Neerlandia. Jaargang 81

[p. 67]

De parlementsverkiezingen in het Brusselse

Voor het eerst sedert lang brachten verkiezingen uit het Brusselse goed nieuws: de Vlaamse partijen gingen onmiskenbaar vooruit, niet alleen in de Vlaamse rand van Brussel maar eveneens binnen de Brusselse vesting zelf. Dit was dan de enige verrassing van deze verkiezingen die voor de rest verbazend weinig verrassingen brachten.

De extreem-Franstaligen definitief uiteen

De tendens die in vroegere Neerlandia-artikelen werd besproken, wordt bevestigd: de extreem-Franstaligen gaan nog amper vooruit in de agglomeratie. Alhoewel het moeilijk is preciese cijfers te geven over het kiesgedrag in de agglomeratie (de stemmen worden per kieskanton geteld - vijf van de acht ‘Brusselse’ kantons bevatten eveneens zuiver Vlaamse gemeenten) zijn alle waarnemers het er over eens dat het FDF (‘Front des Francophones’) nog licht vooruitgaat en 33 à 34% van de stemmen in de agglomeratie haalt. De stemmenwinst komt hoofdzakelijk van de ex-bondgenoten van de PL (Franstalige liberalen) waarmede het in 1971 onder de hoed van het ‘Rassemblement Bruxellois’ scheep was gegaan en dat een nipte meerderheid had behaald in de agglomeratieraad. De PL (in 1970 nog 22% van de stemmen) valt nu beneden 15%. Samen blijven deze partijen dicht bij de absolute meerderheid maar in werkelijkheid ligt het ‘Rassemblement-Bruxellois’ uiteen: er hadden zich reeds diepe scheuren in de Franse eenheid voorgedaan na de jongste gemeenteraadsverkiezingen (1976) toen gebleken was dat de toenaderingstaktiek van PL-voorzitter Risopoulos de partij geen baat gebracht had. Risopoulos diende hierdoor voortijdig als voorzitter ontslag te nemen en in zijn plaats kwam de Fransgezinde maar vooral behoudsgezinde burgemeester van Elsene, Georges Mundeleer. Hij is een Manchesteriaans liberaal wiens aanvallen op ‘de rode vloed’ een gevoelige koord raken bij de Brusselse kiezer, die in de zwenking naar links van de Waalse federalistische zusterpartij van het FDF en van een deel van de Waalse kristen-demokraten in Wallonië het spook van een ‘Albanese’ of Titoïstische republiek ziet opdoemen. Het FDF zat inmiddels verveeld met de ‘gauchistische’ avonturen van de ‘rode’ baron Gendebien, voorzitter van de Waalse zusterpartij, en de FDF-kampagne was dan ook - in tegenstelling tot vorige kampagnes - vrij defensief gericht. Het lijkt waarschijnlijk dat het FDF heel wat stemmen zou hebben verloren door deze zogezegde collusie met het gauchisme, ware het niet dat één week voor de verkiezingen, de reddende engel was verschenen in de gedaante van de CVP-burgemeester van Overijse (een Vlaamse randgemeente van Brussel met een kwart ten honderd franstalige en buitenlandse inwoners) die Franstalige verkiezingsreklame op de officiële borden van de gemeente had verboden. Zowel de CVP als de PSC en het FDF hebben dankbaar van deze deus ex machina in extremis gebruik gemaakt - misschien is eveneens het CVP-succes in Brussel voor een - klein - deel aan dit optreden van de burgemeester van Overijse te danken, maar het was in elk geval koren op de molen van het FDF. Toch is er bij deze partij geen sprake van triomfalisme, en doet zij al wat zij kan om deel te mogen nemen aan de volgende regering. Dit is niet onbegrijpelijk: nu deze partij niet meer kan rekenen op de ex-PL-bondgenoten, moet zij de hoop opgeven nog ooit een meerderheid in Brussel te bereiken, Iaat staan een rol te spelen in een al dan niet federaal België. Bovendien weet het FDF zeer goed dat de Brusselse kiezers zeer emotioneel en wispelturig zijn: reeds in de late negentiende eeuw haalde een ‘onafhankelijke’ partij er ooit eens een absolute meerderheid om bij volgende verkiezingen volkomen te verdwijnen; Brussel is de stad

De gevel van het huis ‘A la Rose - Hier is 't in de Roos’ - Brussel. Maar ook voor de Vlamingen te Brussel zijn er geen rozen zonder doornen. Al betekent ‘Hier is 't in de Roos’ heel wat meer dan gewoon maar ‘A la Rose’.

[p. 68]

van de - kortstondige - triomf van de fascistische Rex-partij; na de oorlog scheerden achtereenvolgens de socialisten, de liberalen en Vanden Boeynants hoge toppen om dan weer roemloos weg te zinken (Vanden Boeynants ging van meer dan 110.000 stemmen in 1968 naar een paar tienduizend nu). Ook het FDF kan dit te wachten staan - het vervalproces was wellicht al ingezet zonder de ‘zaak Overijse’. Vandaar, de intense regeringslust.

De olievlek droogt op

In de Vlaamse kantons (Asse, Halle, Meise, Vilvoorde, Lennik) rond Brussel is het FDF al licht aan het achteruitgaan. De achteruitgang is echter afgetekend wanneer de Franstalige partijen samen worden genomen: zij vallen van 25.800 stemmen of 14% tot 22.300 of 11%, waarvan ongeveer de helft, FDF-PL-kiezers waren.

