Neerlandia. Jaargang 80

[p. 136]

Toernooi der Lage Landen, 25 jaar amateurtoneel

In de wereld van het amateurtoneel is de naam van het Maasdorp Elsloo zo langzamerhand een begrip geworden. Wat in 1952 - nu dus 25 jaar geleden - onder de naam ‘Tournooi der Maasgouwen’ begonnen werd, als onderdeel van een actie om het instrumentenfonds van Elsloos roemruchte fanfare ‘De Maasgalm’ te steunen, is in de loop der jaren uitgegroeid tot het belangrijkste amateurtoneelgebeu ren in Noord- en Zuid-Nederland. Als ‘Toernooi der Lage Landen’ - die naam kreeg het tien jaar geleden - valt het én bij vele verenigingen én bij een groot aantal trouwe bezoekers niet meer weg te denken uit een winters toneelseizoen.

‘Ons toernooi heeft een bekendheid verworven, die reikt tot de uiterste grenzen van ons land en van Vlaanderen. En als je dat duidelijk voelt, dan vraag je je wel eens af, waarom dat niet ook op andere terreinen van de Limburgse cultuur is gelukt’, aldus voorzitter mr. H. Dobbelstein.

Het begin - in 1952 - was dus erg bescheiden. Er namen drie verenigingen uit Belgisch-Limburg deel en deze voerden duidelijk de boventoon. De toneelgroep ‘Door en voor het Volk’ uit Rummen werd de eerste winnaar. Eén jaar later ging ‘Ons Genoegen’ uit Waterschei- Genk met de eerste prijs naar huis en pas in het 5e toernooi slaagden de Nederlands-Limburgse groepen er in de Belgisch-Limburgse hegemonie te doorbreken. Inmiddels was het Tournooi der Maasgebouwen in de wereld van het amateurstoneel reeds een begrip geworden. Ook verenigingen van buiten de Limburgen gingen interesse tonen. En hun optreden werd meteen een groot succes. Twee maal ging ‘Brederode’ uit Schiedam met de eer strijken en drie maal de Turnhoutse groep ‘Elckerlyc’, het eerste jaar nog als onderdeel van het Turnhoutse Kunstverbond. De daaropvolgende jaren wisselden Nederlandse en Belgische winnaars elkaar af.

Hoogste onderscheiding

Met ingang van het 15e toernooi ging ‘Esloo’ door onder de auspiciën van het Comité Amateurtoneel België/Nederland en met ingang van het 19e toernooi werd de hoogste onderscheiding verkregen: het Toernooi der Lage Landen werd door genoemd Comité aangewezen als ‘zijn’ wedstrijd op internationaal niveau. Deze uitverkiezing deed voor het Elsloose organisatiecomité de noodzaak rijzen om nog strenger te selecteren, teneinde ook werkelijk de top van het Nederlandstalige amateurtoneel te contracteren. Mr. Harry Dobbelstein: ‘Het niveau van het Toernooi is in de loop der jaren dan ook zo gestegen, dat het al een eer kan heten als een vereniging tot deelname wordt uitgenodigd. De meeste deelnemende verenigingen zien dat ook zo. En dat niveau heeft het Toernooi ook buiten de algemene malaise gehouden, die een tijd lang bij het amateurtoneel heeft geheerst’.

Daarom ook zien steeds méér verenigingen een deelname aan het Toernooi der Lage Landen als een hoogtepunt in hun verenigingsbestaan. Om het grote aantal bezoekers vooraf reeds een beetje zekerheid te bieden omtrent dat niveau moet uiteraard met grote zorgvuldigheid worden geslecteerd. Daarom is het o.a. gewoon traditie dat de winnaar van het voorgaande toernooi terugkomt om de titel te verdedigen, en dat die winnaar geflankeerd wordt door minstens twee groepen, die in voorgaande jaren bewezen hebben tot topprestaties te kunnen komen. Verder worden telkens enkele ‘nieuwe’ verenigingen uitgenodigd, die of in landelijke of in regionale wedstrijden hoge ogen gegooid hebben. Bij provinciale instanties, culturele raden, provinciale toneeladviseurs, enz. - worden informaties ingewonnen, terwijl zo mogelijk een bestuursdelegatie zich persoonlijk op de hoogte gaat stellen van de kwaliteiten van een kandidaat tijdens een uitvoering. Daarnaast biedt in België de uitslag van het Koninklijk Landjuweel altijd een goede graadmeter.

