Neerlandia. Jaargang 82

[p. 143]

De weg naar verdere integratie ligt open

Nederland en Vlaanderen hebben alleszins één zaak gemeen, namelijk een groot buitenland. Samenwerking - niet alleen cultureel - zou voor de hand moeten liggen. Deze vaststelling gaat des te meer op binnen het kader van de Europese eenwording. De Nederlanse taal en cultuur zullen meer dan ooit in het verleden geconfronteerd worden met de grote culturen die hen omringen. Behoud van de eigen identiteit impliceert samenwerking.

‘Naarmate de door Nederland gewenste Europese eenwording voortschrijdt, worden taal en cultuur steeds meer bepalend voor de nationale identiteit van de zich politiek verenigende Europese volkeren. Juist een typische staatsnatie met een zwak cultureel besef als Nederland loopt hierbij het gevaar haar nationale identiteit te gaan verliezen. De publieke opinie in Nederland maakt zich hier tot dusver nauwelijks druk om... Ter versterking van onze zwakke nationaal-culturele positie in het proces van Europese eenwording zou er in ieder geval naar gestreefd moeten worden de grondslag van de Nederlandse Culturele gemeenschap te verbreden en te verstevigen door verdergaande culturele integratie met het Nederlandstalige deel van België, uiteraard met erkenning van de zeer reële verschillen tussen het noordelijke en het zuidelijke deel van de Nederlandse cultuurgemeenschap’ (Internationaal cultureel beleid, Centrum voor Staatkundige Vorming, rapport opgesteld ten behoeve van de K.V.P., 1971, blz. 31).

Deze samenwerking moet gedragen worden door de culturele integratie van Nederland en Vlaanderen, dat wil zeggen zoveel mogelijk samen denken, samen werken, samen doen.

Culturele integratie betekent heel wat meer dan intellectuele of artistieke uitwisseling. Een algemeen Nederlandse - niet eenvormige! - volkscultuur en volksgeest moeten zich ontwikkelen.

Bij dit streven moet men realistisch rekening houden met een aantal belangrijke hinderpalen zoals, bij wijze van voorbeeld:

-	het vorm geven van de Nederlandse en Belgische welvaartstaat heeft tot gevolg dat een waaier aan wetgevingen, structuren, en dergelijke meer ontstonden die in de meeste gevallen niet op elkaar werden afgestemd en dientengevolge vormen van samenwerking en integratie ernstig bemoeilijken. Dit feit voelt men het scherpst aan in de grensregio's;
-	het zogenaamd ‘anders zijn’ van de Nederlander en de Vlaming. Hierover schreef Dr. M. Van Haegendoren in zijn boek ‘Noord-Zuid Verbinding’: ‘Wij Nederlanders (Noord- en Zuidnederlanders) meten deze zaak helaas met de maatstaf van een klein volk, leven in het eigen Hollandse tuintje of Vlaamse ‘hofje’. Wij beoordelen de verschillen tussen Noord en Zuid als mensen van een klein volk, die alleen als eigen cultuur erkennen hetgeen tot de eigen buurt behoort. Grote volkeren leggen niet zulk een enggeestige maatstaf aan, dat zij slechts de mensen van de eigen buurt als ‘cultuurgenoten’ beschouwen...’. Deze ‘kwaal’ is wel het meest verbreid boven de Moerdijk waar men onder mom van een internationale opstelling, meer belangstelling heeft voor het cultuurgebeuren in andere continenten dan wel bij zijn meest nabije buur;
-	de vrees van het ‘officiële Den Haag’ om zich te mengen in de Belgische binnenlandse aangelegenheden. De Vlaamse Beweging, de taalstrijd, werden niet beschouwd als een aangelegenheid van de gehele Nederlandse cultuurgemeenschap, het tegendeel was en is nog steeds soms waar.

Ondanks deze negatieve vaststellingen mag men spreken van een, zij het nog bescheiden, positieve ontwikkeling. Bij de hierna volgende opsomming, die niet volledig is, vermelden wij meteen enkele aanbevelingen die de culturele integratie ten goede kunnen komen.

