigden de duitsers ons land, hij werd gevangen gezet en herkreeg eerst in 1945 de vrijheid om het land te verlaten voor Zuid-Afrika. In Kaapstad was hij o.a. directeur van Het Binnenhuis. Wij herdenken hem hier omdat de verbintenis met zijn vaderland uitdrukking vond in zijn lidmaatschap van het Algemeen Nederlands Verbond. Na enige tijd bestuurslid te zijn geweest van de afdeling Kaapstad bekleedde hij 21 jaar het voorzitterschap daarvan. Toen het Verbond 75 jaar bestond ontving hij een benoeming tot ridder in de orde

[p. 57]

van Oranje-Nassau. Jaarlijks legde hij namens het Verbond een krans bij het standbeeld van Jan van Riebeeck op het ruime plein voor het station, waar vroeger de Herengracht lag - thans gedempt, helaas nog altijd de Engelse naam Adderleystraat dragend. Bij die plechtigheid gaf de jeugd in oud-Hollandse klederdracht een kleurig accent aan die hulde.

Wanneer wij in Kaapstad waren, ontvingen hij en zijn vrouw - zij hadden geen kinderen - ons steeds gastvrij op ‘De Wilgenhof’, temidden van schilderijen en antiek, hun mooi gelegen huis in het heerlijke ‘Nuweland’, een van Kaapstads voorsteden. Zijn bezoeken in Nederland golden ook steeds de zetel van het Verbond in de Surinamestraat, Den Haag, de toenmalige voorzitter van het Verbond Frans Koote, en mij als secretaris. Zo hield hij ook persoonlijk de contacten levend.

Toen ik hem enkele jaren geleden in Kaapstad weer ontmoette, vertrouwde hij mij toe, dat hij een root deel van zijn nalatenschap wilde bestemmen om de culturele betrekkingen tussen Nederland en Zuid-Afrika te dienen. Dat besluit, t.z.t. uit te voeren, bewijst wel heel bijzonder, hoezeer hij zich met beide landen verbonden voelde en van hoegrote waarde hij met name het behouden en versterken van de vriendschappelijke en culturele banden achtte. Intussen zijn reeds enkele schenkingen uit zijn testament bekend geworden. Zo heeft de Michaëlis-verzameling in het fraaie oude burgerwachthuis aan het Kaapse ‘Groentemarkplein’ reeds vier werken van 17de-eeuwse Nederlandse schilders ontvangen. En bij wijze van legaat kreeg het museum ‘De Fonteyn’ in het Jan van Riebeeckhuis te Culemborg, de ets ‘A view of the Table Mountain’ van J. Brydouw, gedateerd 12 maart 1769, waarvan mevrouw Van Ewyck van de Bilt-Vellinga op ‘De Ehze’ het levenslang vruchtgebruik heeft.

‘Zijn testament is een afspiegeling van zijn liefde voor Zuid-Afrika’. Dat schreef zijn vrouw terecht aan een vriendin in de Kaap. Want ook het Kultuurhistorisch museum in Kaapstad en het Nederlands-Kultuurhistorisch instituut van de Pretoriase universiteit worden ruim begiftigd. Zo blijft zijn nagedachtenis in Nederlandse en Zuidafrikaanse kringen met grote dankbaarheid levend.

De 17de oktober 1979 is hij op 76-jarige leeftijd heengegaan. Door mijn afwezigheid kon ik niet eerder aandacht aan hem wijden.

De rouwdienst in de aula van ‘De Ehze’ op 22 oktober kon ik helaas niet bijwonen. Wel waren verscheidene oud-Kapenaars tegenwoordig. Een koor zong het Onze Vader in het Afrikaans. De dienst werd geleid door twee vrouwelijke officieren van het Leger des Heils. De zang van het Zuidafrikaanse volkslied, ‘Die stem van Suid-Afrika’ besloot de plechtigheid. Daar de Van Ewijcks reeds sinds twee eeuwen ambachtsheren van Oostbroek en de Bilt waren, was ook de gemeente De Bilt vertegenwoordigd, en wel door haar burgemeester. Met Sippo Johan is de laatste ambachtsheer heengegaan.