Prestaties gestegen

In de loop van die 25 jaar is er uiteraard veel veranderd. De prestaties zijn duidelijk gestegen en men heeft thans de beschikking over een uitstekende en gezellige accommodatie: het Maaslandcentrum. ‘In het begin hebben we nogal wat moeten improviseren en zijn we enkele keren van zaal moeten veranderen. Dat was aanvankelijk wel eens echt behelpen. Maar de toneelspelers troffen hier kennelijk toch zo'n prettige sfeer aan, dat ze daar niet over struikelden’, aldus mr. Dobbelstein. Die prettige en gezellige sfeer is duidelijk gehandhaafd. ‘Daarin ligt mogelijk ook een van de oorzaken van ons slagen’, zegt de heer Dobbelstein. ‘Neem nu de afsluiting. Zo'n prijsuitreiking met het Bal der Lage Landen na, is steeds een trekker gebleven. Met hele autobussen vol komt men feest vieren en verbroederen in Elsloo en de “verliezers” worden er zó plezierig opgevangen dat ze in de loop van zo'n avond even opgewekt meedansen als de “winnaars”. “Daarom ook heeft het bestuur aan het puntenstelsel blijven vasthouden en worden de be-

[p. 137]

haalde punten van alle deelnemende verenigingen bekend gemaakt. ”Wel hebben we dit jaar niet slechts vier prijswinnaars. Er zijn nu zeven prijzen beschikbaar’.

De heer Dobbelstein praat met veel enthousiasme over het publiek, dat overigens zelf ieder jaar een prijs toekent: de publieksprijs. Mr. Dobbelstein: ‘Van het begin af hebben we steeds veel echte liefhebbers in de zaal gehad en dat publiek is in de loop der jaren in het algemeen ook met het spelniveau meegegroeid, wat begrip en eisen betreft. Dat blijkt ook telkens weer bij de toekenning van de publieksprijs. Het verschil in waardering tussen de uitspraak van de jury en van het publiek bedraagt meestal slechts een of enkele punten. Na 25 jaar is er uiteraard een andere generatie in de zaal, maar de belangstelling blijft groeien en het aantal abonnees neemt duidelijk toe’.

Dat laatste ligt voor wat betreft het jubileumtoernooi trouwens ook duidelijk in de lijn van de verwachtingen. Daarvoor zijn namelijk uitgenodigd acht winnaars van voorgaande toernooien. Op het moment dat we dit artikel schrijven is bekend, dat op zaterdag 6 november de ‘Dr. Ariëns Toneelgroep’ uit Eindhoven: ‘De Waaier’ van Carlo Goldoni speelt. Op zaterdag 13 november komt Toneelkring ‘Thaleia’ uit Merksein met: ‘Figaro's Bruiloft’ van Pierre-August de Beaumarchais. Zaterdag 20 november treedt ‘Toneelkring De Schakel’ uit Aalst voor het voetlicht met ‘Helena of de levensvreugde’ van André Roussin en Madeleine Gray. Zaterdag 27 november is gereserveerd voor ‘Toneelgroep Randstad’ uit Den Haag met een uitvoering van ‘De goede mens van Sezuan’ van Bertolt Brecht. Zaterdag 4 december is ‘Kon. Toneelkring St. Genesius’ uit St. Niklaas op bezoek met ‘De tocht naar het duister’ van Eugène O'Neill. De Kon. Toneelkring ‘De Vlaamse Vrienden’ uit Berchem is op zaterdag 11 december te gast met een uitvoering van ‘Marie Octobre’ van Jacques Robert, Jean Duvivier en Henri Jeanson. Op zondag 12 december brengt ‘Limburgs Toneel, Sittard’ het stuk ‘Little Murders’ van Jules Feiffer voor het voetlicht en tot slot komt zaterdag 18 december ‘Het Zwevegems Teater’ uit Zwevegem met ‘Poetsoeh... of de verstoorde konsentratie’ van Vaclav Havel.

De slotavond met prijsuitreiking en ‘Bal der Lage Landen’ is voorzien op zaterdag 8 januari 1977.

Alle uitvoeringen beginnen om 20.00 uur en vinden plaats in het Maaslandcentrum.