Zelfs indien er rekening mede wordt gehouden dat, zoals vermeld, de Brusselse kantons ook nog een aantal Vlaamse gemeenten omvatten, blijft men ver van de 100.000 Franstaligen die er volgens sommige Brusselaars in de streek rond Brussel zouden wonen. De Fransgezinde achteruitgang in de Vlaamse rand van Brussel was reeds vastgesteld aan de hand van de jongste gemeenteraadsverkiezingen - zij wordt nu bevestigd door de parlementsverkiezingen. De splitsing van het kiesarrondissement Brussel in een homogeen Vlaams en een tweetalig Brussels arrondissement werd reeds als het ware door deze ontwikkeling in de praktijk verwezenlijkt.

Vlaamse vooruitgang in de Brusselse agglomeratie

Maar zelfs in de agglomeratie - en dat is dan de verrassing - gaan de Vlaamse partijen vooruit. In de zuiver Brusselse kantons, Brussel-stad en Sint-Jans-Molenbeek (dit laatste met inbegrip van de gemeenten Jette, Koekelberg en Ganshoren) bereiken de vier Vlaamse partijen, CVP, BSP, VU en PVV, het magische cijfer van 20% van de stemmen (21,7% zelfs voor de Senaat in het kanton St.-Jans-Molenbeek), een gemiddelde stijging van 2%. Indien men er rekening mee houdt dat nog steeds talrijke Vlaamse of halfverfranste Brusselaars voor een burgemeester of populair minister (Vanden Boeynants) stemmen en de Vlaamse lijsten - op een paar uitzonderingen na - geen dergelijke plaatselijke figuren op hun lijsten hadden staan - dan moet worden erkend dat in de Noord-westelijke wijken van de agglomeratie althans, het aantal Nederlandstaligen veel hoger ligt dan tot dusver algemeen aangenomen werd. In het derde ‘zuiver’ Brussels kanton, St.-Gillis, dat model kan staan voor de sterk verfranste zuidkant van Brussel gaan de Vlaamse partijen slechts licht vooruit van 8,3 tot 8,6% (Senaat). Een extrapolatie is uiteraard steeds gevaarlijk: toch kan men stellen dat het aantal stemmen uitgebracht in de agglomeratie op Vlaamse partijen 83.000 (of 15,2%) voor de Kamer en 90.000 (of 16,4%) voor de Senaat bedraagt; dit is een gemiddelde stijging met 1,5%. Deze vooruitgang gebeurde natuurlijk ten koste van Franstalige partijen, de BSP waarschijnlijk en wellicht ook de PSC. De extreem-Franstalige partij ging immers nog licht vooruit. Dit kan verschillende oorzaken hebben: de Vlaamse partijen - met o.a. minister Chabert en NCC-voorzitter Weckx bij de CVP - beginnen een machtspolitieke invloed uit te oefenen op het niet-taalbewuste kiezerspubliek van Brussel; anderzijds zou dit ook kunnen wijzen op een polarisatie.

Besluit

Er is alleszins reden tot hoop: het is nu aangetoond dat de Vlaamse partijen in Brussel niet persé verliezend moeten zijn en anderzijds dat de Franstaligen op het defensief gedrongen zijn.

Voor een deel is dit een ontwikkeling waarbij de Vlamingen slechts terloops betrokken zijn: op dit ogenblik schijnen de Franstalige Brusselaars banger te zijn van het ‘Engels’ imperialisme, dan van het ‘Vlaams’.

De internationale kolonie van Brussel bestaat uit een goed kwart miljoen mensen in en rond de agglomeratie, waarvan een kleine tweehonderdduizend zogenaamde gastarbeiders zijn. Het is echter de groep van kaderleden van multinationals, Euro-ambtenaren, NATO-mensen, joernalisten en lobbymensen allerhand, die de Franstalige Brusselaars verontrusten. Zij hadden die mensen met veel omhaal binnengehaald - Brussel moest internationaal trefcentrum worden en tenminste de hoofdstad van Europa - maar nu stellen zij tot hun leedwezen vast dat de ‘lingua franca’ van die hele invloedrijke internationale groep, het Engels wordt. De Engelstaligen en hun simpatisanten beschikken reeds over twee bloeiende weekbladen in Brussel, over eigen prestigieuze scholen, een even florissant verenigingsleven en er is onbetwistbaar een zekere verengelsing aan gang die vooral de topmensen aanvreet. Vandaar steeds scherper anti-engelse reacties bij de Franstaligen:

[p. 69]

de Franse cultuurcommissie richtte een grootscheepse metro-affiche-campagne in met als thema: ‘het Frans, bindteken te Brussel’; haar jongste initiatief bestond erin een korte film, ‘Anglomania’, te laten afdraaien in de voornaamste bioskopen van het centrum waarin de kwaal van de verengelsing aan de kaak wordt gesteld.

Er is eveneens de reeds bekende demografische achteruitgang van Brussel die niet meer gekompenseerd wordt door gebiedsuitbreiding in het Vlaamse ommeland. Er is tenslotte de toenemende tweetaligheid in de privésektor. Dit alles schept een klimaat van onzekerheid en verbittering bij de Franstaligen dat nog enige tijd voor spanningen kan zorgen. Uiteindelijk moet dit toch leiden tot groter toegeeflijkheid tegenover de Vlaamse grieven, des te meer daar de jongste parlementsverkiezingen aangetoond hebben dat zij de hoop op verder invreten op de Vlaamse groep mogen vergeten.

André MONTEYNE

provincieraadslid

lid N.C.C.

10 mei 1977