Neerlandia. Jaargang 79

[p. 91]

Euregio: voorbeeld van samenwerking

Burgemeester Reynen van Oldenzaal geeft informatie.

In zijn ruime werkkamer, waar men het uitzicht heeft op een uitgestrekt plein, vertelt burgemeester J.A.M. Reynen van Oldenzaal ons over Euregio, het gebied van 85.000 km², begrensd door Rijn, IJssel en Ems, waar 1.600.000 mensen wonen. In dit gebied, waar de grens dwars doorheen loopt, heeft men het gewaagd structuren uit te denken en organisatievormen te ontwikkelen om tot samenwerking te geraken over een brede linie van het maatschappelijk leven. Een schools voorbeeld van grensoverschrijdende activiteiten. De naam Euregio laat zich gemakkelijk raden: een samensmelting van Europa en Regio.

Oldenzaal behoort tot de oudste plaatsjes van Nederland en dankt zijn bestaan waarschijnlijk aan een Frankisch opperhoofd, die hier een sala, of paleis, bouwde. Nadat de vorstenzetel werd verlegd ontstond de naam Aldensele, of Oldenzaal. In de zevende eeuw predikte Marcellus in deze streken het Evangelie. Honderd jaar later Plechelmus. Omstreeks 814 werd Oldenzaal de hoofdplaats van het graafschap Twente. In 1049 kreeg het stadje van de Duitse keizer Hendrik het recht een jaarmarkt te houden. Karel V maakte van Oldenzaal een vesting. Hoewel in de zeventiende eeuw de wallen werden geslecht, kon toch nadien van een strategisch punt worden gesproken. Oldenzaal heeft de aanvallen en belegeringen, de overwinningen en de nederlagen gekend van de ridders en het voetvolk van Gelre, van de Spaanse regimenten, van de Staatse legers en van de troepen van Münster, Pruisen en Frankrijk.

De trots van het stadje is de meer dan duizend jaar oude St.-Plechelmusbasiliek, waarin een zilveren borstbeeld van de heilige wordt bewaard. Op korte afstand van het grijze bedehuis staat het in eigentijdse stijl opgetrokken raadhuis als een symbool van het moderne Oldenzaal: een bloeiende gemeente, aantrekkelijk voor industrie-vestiging, toeristenoord, belangrijk verkeersknooppunt aan de E-8 en grensstadje van betekenis in het Euregio-gebied.

Waarom Euregio?

Burgemeester Reynen behoort tot de jongere magistraten die zich na de Tweede Wereldoorlog hebben ingespannen om van het ideaal van een Verenigd Europa een stukje werkelijkheid te maken. Maar dan op een realistische wijze, zonder zich te verliezen in leuzen of onwezenlijke plannen. Beginnen daar waar het kan. En dat is bij de staatsgrenzen, wanneer de mogelijkheden zich voordoen. Al vroeg had de heer Reynen met grensoverschrijdende activiteiten te maken, zoals in zijn functie van voorzitter van de ‘Union Internationale des Jeunes Démocrates Chrétiens’, die in Parijs is gevestigd: de jongerenorganisatie van de christen-democratische partijen in Europa. Hij is thans president van de Raad van Europese Gemeenten, waarvan hij voordien secretaris was.

Destijds was de heer Reynen gedelegeerde in de Raad van Europa. Voorts is hij lid van de Eerste Kamer voor de K.V.P., vandaar zijn relaties in Den Haag, in Brussel en in Straatsburg. In gewestelijk verband is burgemeester Reynen voorzitter van de Werkgroep Wegen in Twente en een groot voorstander van de verdere aanleg van de E-8 omdat hij de grote internationale verkeersverbindingen als de belangrijkste hulpmiddelen beschouwt om tot hechtere banden tussen de volkeren te geraken.

Staatkundige grenzen zijn meestal het gevolg van politieke gebeurtenissen en op grond daarvan genomen beslissingen. Burgemeester Reynen noemt dan de grens van 1830 tussen Nederland en België.

Het is voor hem de vraag of de grenzen hun betekenis, zoals op het moment dat ze werden vastgelegd, behouden. Althans als een werkelijke scheidslijn, waar voor beide kanten alles ophoudt. ‘De historie voert voldoende bewijsmateriaal aan om deze stelling te rechtvaardigen’, aldus de heer Reynen.