Een huldiging

Overigens zijn de eerste feestelijkheden bij gelegenheid van dit 25-jarig jublileum reeds achter de rug. Op zaterdag 16 oktober namelijk organiseerde het twintig jaar bestaande Comité Amateurtoneel België-Nederland in Elsloo een huldigingszitting naar aanleiding van het 25-jarig jubileum van het Toernooi der Lage Landen. Als gastspreker fungeerde mr. Joh. Fleerackers, kabinetschef van de minister van Nederlandse Cultuur en Vlaamse Aangelegenheden te Brussel en daarna volgde de huldiging van een aantal jubilarissen, mr. H. Dobbelstein en de heren H. Rentsaet en H. Schmeitz, die al resp. 25, 24 en 23 jaar lang in het bestuur zitting hebben. Bij die gelegenheid ook werden de eerste exemplaren gepresenteerd van het boekwerk ‘Toneel en theater in Limburg in de 19e en 20e eeuw’ van Harry Schillings. Deze uitgave kwam tot stand in samenwerking met de Stichting Maaslandse Monografieën te Maastricht en dank zij o.a. subsidies van de Provincie Limburg, het Anjerfonds Limburg en het Comité voor Zomerpostzegels. Harry Schillings, sinds 1952 directeur van de Provinciale Bibliotheek Centrale Limburg (hij was ook vele jaren werkzaam als toneelcriticus en is auteur van diverse toneelwerken) heeft het resultaat van jarenlang moeizaam speurwerk in allerlei bronnen, in de vorm van een goed leesbaar boek, gestalte gegeven.

Daaruit blijkt hoe in het midden van de vorige eeuw op plaatselijke situaties geënte toneelstukken ontstonden, welke door amateurs werden opgevoerd en aanleiding gaven tot hevig gekrakeel tussen klerikalen en liberalen. Het aantal gezelschappen groeide echter tegen de verdrukking in zodat van een, aanvankelijk op het Franse, later op het Noord-Nederlandse thea-terleven georienteerd, bloeiend toneel mag worden gesproken. Na 1916 werden in het openluchttheater in Valkenburg in de zomermaanden honderden voorstellingen gegeven, die een representatief beeld gaven van het Noord- en Zuid-Nederlandse toneel. Hoe het verder ging, hoe de beroepsgezelschappen uit het ‘Westen des lands’ zich inspanden om voor het ‘Zuiden des lands’ geschikte toneelstukken te brengen, hoe de concurrentie van film en televisie na de tweede wereldoorlog is opgevangen en waarop de pogingen tot professionalisering uitliepen, vindt men in dit boeiende boek (Maaslandse Monografieën, 336 blz., 24 pag. illustraties, ing. f 39,50, geb. f 47,50) dat vele de toneelliefhebbers en andere belangstellenden voor de regionale cultuur zeker zal aanspreken.

[p. 138]

Monsterproduktie

Tot slot staat de Limburgse toneelliefhebber bij gelegenheid van het 25-jarig jubileum van het Toernooi der Lage Landen nog één zeer bijzondere gebeurtenis te wachten. De Stichting ‘Bijzondere Amateur-Theaterevenementen Limburg’ namelijk heeft gezorgd voor een ‘monsterproduktie’. Uitgevoerd wordt ‘De Blauwe Vogel’ van Maurice Maeterlinck, een stuk dat sinds 1945 nog slechts twee maal in West-Europa voor het voetlicht is gebracht; in 1953 in Hamburg en in 1967 in Gent. Aan de nieuwe Limburgse produktie, onder regie van Jan van Heteren, werken mee leden van toneelgroepen uit Heerlen, Sittard, Maaseik, Roermond en Tegelen en balletgroepen uit Heerlen, Sittard en Maaseik. De repetities vinden door geheel Limburg plaats, gecentraliseerd in Tegelen, Roermond, Sittard, Maaseik en Heerlen. Meta het ballet meegerekend zijn er ongeveer honderd medewerkers. Er hebben meer dan honderd repetities plaatsgevonden en de regie reed meer dan zesduizend kilometer door Limburg. Voor het project werden subsidies toegezegd door CRM en de Provincie Limburg. De totale kosten bedragen circa f 50.000 gulden (Jan van Heteren ‘Bij een beroepsgezelschap zou dat minstens f 600.000 zijn’) en er worden tien voorstellingen gegeven.

Het stuk ging op 16 oktober in première in Elsloo en daar werd op 24 oktober een tweede voorstelling gegeven. Inmiddels kwamen nog aan de beurt: Sittard, Heerlen, nogmaals Sittard, Maaseik, nogmaals Elsloo en Roermond en op 21 en 28 november wordt ‘De Blauwe Vogel’ resp. uitgevoerd in Weert en Venlo.

JOHAN THIJSSEN