-	Op politiek terrein bestaan reeds nauwe contacten tussen de Cultuurraad voor de Nederlandse Cultuurgemeenschap en de Tweede Kamer, men heeft bij voorbeeld reeds een eigen periodiek. Het is van belang dat deze contacten worden uitgebreid, onder andere tot de betrokken politieke partijen en... partijprogramma's. Daarbij dient het begrip ‘cultureel’ in een breed verband te worden beschouwd. Tot de cultuur behoren dan ook de sociale en economische problemen, de vraagstukken van de taal, gelijkstelling van diploma's, het milieubeheer en het totale leefklimaat. Het grote belang voor deze ontwikkeling van de culturele autonomie van Vlaanderen en van het verdere federaliseringsproces in België hoef ik hier niet te onderstrepen.
-	Bij de Nederlandse grensprovincies Zeeland, Noord-Brabant en niet in het minst Limburg stelt men een toenemende belangstelling vast voor grensoverschrijdende contacten. De culturele raden van deze provincies en de Interprovinciale Cultuurraad voor Vlaanderen spelen hierbij een actieve rol.

[p. 144]

-	Een aantal projecten worden door Nederland en Vlaanderen reeds gezamenlijk opgezet (bij voorbeeld het Lexicologisch Instituut). Dit aantal moet uitgebreid worden.
-	Een aangelegenheid waar Vlaanderen, vooral Nederland echter, meer aandacht aan moet geven, is het buitenlands cultuurbeleid. Dit beleid zou, zoveel als mogelijk, voorwerp van gezamenlijke aandacht moeten worden. Particuliere organisaties die op dit vlak zeer verdienstelijk werk leveren, moeten bij dit beleid betrokken worden.
-	De samenwerking tussen Nederland en Vlaanderen in het algemeen en de culturele integratie in het bijzonder, kan bevorderd worden door de media. De B.R.T. en de Nederlandse Omroep én de geschreven pers hebben hier een belangrijke taak te vervullen. Het is te betreuren dat de belangstelling voor Vlaanderen van de pers, vooral deze in de randstad, en van de televisie soms getuigt van een geringschattende instelling.
-	De particuliere organisaties hebben meer dan ooit in het verleden, en dit ondanks vele moeilijkheden (gebrek aan mankracht en financies) blijvend aandacht voor de culturele integratie. Het is echt jammer dat deze belangstelling eerder leeft in Vlaanderen dan in Nederland. De overheid moet echter aan deze organisaties meer kansen geven om dit werk mogelijk te maken en aldus de culturele integratie ook aan de basis levenskansen te geven. Hierbij denken wij onder meer aan: - het meer operationeel maken van het cultureel verdrag tussen Nederland en België. Een cultureel verdrag Nederland-Vlaanderen zou alleen maar voordelen bieden; - het creëren van één of meer ondersteuningsfuncties die particuliere organisaties kunnen helpen en begeleiden bij het realiseren van hun grensoverschrijdende projecten.

_**_*

Als laatste punt onderstrepen wij het grote belang van het Taalunieverdrag. Deze Taalunie heeft tot doel ‘de integratie van Nederland en de Nederlandse cultuurgemeenschap in België op het terrein van de Nederlandse taal en letteren in de ruimste zin van het woord, de gemeenschappelijke bevordering van de kennis en het verantwoorde gebruik van de Nederlandse taal en de gemeenschappelijke bevordering van de Nederlandse letteren in alle daarmee verband houdende sectoren’ (art. 1 van het Ontwerp-Verdrag).

Deze Taalunie houdt dus in (art. 2 van het Ontwerp-Verdrag):

-	samenwerking en coördinatie ten behoeve van de ontwikkeling van de Nederlandse taal en letteren in de ruimste zin van het woord;
-	de oprichting van gemeenschappelijke instellingen voor de uitvoering van de in het verdrag overeengekomen doelstellingen en maatregelen.

Het Ontwerp voor een Nederlandse Taalunie werd in 1976 aan de bevoegde minister overhandigd. Een spoedige goedkeuring door de beide parlementen zou van historische betekenis zijn.

M.J.A.R. DITTRICH