Neerlandia. Jaargang 80

‘Flandria extra muros’,
of de Nederlandse Cultuurraad op verkenning bij de Vlamingen in Kanada en de Verenigde Staten van Amerika.

Wat de doorsnee man weet over de talloze vlaamse emigranten in Noord-Amerika beperkt zich meestal tot de tabaksplantages van Kanada en het bestaan van de ‘Gazette van Detroit’. Ook onze mandatarissen in de Cultuurraad voor de Nederlandse Cultuurgemeenschap waren zich bewust van deze lakune in hun kennis en trokken er dan ook tijdens het Parlementair reces op uit om ter plaatse informatie te verzamelen.

Er moest immers bepaald worden of in het kader van artikel 59, bis van de grondwet, ook de Cultuurraad een taak te vervullen had in de waaier van de internationale kulturele betrekkingen, in het bijzonder ten opzichte van de vele vlamingen en hun nakomelingen, verspreid over miljoenen vierkante kilometer in de nieuwe wereld.

Eerst moest nagegaan worden of de vlaamse verenigingen aldaar wel gesteld waren op onze bemoeienissen, zo ja, welke dan de politiek was die in het kader van de kulturele autonomie te beurt viel aan een instelling als de Nederlandse Cultuurraad. De kontakten met het vlaams verenigingsleven in Noord-Amerika bleken bijzonder vruchtbaar en het rapport dat de parlementaire delegatie opstelde is buitengewoon interessant voor iedereen die enigszins begaan is met onze taal en kultuur in de wereld.

Een eerste konklusie die zich opdringt, is dat er hoognodig een inventaris dient opgemaakt te worden van verenigingen, organisaties, clubs en initiatieven door en voor de Vlaamse immigranten in Kanada en de U.S.A. Daarbij moet uiteraard ook gekeken worden naar wat Nederland doet voor zijn emigranten. Pas daarna kan er een beleid uitgewerkt worden.

Soms wordt al eens laatdunkend geschreven over het nog ‘vlaams’-zijn van deze immigranten en hun kinderen en kleinkinderen. In dit opzicht is het rapport een ware revelatie. Het meldt immers: ‘In het gehele bezochte gebied werd een sterk vlaams kultuurhistorisch bewustzijn vastgesteld’. Anderzijds is het spijtig te moeten constateren dat ook hier de verwarring tussen België, Vlaanderen, Vlaams, Nederlands, enz. zeer groot is. Het is zeker niet vanwege onze officiële instanties, onze Belgische diplomatie, dat wij een wegwerken van deze verwarring moeten verwachten. De talrijke ‘Belgian Clubs’ her en der verspreid dekken natuurlijk bijna uitsluitend een vlaamse lading. Op dit gebied dient dus snel iets gepresteerd te worden. Gedacht werd reeds aan een mooie folder met de nieuwe basisgegevens over het België sinds de Kultuurautonomie. Het rapport vermeldt ook dat het ‘opvallend is dat zowel mensen uit de eerste generatie een zeer sterke interesse betonen voor de etnie, als mensen van de derde generatie’. Hoopgevend is dit wel.

Wat wordt er nu speciaal gevraagd door de vlaamse diaspora?

Eerstens: informatie, informatie en nog eens informatie over Vlaanderen en België op alle vlakken.

Ten tweede: zeer dringende hulp om de ‘Gazette van Detroit’ uit te bouwen tot het algemeen orgaan van de Vlamingen in Noord-Amerika.

Vervolgens: meer uitzendingen van de

[p. 21]

radio, uitwisselingsprogramma's voor jongeren, studiebeurzen. Het oprichten van enkele kulturele centra, het uitzenden van kulturele manifestaties op rondreis door Noord-Amerika, het bevorderen van het historisch onderzoek over de Vlaamse nederzettingen. Initiatieven genoeg!

Er wordt weleens beweerd dat de vlaamse en ook nederlandse immigranten in Noord-Amerika een soort ‘deadwish’ vertonen, m.a.w. dat zij zich bijzonder snel integreren, of als men wil kultureel verzinken in hun nieuwe vaderland. Misschien is dit zo, maar het is evenzeer waar dat het bijna een wonder mag heten, dat deze vlaamse emigranten, die tenslotte niet de kultureel, noch ekonomisch sterken waren, nog zolang hebben standgehouden als etnische groep. Verspreid over een onmetelijk land, verstoken van alle gestruktureerde hulp, konden zij alleen op eigen krachten tellen. Het gebruik van het Nederlands (vlaams) als communicatiemiddel mag dan al snel verminderd zijn, hoofdzaak is dat er daar in de nieuwe wereld nog steeds een vlaams verenigingsleven bestaat, dat op ons rekent om verder te leven.

De algemene konklusie van het rapport is zeer belangwekkend, daar zij niet de taal voert die wij gewoon zijn van dergelijke stukken; ‘Bij alle verantwoordelijken overheerst de indruk dat het België-na-de-kulturele autonomie voor de Vlamingen in Noord-Amerika laat kwam, maar nog niet te laat. Het geheel van de “Vlaamse Nederzettingen” is levend gebleven, mede dank zij zovele inspanningen van privé-personen, partikuliere organisaties - hoofdzakelijk België in de Wereld - en diplomaten. De privé-inspanningen hebben echter grenzen. Men is op een beslissend keerpunt aangekomen. Er is dringend nood aan strukturen, hulp, een informatie- en kommunikatiekanaal, ondersteuning van de pers, een professionele aanpak.

Kortom er is nood aan een beleid voor de Vlamingen in Noord-Amerika, een beleid vooral gericht op de jongeren. De kern van de vraag naar een beleid is deze: de vlamingen in Noord-Amerika vormen het natuurlijk uitgangspunt, de natuurlijke basis voor de uitbouw van een beleid van internationale kulturele betrekkingen met Noord-Amerika. Zal met een beleid gewacht worden tot de natuurlijke basis van dergelijk beleid in verval zou geraakt zijn?’ De handschoen is geworpen. Wie neemt hem op?

Randbedenkingen:

Het bezoek van de delegatie van de Nederlandse Cultuurraad aan de vlaamse diaspora in Noord-Amerika is een bijzonder positief initiatief, het rapport dat deze delegatie heeft opgesteld moet het uitgangspunt zijn voor een gestruktureerd beleid dat door de overheid moet gevoerd worden. Dit belet niet dat ook het Algemeen Nederlands Verbond zich ernstig moet bezinnen of er hier geen taak voor haar weggelegd is. Wij denken in het bijzonder aan de uitwisseling van informatie. Waarom wordt er geen correspondentiedienst ten behoeve van de jonge ‘vlamingen in Noord-Amerika’ opgericht? Kan het A.N.V. niet meewerken aan het versturen van dag- en weekbladen naar de verenigingen, zoals ook al naar Indonesië werd gedaan? Dit en nog vele andere ideeën kunnen uitgewerkt worden in samenwerking met ‘België in de Wereld’, de enige vereniging die zich totnogtoe ingezet heeft voor onze volksgenoten in de Nieuwe Wereld. Wij geven dit ter overweging.

Y.P.