Neerlandia. Jaargang 79

[p. 62]

Één jaar Tindemans

De vorming

Einde april 1974 vormde Leo Tindemans een minderheidskabinet van christen-democraten en liberalen. Zeven weken waren er verlopen sinds de verkiezingen van 10 maart. Een herstel van de driepartijencoalitie bleek niet meer mogelijk en lange onderhandelingen tussen CVP en BSP (christen-democraten en socialisten) leverde evenmin resultaat op. Toen besloot de formateur zich te wenden tot de drie regionale partijen, VU, FDF en RW, dit vooral op aandringen van de liberale PVV. Tijdens een historische nachtzitting op het eveneens historische kasteel van Steenokkerzeel werd getracht een formule te vinden, die het moest mogelijk maken een kabinet te vormen met een tweederde meerderheid in het parlement, ten einde de gewestvorming in uitvoering van artikel 107-quater van de grondwet te realiseren.

Hoewel de partijleiders achteraf verklaarden dat men dicht bij een oplossing was gekomen, mislukte dit overleg toch vooral omdat het Brusselse FDF niet bereid bleek een compromis te aanvaarden dat volgens haar onvoldoende rekening hield met de eisen van de Brusselse franstaligen.

Zo kwam het minderheidskabinet dan tot stand. Het werd in leven gehouden door de passieve steun van de regionale partijen die aan het beraad in Steenokkerzeel hadden deelgenomen.

Maar zulke regering kan in België niet lang aanblijven. De premier zocht een uitweg en zo belegde hij een tweede beraad met dezelfde partijen, ditmaal in zijn ambtswoning. Het bleek evenmin mogelijk tot concrete resultaten te komen. Het FDF bleef zich verzetten. Daarop poogde de premier een regering te vormen met een gewone parlementaire meerderheid. Het Rassemblement Wallon weigerde echter de Volksunie mee in de coalitie op te nemen. Deze partij was van mening dat door deelname van de VU de steun van de nederlandstaligen aan de regering niet meer in verhouding zou zijn met die der franstaligen. Ofschoon de grondwet de pariteit tussen nederlandstaligen en franstaligen in de ministerraad waarborgt en dus elke minorisatie uitgesloten is, kon men het meemaken dat tegen een partij een veto werd uitgesproken enkel omwille van de verhoudingen in de wetgevende vergadering.

Het kwam dan eindelijk tot een akkoord tussen christen-democraten, liberalen en het RW. Half juni werd de regering verruimd door de deelname van een regionale partij. Het was tevens de eerste maal in de Belgische parlementaire geschiedenis dat een federalistische politieke formatie besloot regeringsverantwoordelijkheid op te nemen. Een van de voorwaarden tot deelname was het stemmen in de beide kamers en dit nog voor de parlementaire vakantie van een wet waardoor een voorlopige gewestvorming tot stand moest komen.

Voor een definitieve moest men immers wachten op betere tijden.

Voorlopige gewestvorming

In deze wet wordt bepaald dat er drie gewesten zijn, het Vlaamse, het Waalse en het Brusselse gewest. In artikel 2 staat dat er voor elk gewest een gewestraad en een ministercomité voor gewestelijke aangelegenheden moet gevormd worden. De Vlaamse en Waalse gewestraden bestaan uit de senatoren die respectievelijk tot de Nederlandse of Franse taalgroep behoren.

De Brusselse gewestraad is samengesteld uit de senatoren van de beide taalgroepen die in dit gewest wonen plus een aantal leden van de Brusselse agglomeratieraad. De bevoegdheid van deze gewestraden is uitsluitend adviserend voor de aangelegenheden die het gewest betreffen en de wet somt er een aantal op zoals ruimtelijke ordening, stedebouw, volksgezondheid, tewerkstelling enz. Ieder jaar wordt in de begroting een bedrag vastgelegd dat het gewestelijk beleid moet financieren. De verdeling daarvan gebeurt volgens volgende normen: een derde in verhouding tot het bevolkingscijfer van het gewest, een derde volgens de oppervlakte en de rest in verhouding tot de opbrengst van de personenbelasting in het desbetreffende gewest. De Volksunie zag in het ontwerp de aanloop tot een federalisme met drie, waarin Brussel de rol van scheidsrechter zou te beurt vallen. De socialisten legden vooral nadruk op het ongrondwettelijk karakter van de wet. Algemeen was men echter van oordeel dat dit experiment niet erg gelukkig is. Het aantal instellingen neemt erdoor toe. De onduidelijkheid van de beleidsstructuren wordt groter en bevoegdheidsconflicten zijn verre van denkbeeldig.

