Neerlandia. Jaargang 83

[p. 157]

[Nummer 6]

38ste Algemeen-Nederlands Congres

De tekst ‘38ste Algemeen-Nederlands Congres’ richt zich tot de verenigingen die op het integratie-terrein actief zijn. Deze verenigingen worden verzocht om, op basis van deze tekst, mee te werken aan de voorbereiding van het Congres. De wijze waarop aan deze samenwerking het beste vorm wordt gegeven, wordt vastgelegd in overleg met het secretariaat van de v.z.w. Algemeen-Nederlands Congres (A.N.C.). In eerste instantie wordt gedacht aan het samenstellen van een brede waaier van representatieve werkgroepen.

Uitgangspunt

Wil de Nederlandse variante van de Westeuropese cultuur in de huidige evolutie standhouden en overleven, dan moeten het overheidsbeleid en de particuliere inspanningen in de culturele sector het resultaat zijn van overleg en samenwerking van alle betrokkenen in de Nederlanden: Nederland, Vlaanderen, Frans-Vlaanderen.

Ongetwijfeld zijn er op het huidige ogenblik velerlei vormen van overleg en samenwerking, gericht op allerlei concrete doelstellingen op korte en halflange termijn. Ze te inventariseren en te evalueren is een eerste opdracht.

Er is echter behoefte aan een algemene visie op een meer diepgaande samenwerking. Een wezenlijke bijdrage te leveren tot de formulering van zodanige visie, deze visie in de openbaarheid te brengen en de eerste impuls te geven tot realisering ervan is de opdracht van het 38ste Algemeen-Nederlands Congres.

De Nederlandse taal- en letterkundige congressen in het verleden

Vanaf 26 augustus 1849, datum waarop Dr. Ferdinand Snellaert in de aula van de Rijksuniversiteit te Gent het eerste congres opende, zijn deze congressen de hele negentiende eeuw door de voornaamste manifestatie van de culturele toenadering tussen Noord- en Zuid-Nederland geweest. Ondanks vele moeilijkheden waarmee ze van den beginne aan hadden af te rekenen, hebben ze tot heel wat verwezenlijkingen geleid. Vermelden wij slechts het ‘Woordenboek der Nederlandsche Taal’, de eenheid van de Nederlandse spelling, de toenemende zorg voor de eenmaking en verbetering van de uitspraak, het vrij verkeer van Nederlandse boeken over en weer, de verlaging van de tarieven in het postverkeer tussen België en Nederland, de opgang van het toneel, de uitbreiding van de Nederlandse boekhandel, de verdediging van de Nederlandse ‘stambelangen’ over de hele wereld, en - naar het einde van de eeuw - een toenemende belangstelling voor sociaal-economische problemen. Tussen de beide wereldoorlogen kwam er een onderbreking van de congressen, waarvan de traditie gedeeltelijk werd voortgezet door wetenschappelijke congressen en studentencongressen.

Ter gelegenheid van het eeuwfeest vond in 1949 te Gent een herdenkingscongres plaats. Vervolgens nam het Algemeen-Nederlands Verbond de draad weer op. Een twintigtal verenigingen gingen over tot de oprichting van een Bestendige Commissie van de Nederlandse Congressen, die een nieuwe reeks congressen organiseerde te Gent in 1960, te Vlaardingen in 1961, te Antwerpen in 1963 en ten slotte, het 37ste Congres, te Rotterdam, in 1967.

Nieuwe ontwikkelingen

Sinds het 37ste Algemeen-Nederlands Congres hebben zich belangrijke ontwikkelingen voorgedaan die

[p. 158]

een nieuwe aanpak van het cultureel werk en het cultuurbeleid, gericht op overleg en samenwerking, noodzakelijk maken:

a) de voortschrijdende staatshervorming in België, met o.m.

