Het pionierswerk van Josef Kempen
Het was in februari twintig jaar geleden, dat Josef Kempen in het vaktijdschrift van de vereniging van leraren aan de Duitse ‘Realschulen’ - ‘Verband Deutscher Realschullehrer’ - een lans brak voor het leervak Nederlands in de Bondsrepubliek. In het tijdschrift ‘Die Realschule, Zeitschrift für Schulpädagogik und Bildungspolitik’ schreef hij zijn bijdrage onder de titel ‘Niederlandisch - Ein neues Alternativfach der Realschule?’ Daarmee is Josef Kempen, leraar Nederlands aan het Petersberg-Gymnasium in Königswinter de grote pionier geworden in het Duitse onderwijs, die twee decennia geduldig en met groot uithoudingsvermogen voor de verbeteringen van de Duits-Nederlandse betrekkingen heeft gevochten. Als men de balans wil opmaken van hetgeen er in Duitsland voor de verbetering van een beter buurschap ooit is geijverd, dan is de activiteit van Josef Kempen daarin niet weg te denken.
Het opstel dat Kempen in februari en april 1959 publiceerde, werd van de allergrootste betekenis voor het Nederlands in de Bondsrepubliek. Hij besteedde daarin, voor de eerste keer, speciale aandacht aan het Nederlandse cultuur- en taalgebied. In het Duitse onderwijs waar de Lage Landen nagenoeg ‘een witte vlek op de landkaart’ genoemd kunnen worden, was het artikel van Josef Kempen een buitengewone stimulans en een uitdaging. Hij heeft zijn lezers op overtuigende manier weten duidelijk te maken dat het hoog tijd werd het Nederlands als de taal van onze naaste buren - vooral in de deelstaten Noord-Rijnland-Westfalen en Nedersaksen - een plaats in te ruimen in het voortgezet onderwijs.
De betekenis van het bovengenoemde artikel kan niet hoog genoeg worden aangeslagen. Naar aanleiding van dit artikel kwamen de eerste contacten met gelijkgezinde collega's uit het onderwijs tot stand. Met hen, die allen hetzelfde doel nastreefden: het Nederlands in de twee aan de grens gelegen provincies op het lesrooster van de Duitse scholen ingevoerd te krijgen. Met de bedoeling zodoende te beantwoorden aan de eis die prof. dr. K. Heeroma in het december-nummer van ‘NEERLANDIA’ 1969 onder de titel ‘Aan weerskansten van de grens’ had gesteld: ‘Het gaat mij allereerst om het cultureel verkeer aan weerskanten van de grens. Het gaat mij erom, dat de Duitsers en Nederlanders, elkaar daarbij als gelijkwaardige gesprekspartners, met wederzijds respect voor elkaars cultuurtaal tegemoet kunnen treden. Daarvoor is het nodig dat in het Noordwestduitse grensgebied het Nederlands wordt ingevoerd...’
Het opstel van Josef Kempen ‘Niederlandisch - Ein neues Alternativfach der Realschule?’ van 1959 is het uitgangspunt geworden voor een 20 jaar lang durende strijd voor het Nederlands onderwijs op onze Duitse scholen. Josef Kempen had met eindeloze moeilijkheden te kampen, met veel onverschilligheid en tegenwerking. En toch is het hem gelukt langzamerhand in de publieke opinie van het onderwijs de weg te banen voor het schoolvak Nederlands.
De vraag die Kempen in het opschrift van zijn opstel ‘Niederlandisch - Ein neues Alternativfach der Realschule?’ als uitdaging had bedoeld, is inmiddels door een hele reeks leraren van scholen in de twee grensprovincies bevestigend beantwoord. Er is een kring van onderwijsmensen ontstaan die het Nederlands meer ingang in onze scholen willen verschaffen. Uit de eerste ontmoeting van twee collega's in de wachtkamer van het Keuls Centraalstation zijn inmiddels de grote vergaderingen gegroeid die in de laatste jaren met de steun van Duitse, Nederlandse en Belgisch-Vlaamse autoriteiten en instellingen voor de Duitse Ieraren Nederlands konden worden gehouden.
De uitdaging van Kempen van 1959 staat aan het begin van die lange weg die, dank zij zijn inspanningen en van meer en meer medestanders heeft geleid tot erkenning van het schoolvak Nederlands. Het ministerie van onderwijs van Noord-Rijnland-Westfalen heeft Nederlands in de reeks der schoolvakken opgenomen en tegelijkertijd ook aanbevelingen voor het onderwijs van de Nederlandse taal aan Duitse scholen gepubliceerd. Intussen komen ook de eerste afgestudeerde kandidaat-leraren van de universiteiten en de opleidingsinstituten de scholen binnen met een volledige onderwijsbevoegdheid in het vak Nederlands. Wat Josef Kempen schrijft en waarvoor hij op de bres staat heeft een diepere zin dan alleen het opkomen voor het leervak Nederlands op Duitse scholen. Door zijn actie heeft Josef Kempen een ernstige bijdrage geleverd voor meer toenadering en begrip tussen Nederlanders en Duitsers, na de wonden die de oorlog heeft geslagen. Het is immers duidelijk geworden, dat uitstekende economische verbindingen en het massatoerisme over en weer alleen nog geen bijdrage leveren voor een betere verstandhouding tussen beide volkeren.
Mede van dat gezichtspunt uit mogen we Josef Kempen dankbaar zijn voor zijn werk.
KARL HERMANN KAULS
Solingen
Auteursrechtelijk beschermd