Inflatie-recessie

Intussen begon de inflatie zich ook in België sterk te doen gevoelen. Kende men in 1973 nog een relatief laag inflatiepercentage dan gaf 1974 een totaal ander beeld te zien. Samen met Engeland en Italië stond België in Europa op kop. Voor

[p. 63]

het ganse jaar 1974 bedroeg de prijsstijging 15,68 %. De regering besloot dan ook een plan ter bestrijding van de inflatie af te kondigen. In dit pakket van maatregelen werden vooral de klassieke middelen ter inflatiebestrijding zoals geld- en kredietpolitiek aangewend. Een algemene austeriteitspolitiek door middel van een loon- en prijzenstop, waarop langs diverse zijde werd aangedrongen kon echter geen realiteit worden. Doch alvorens resultaten van dit anti-inflatieplan konden genoteerd worden, werd België evenals de andere Europese landen geconfronteerd met een zware recessie. Het werkloosheidscijfer liep vlug op en op dit ogenblik bedraagt het reeds 5,9 % van de aktieve beroepsbevolking. Zo stond de regering voor de zozeer gevreesde situatie waarbij inflatie en recessie zich gelijktijdig voordoen.

De economisten noemen dit stagflatie. Blijkbaar heeft men een nieuwe Keynes nodig om een uitweg uit deze tegenstrijdige situatie te vinden. Maar intussen valt men zoals ook in Nederland terug op de formules van de oude Keynes en gaat men als het ware geleidelijk over tot een actieve relancepolitiek om de werkloosheid te bestrijden ondanks de voortwoekerende inflatie. Het recente overleg tussen regering en vakbonden bevestigt deze tendens.

De zaak Nols

Bij deze uiterst moeilijke economische en sociale situatie kwam voor de regering



nog de heropflakkering van de communautaire spanningen. Er was de massale betoging van alle politieke strekkingen te Halle nabij de taalgrens met als voornaamste eis de splitsing van het Brussels kiesarrondissement. Men wil namelijk een ééntalig arrondissement Halle-Vilvoorde en een tweetalig arrondissement Brussel hoofdstad plus de 19 randgemeenten. In de huidige situatie gaan er teveel stemmen van Vlamingen naar franstalige kandidaten.

De franstalige christen-democraten en het Rassemblement Wallon weigerden op deze eis in te gaan. Er bleef de regering dus niets anders over dan dit punt te voegen bij het gehele communautaire dossier dat tijdens een later overleg van gemeenschap tot gemeenschap zal moeten behandeld worden.

Maar uiteindelijk zou alle aandacht gevestigd worden op de lokettenkwestie te Schaarbeek. Sedert september 1971 zijn er op het gemeentehuis te Schaarbeek zes loketten voor de verrichtingen in het Frans, twee loketten voor de vreemdelingen en slechts één voor de Vlamingen. Burgemeester Nols beweert dat dit overeenstemt met de toestand in zijn gemeente, waar zeer veel vreemdelingen wonen en slechts 15 % van de verrichtingen in het Nederlands gebeuren. Deze regeling is echter flagrant in tegenspraak met de taalwetgeving van 1963 en het woord ‘apartheid’ komt men dan ook herhaaldelijk tegen in de krantenartikels. Het Verbond van het Vlaams Overheidspersoneel legde klacht neer bij de Vaste Commissie voor Taaltoezicht, speciaal opgericht om over de naleving van de taalwetten te waken. Maar deze commissie bracht een verdeeld advies uit en toen besloot men zich te wenden tot de Raad van State. Intussen hadden herhaaldelijk betogingen plaats van extremistische groeperingen tegen voornoemde regeling. De minister van Binnenlandse Zaken kon wel verkrijgen dat de taalwet strikt naar de letter werd toegepast maar de lokettenindeling zelf bleef ongewijzigd.

Toen besloten een aantal parlementairen van de Volksunie op een dag in februari de onwettige opschriften in de lokettenzaal te gaan afrukken. Deze spectaculaire aktie bracht de zaak terug op het regeringsvlak. Uit solidariteit met hun collega in Schaarbeek besloten toen andere FDF-burgemeesters in hun gemeente een gelijkaardige regeling te gaan toepassen. Bijgevolg moest de regering wel haar houding bepalen. Vooral het Rassemblement Wallon stond voor een moeilijke keuze gezien zijn samenwerking met het FDF. Een topoverleg onder de partijleiders van de meerderheid leidde tot de regeringsbeslissing, die erop neerkwam dat alle apartheid moest ongedaan gemaakt worden.

De overige FDF-burgemeesters zouden onmiddellijk ter verantwoording geroepen worden ingeval van analoge maatregelen als te Schaarbeek.

Wat de zaak Schaarbeek zelf betreft blijft er niets anders over dan te werken met de bestaande juridische middelen d.i. een arrest vragen aan de Raad van State. Nols heeft verklaard zich bij een arrest van de Raad van State te zullen neerleggen maar gezien de omslachtigheid van zulke procedure ziet het er niet naar uit dat in de komende weken een oplossing mag verwacht worden. Intussen worden er nog (verboden) betogingen gehouden en worden er vragen gesteld in het parlement. Het ziet er dus naar uit dat België met een zorgelijke toestand op velerlei gebied de zomer tegemoet gaat.

H. VOORBRAECK