Twee Vlaamse heel-Nederlanders
In december 1974 overleden twee te Antwerpen geboren Vlamingen die - de ene als geleerde wetenschapsmens, de andere als musicus en dirigent - in Vlaanderen algemene bekendheid genoten. Hoewel zij hetzelfde Vlaams-nationale en heel-Nederlandse ideaal nastreefden, bracht de levensweg beiden zelden - misschien nooit - samen. Toch stonden zij op dezelfde plaats voor tienduizenden in de kijker, namelijk op de bedevaartweide in het Westvlaamse stadje Diksmuide. Prof. dr. Frans Daels in de periode tussen de twee oorlogen als spreker namens het IJzerbedevaartkomitee waarvan hij stichter en voorzitter was. Hendrik Diels, na de tweede wereldoorlog, de massaliederen dirigerend op de jaarlijkse Vlaamse plechtigheid aan de IJzer.
De bijna twintig jaar jongere Hendrik Diels (73) stierf het eerst. Als gedelegeerd beheerder van Sabam (Belgische vereniging van auteurs en musici) woonde hij te Parijs een conferentie over auteursrechten bij, toen hij door een beroerte getroffen, schielijk overleed.
Samen met zijn befaamde broeder, de bekende Vlaamse toneelartiest Joris Diels (na
Prof. dr. F. Daels
de oorlog verbonden aan de Haagse Comedie), had Hendrik de eerste artistieke triomfen gevierd aan de officiële schouwburgen te Antwerpen. Van de Koninklijke VI. Opera te Antwerpen was hij eerste-dirigent en nadien directeur. Lange jaren is hij muziekrecensent geweest van het Brusselse blad ‘De Standaard’. Zijn korte, rake bijdragen over composities en uitvoerders, vooral de portretten van de grote Europese dirigenten, waren pareltjes van deskundigheid en voortreffelijke journalistiek. Zo zijn ‘momentopnamen’ gewijd aan de Tsjech Karel Ancerl ‘dirigententragedie in ballingschap’, waarin hij aan het testament van de grote Willem Mengelberg herinnerde.
De jongste jaren dirigeerde Hendrik Diels in de Muntschouwburg te Brussel en op het Festival van Vlaanderen en gaf hij met Béjart Beethovens negende eigentijdse gestalte. Hoe hoog ook zijn aanzien in het Europese muziekleven, toch hebben wij de oprechte overtuiging dat hij zich nog het meest in zijn element voelde, toen hij op de IJzerbedevaarten en de Vlaams-nationale Zangfeesten telkens naar zijn maatstaf tienduizenden Vlamingen de drie nationale liederen van de Nederlandssprekenden in de wereld, met hart en ziel en uit volle borst deed zingen.
Op tweede Kerstdag, dag op dag een week na Hendrik Diels werd de bekende Vlaamse gynaecoloog, patholoog, specialist in kankerbestrijding en sociale geneeskunde, Professor Dr. Frans Daels (92) op dezelfde Antwerpse stedelijke begraafplaats Schoonselhof, wel eens het sanctuarium van Vlaanderen genoemd, ten grave geleid.
Voor zijn wetenschappelijk geneeskundig werk ontving hij al in 1930 de prix Berrauté van de Franse Academie en in 1958 de Prix Monbinne. Tijdens zijn ballingschap, na WO-II in Zwitserland, viel hem de grote eer te beurt met de ‘dr. Albert Schweitzerprijs’ van de Goethestichting Basel te worden onderscheiden.
In de geschiedenis van de Vlaamse bewustwording zal de naam van dr. Frans Daels blijven herinneren aan de door hem als legerarts op het IJzerfront tijdens de oorlog 1914-'18, medeopgerichte werk van Heldenhulde dat de zerkjes (naar lers model) met de leuze ‘Alles Voor Vlaanderen, Vlaanderen Voor Kristus’ op de graven van de Vlaamse soldaten plaatste. Uit dit werk van piëteit groeide na de wapenstilstand het Komitee van de Bedevaarten naar de graven van de IJzer, dat later de IJzertoren oprichtte (in 1946 door ‘onbekenden’ opgeblazen, maar sindsdien veel groter wederopgericht). De toespraak van dr. Frans Daels op de jaarlijkse plechtigheid te Diksmuide klonk telkens als de stem van Vlaanderens geweten. Op de ontwikkeling van de Vlaamse beweging heeft dr. Frans Daels een allergrootste invloed gehad. Merkwaardig is wel dat de na mei 1940 te goeder trouw op post gebleven voorman, spoedig alle medewerking staakte uit protest tegen de vijandige houding van de bezetter tegen de gebondenheid der Nederlanden. (Nooit werd de grens tussen Vlaanderen en Nederland zo hermetisch gesloten als tijdens de jongste oorlog).
Dank zij zijn ascetische levenswijze bleef dr. Daels tot in hoge ouderdom zijn heldere geest bewaren. Zijn laatste boodschap als negentigjarige voor zijn Vlaamse mensen klonk kort en klaar: radikale Vlaamsgezindheid.
A.D.
Hendrik Diels
Auteursrechtelijk beschermd