Vooral onder de Nederlanders en Zuidafrikaners aan de Kaap zal men nog lang de herinnering aan deze nobele A.N.V.-er behouden.

Den Haag 1980

PIET KORTHUYS

Honderdvijftig jaar Vlaamse Beweging

De v.z.w. Herdenkingskomitee deelt de lijst mee van 55 beschermleden, die hun aktieve medewerking hebben toegezed en met wie het beheer in april vergaderde om met biezondere aandacht hun wenken en wensen te vernemen: Marcel Boey, Hendrik Borginon, Louis Bruyns, Yvette Bützler-Vanneste, Lode Campo, Herman Candries, Jozef Coene, Fernand Collin, Marcel Coole, Eugeen de Bock, Walter de Brock, Mon de Goeyse, Luc Delafortrie, Jozef Deleu, Piet de Somer, Angèle Dosfel, Marnix Gijsen, Maurits Gilliams, Julien Hoste, Karel Jonckheere, Paul Knapen, Hubert Lampo, Jan Lindemans, Albert Maertens, Daniël Merlevede, Maurits Naessens, Walter Opsomer, Robert Orlent, Remi Piryns, Raf Renard, Leo Rochtus, Renaat Roels, Maria Rosseels, Albert Schandevyl, Georges Sevenants, Jozef Storme, Julia Tulkens, Emiel van Cauwelaert, Lionel van den Berghe, Gerard van de Daele, Jos van den Eede, Robert van de Putte, Bart van der Moere, Herman van de Zande, Guido van Gheluwe, Bert van Hoorick, Karel van Rompaey, Anton van Wilderode, Lode Verhaegen, Willem Verougstraete, Arthur Verthé, Andreas Vlerick, Gerard Walschap, Albert Westerlinck en Max Wildiers.

Zoals reeds werd meegedeeld bestaat het beheer uit de 12 hierna vermeldepersonen, Paul Daels, André Demedts, Clem de Ridder, Hendrik Fayat Alois Gerlo, Lodewijk Roppe, Michiel van de Kerckhove, Maurits van Haegendoren, Jozef van Overstraeten, Adriaan Verhulst, René Victor en Francine Dieltiens.

P.C. Hooftprijs 1978

De hoogste prijs voor de Nederlandse letterkunde is kortgeleden toegekend aan de schrijver Cornelis Verhoeven, leraar klassieke talen. Van zijn hand verschenen twintig boekwerken, ettelijke bijdragen in kranten, weekbladen (hij is o.m. medewerker aan het weekblad ‘De Tijd’) en tijdschriften. Vele van zijn publicaties hebben de filosofie tot onderwerp. Voorts publiceert hij over tal van maatschappelijke problemen. Cornelis Verhoeven is 52 jaar.

Hippoliet van Peene-prijs voor Andries Poppe

De H. Van Peene-prijs 1979 is toegekend aan A. Poppe. Sinds 1968 kent de V.T.B. de Hippoliet Van Peene-Virginie Miryprijs, in samenwerking met de Vereniging van Vlaamse Toneelacteurs, jaarlijks toe aan de persoon, de vereniging, de instelling, de onderneming of de toneelgroep die zich in de loop van een speeljaar uitzonderlijk verdienstelijk heeft gemaakt voor het propageren van Nederlands toneelwerk van nog levende auteurs. Na een overzicht van alle prestaties, waarvan de vier belangrijkste waren die van Scapino uit Menen, de BRT-luisterspelafdeling, theater ‘Den Teater’ uit Boom en het Mechels Miniatuurtheater, besloot de jury een-stemmig de prijs aan de luisterspelafdeling van de BRT toe te kennen, in de persoon van Andries Poppe, producer-dramaturg en sinds jaren de stuwende kracht van deze afdeling.

Andries Poppe bracht niet minder dan 19 luisterspelen, 13 radiodocumentaires, 9 miniluisterspelen en 1 feuilleton in 30 afleveringen voor de microfoon. Hiervoor werden zeven jonge auteurs aangetrokken. De prijs bestaat uit een som van 50.000 fr.