Hij wijst tevens op het feit dat er een grotere binding bestaat tussen de bewoners aan weerszijden van de grens dan met die behorende tot hetzelfde staatsverband. ‘Waarschijnlijk ook omdat de harteklop van het staatkundig leven aan de grens zwakjes in de regel wordt vernomen. Natuurlijk hebben we de staatsgrenzen te eerbiedigen en zo nodig te verdedigen, maar de grens kan ook een natuurlijke hinderpaal zijn’.

Het wonen en werken in een grensgebied heeft burgemeester Reynen, geboortig uit Brabant en voor zijn komst naar Oldenzaal, burgemeester van Wervershoof in West-Friesland, in zijn opvatting, dat in het belang van Europa in een wijder verband moet worden gedacht en gehandeld aanmerkelijk versterkt.

Vrijwel dagelijks heeft hij met grensoverschrijdende problemen te maken. Hij noemt daarbij, in het bij-

[p. 92]

zonder in zijn kwaliteit van burgemeester, het gebruik van elkanders openbare voorzieningen en het op elkaar afstemmen van het beleid. Zoals ook gebeurt binnen het BENEGO-verband aan de Belgisch-Nederlandse grens.

Euregio is ontstaan uit een behoefte aan samenwerking voor behartiging van gelijke belangen. Het gebied is een geografische eenheid, zoals we reeds opmerkten, liggende tussen de grote industriegebieden van het Noordduitse havengebied, de Ruhr en de Randstad Holland. De heer Reynen schetst, hoe men van deze opvatting uit tot de conclusie kwam dat het gebied zich zou lenen voor planologische, economische, sociale en culturele samenwerking.

Euregio is, om een andere beschrijving te geven - en dan benaderen we ook dichter de opzet en het doel - het werkgebied van de Belangengemeenschap Twente-Oost-Gelderland (TOG te Enschede), de Stichting Streekbelangen Oost-Gelderland (SSOG te Doetinchem) en de Kommunalgemeinschaft Rhein-Ems (KG Rhein-Ems te Rheine). Ook de Nederlandse en Duitse Kamers van Koophandel in het Euregiogebied werken samen.

Resultaten in de praktijk

De verscheidene instanties en organisaties, verenigd in de Euregiocommissie, gaven de opdracht tot een structuuronderzoek. Het rapport ‘De grensscheiding of ontmoeting’ verscheen. Vervolgens werd de Commissie-Mozer (genoemd naar de oudchef van het kabinet van dr. Mansholt) opgericht om na te gaan, op welke wijze de aanbevelingen uit het rapport te verwezenlijken.

Burgemeester Reynen geeft vervolgens een opsomming van de voornaamste resultaten: het uitgeven van een brochure waarin een verklaring wordt gegeven over de verschillen in de bepalingen en regelingen van de Nederlandse en de Duitse sociale wetgeving, het organiseren van een reizende tentoonstelling en het vertonen van een film over het Euregiogebied, het opstellen van een gezamenlijk schouwburgprogramma, het samenstellen van een cursus Nederlands en het regelmatig doen plaatshebben van uitwisselingen van jongeren. Op de laatste twee activiteiten komt de heer Reynen later in het gesprek terug. Een recente vorm van samenwerking is een onderzoek, hoe leden van de Ziekenfondsen terecht kunnen bij de geneeskundige diensten aan weerszijden van de grens.

Taalbarrière

Men kan alle goede bedoelingen hebben de samenwerking te bevorderen, zonder het afbreken van de taalbarrière is het echter onbegonnen werk, meent burgemeester Reynen. De in het grensgebied wonende Nederlanders verstaan vrijwel allemaal Duits. Omgekeerd is het anders. Een van de eerste initiatieven van de Mozer-commissie was dan ook de verzorging van een cursus Nederlands voor de duitstaligen.

Dr. Hendrik Entjes en Rudolf Ebeling, beiden wetenschappelijke medewerkers van het Nedersaksich Instituut van de Rijksuniversiteit van Groningen, waren bereid een eenvoudige cursus samen te stellen. Het PBNA in Arnhem en de Mozer-commissie belastten zich met de uitgave.