- de splitsing van het Belgische nationale departement van onderwijs in een Ministerie van Nationale Opvoeding en Nederlandse Cultuur en een Ministerie van Nationale Opvoeding en Franse Cultuur;

- de totstandkoming van de culturele autonomie in België door de grondwetsherziening van 1970, waardoor de Nederlandse cultuurgemeenschap autonoom haar cultuurbeleid voert, ook inzake internationale cul-turele samenwerking;

- binnen afzienbare tijd: de vorming van een autonome Vlaamse regering, alleen verantwoordelijk t.o.v. de Vlaamse volksvertegenwoordiging;

b) de oprichting van een Permanente Contactcommissie van de Cultuurraad voor de Nederlandse Cultuurgemeenschap en de Nederlandse Staten-generaal;

c) de publikatie van het Ontwerp van Verdrag voor een Nederlandse Taalunie, resultaat van een gemeenschappelijk initiatief van een Nederlandse en een Vlaamse minister;

d) de aangekondigde oprichting, in België, van een Commissariaat-generaal voor de internationale culturele samenwerking van de Nederlandse cultuurgemeenschap;

e) de vestiging van een Belgisch Huis te Amsterdam;

f) de verkiezing van een Europees parlement waarin zij aan zij Nederlandstalige verkozenen uit Vlaanderen en Nederland zitting hebben;

g) de groeiende overheidsbelangstelling voor de problematiek van de internationale culturele betrekkingen, die in een groot aantal landen aanleiding heeft gegeven tot wetenschappelijk onderzoek, beleidsnota's, parlementsdebatten en hervormingen van de be-leidsstructuren.

Deze ontwikkelingen betekenen een eerste aanzet tot de gewenste culturele integratie. Het bevorderen van de integratie is een doelstelling én een opdracht voor overheden en particuliere organisaties die de eigen culturele ontwikkeling een ruime en toekomstgerichte dimensie moeten geven.

Naast die ‘interne integratie’ zijn er de internationale culturele betrekkingen die, waar mogelijk, voorwerp van gezamenlijk overleg en samenwerking tussen Nederland en Vlaanderen moeten worden. Hier vertonen zich twee fundamentele beleidsaspecten:

a) voor de eigen cultuurkring betekenen internationale betrekkingen het binnenkomen van nieuwe ideeen en impulsen; zaak is een keuze te maken tussen veelzijdige mogelijkheden en wensen;

b) voor de partner in deze betrekkingen worden kansen geschapen om onze cultuur (beter) te leren kennen. Dit vereist een visie op het beeld dat wij van onszelf willen uitdragen, bezinning over de middelen die wij daartoe ter beschikking hebben en over het rationeel gebruik van deze middelen.

Alleen al de vaststelling dat, in vergelijking met de toestand in de ons omringende landen, de overheidsmiddelen voor het voeren van een beleid gering zijn, maakt overleg en samenwerking ter zake noodzakelijk. Deze verreikende verschuivingen en problematiek zijn nog slechts in beperkte mate tot het publiek doorgedrongen. Het 38ste Algemeen-Nederlands Congres moet er ruchtbaarheid aan geven, er de aandacht op vestigen dat hieruit nieuwe mogelijkheden voor het cultureel werk voortvloeien en dat in dit licht een bijzondere bezinning over het toekomstige cultuurbeleid noodzakelijk is.

Doelstellingen van het 38ste Algemeen-Nederlands Congres

Het 38ste Algemeen-Nederlands Congres moet resulteren in concrete beleidsadviezen en voorstellen aan overheden en particuliere organisaties. Centraal staat daarbij de vraag naar:

1.	de aard, de frequentie en de intensiteit van de Noord-Zuid-contacten op het vlak van de kunsten, het sociaal-cultureel werk, het toerisme, het onderwijs, de wetenschappen, enz., op dit ogenblik;
2.	de stimulerende en remmende factoren (wetgeving? inspraakorganen? planologie? verkeersinfrastructuur? enz.);
3.	voorstellen die de Noord-Zuid samenwerking en integratie op de korte, de middellange en de lange termijn kunnen stimuleren.

[p. 159]

Dit studie- en onderzoekwerk wordt het uitgangspunt van een ruim beraad vóór en tijdens het 38ste Algemeen-Nederlands Congres.

De initiatiefnemers hopen dat de aldus ontstane formele en informele contacten, overlegstructuren, werkgroepen e.d.m. ook na afloop van het congres hun werkzaamheden zullen voortzetten.

Methode

a) De organisatorische taken van het congres worden uitgevoerd door stafmedewerkers van de v.z.w. Al- gemeen-Nederlands Congres, Gallaitstraat 80 - 1030 Schaarbeek, gesticht op 24 november 1979.

b) Fase van onderzoek

Het onderzoek geschiedt in overleg met organisaties en deskundigen uit de betrokken sectoren. Het richt zich tot de ruimst mogelijke kring van betrokkenen. Deze betrokkenen worden tijdens de fase van onderzoek tevens uitgenodigd tot medewerking en bespreking in werkgroepen.

c) Startfase

De werkgroepen streven naar een synthese van de gegevens, vragen en knelpunten zoals die tijdens het onderzoek aan het licht gekomen zijn, ten einde hun eigen domein te omlijnen en er inhoud aan te geven. Het werkterrein, dat zich uitstrekt tot alle aspecten van het gemeenschapsleven die algemeen-Nederlandse belangen raken, wordt ingedeeld in twee grote belangstellingssferen:

- Alles wat betrekking heeft op de integratie van het Nederlands kerngebied (Nederland, Vlaanderen en Frans-Vlaanderen, of de Noordelijke, de Zuidelijke en de Franse Nederlanden, voor wie deze terminologie verkiest);

- Alles wat betrekking heeft op de samenwerking met gemeenschappen en groepen van Nederlandse afkomst elders ter wereld en de plaats van de Nederlanden in de wereld.

Elk van beide sferen wordt steeds benaderd vanuit twee aanvullende gezichtshoeken:

- Het werk aan de basis, dat neerkomt op het vrije verkeer van ideeën en mensen in alle geledingen van het gemeenschapsleven. Er is veel tot stand gebracht op allerlei deelgebieden van de Nederlandse integratie en onze vensters op Europa en de wereld werden wijder opengezet. Al die inspanningen te laten samenvloeien, daarvan op gezette tijden een bestek op te maken en gezamenlijk standpunten en toekomstplannen in de openbaarheid te brengen zal de verspreide initiatieven tot een beweging doen uitgroeien;

- Het overheidsbeleid, dat zorgt voor structuren en instellingen waardoor het basiswerk wordt aangemoedigd en beschermd.

Het is nutteloos over de voorrang van basiswerk of structuren te redetwisten. Beide zijn even noodzakelijk en onvervangbaar, en kunnen slechts in een bestendig samenspel tot volle ontwikkeling komen. Het congres, met zijn aangesloten verenigingen, studiecentrum en werkgroepen zal de dynamische partner van de overheid moeten zijn om dit samenspel te structureren en vruchtbaar te maken.

Deze fase mondt uit in het organiseren van een openbare algemene vergadering waar de definitieve vormgeving van het congres wordt vastgelegd.

d) Fase van de uitwerking

De werkgroepen bespreken de gegevens van het onderzoek en verwerken ze tot ontwerpcongresresoluties.

e) Congreszitting

De congresdag(en): een publieke manifestatie, te Brussel, in aanwezigheid van prominenten en vooral liefst zoveel mogelijk belangstellenden uit Nederland, Vlaanderen en Frans-Vlaanderen, waar de congresresoluties worden goedgekeurd en bekendgemaakt.

f) Fase van de evaluatie en de nazorg

-	Publikatie van het congresverslag
-	Evaluatie van de organisatie, deelneming en resoluties
-	Voorbereiding van initiatieven in verband met de uitvoering van deze resoluties
-	Verder onderzoek van deelproblemen
-	Voorbereiding van het 39e Algemeen-Nederlands Congres.

J. DE DEURWAERDER