‘Kann nit verstan’ luidt de naam, naar de gelijknamige titel van een verhaal van de dichter Johann Peter Hebel die in 1760 in Bazel werd geboren en in 1826 in Schwetzingen stierf. Hebel schreef in het Zwabische dialect. Het cursusmateriaal bestaat uit een leerboek van 240 bladzijden, 15 grammofoonplaten en een lijst van 4000 woorden. Reeds in het begin was de belangstelling van de Duitsers groot, niet alleen omdat zij relaties onderhouden met de Nederlanders in het grensgbied, maar ook omdat er tussen Nederland en de Bondsrepubliek nauwe toeristische betrekkingen bestaan. Momenteel zijn er 400 cursisten.

Het neerhalen van de taalbarrière verstevigt de culturele banden. Een steunpilaar voor de aanmoediging en de bevestiging van de grenscontacten is het instituut van de Bentheimer Cultuurdagen. Met een grootse manifestatie werd vorig jaar het twintig-jarig bestaan gevierd. In 1972 werden de Cultuurdagen door de stad Assen overgenomen. Inmiddels is besloten de feestelijkheden afwisselend elke twee jaar in Bentheim en in Assen te houden. Prof. dr. H. Prakke prees in 1974 de Cultuurdagen als ‘een waagstuk, dat bovenregionale betekenis heeft gekregen en waardoor talrijke persoonlijke en vriendschappelijk betrekkingen tot stand zijn gebracht. ‘In dit kader verwijzen we tevens naar een uitspraak van prof. dr. Grolle uit Hannover, minister van cultuur van Neder-Saksen, waarin hij, eveneens vorig jaar ‘het valse

[p. 93]

en hoogmoedige cultuurbegrip van het oude Duitsland’ verwierp en nadrukkelijk stelde, dat de cultuur ook de materiële zaken omvat en geldt voor alle sociale geledingen. Cultuur, aldus prof. Grolle, is geen zweverige zaak voor een bevoorrechte groep.

Jongerenuitwisselingen

Aan de jongerenuitwisselingen besteedde de Euregiocommissie van het begin af veel aandacht. Ze zijn

Euregio tussen Rijn, IJssel en Ems

[p. 94]

Minister H.W. van Doorn

Burgemeester J.A.M. Reynen

een traditie geworden. Aanvankelijk hadden de uitwisselingen het karakter van een gezellig samenzijn, waarvan jaarlijks ongeveer 1000 jonge mensen deelnemen. Het is verheugend dat de jongeren onlangs, zo blijkt uit een rapport, behoefte gevoelden aan meer informatie, meer inleidingen en discussie. In die trant worden nu vijfdaagse ontmoetingen georganiseerd waarop een actueel probleem wordt uitgediept.

In de waardering voor uitwisselingen staan die van de jeugd bij burgemeester Reynen hoog genoteerd. Maar al te vaak zijn ontmoetingen die van een handjevol autoriteiten, terwijl het gaat om een contact tussen alle groepen van de bevolking, is zijn oordeel. De jeugd geeft een uitstekend voorbeeld, voegt hij er nog aan toe.

De heer Reynen besluit het gesprek met de opmerking dat er nog veel te wensen is, maar er toch vorderingen zijn gemaakt. ‘Het is bouwen aan een klein stukje Verenigd Europa’.

Minister van Doorn prijst Euregio

De minister van CRM, mr. H.W van Doom, die in een rede op de ‘Auslandskulturtage 1974 der Stadt Dortmund’ een uiteenzetting gaf over het cultuurbeleid van de Nederlandse regering onderstreepte het belang van de nauwe culturele betrekkingen tussen Nederland en Duitsland. Daarbij haalde de bewindsman ook de grenscontacten aan. Letterlijk zei mr. Van Doorn:

‘Ein besonders wichtiges Gebiet der deutsch-niederländischen Beziehungen möchte ich noch erwähnen; die Grenzkontakte, de grenzübergreifenden regionalen Probleme, all das was auch in den Begriff Euregio gefasst werden kann. Ich brauche nicht zu betonen wie bedeutsam gerade die Grenzkontakte bei der Vertiefung der Beziehungen sein können’.

GEERT GROOTHOFF