Neerlandia. Jaargang 78

Overheid... en culturele integratie

Soms hoort men wel eens de bewering dat het Belgisch-Nederlands Verdrag weinig of geen betekenis heeft gehad. Ik meen van wel, echter met deze bemerking dat de bestaande samenwerkingsvormen tussen beide landen grondig moeten herzien worden.

Mede dank zij dit verdrag is de samenwerking tussen Nederland en België, inzonderheid met het Nederlandstalig gedeelte van België, op gang gekomen. Bij de verenigingen en personen die zich daadwerkelijk, zowel in Nederland als in België, voor de samenwerking met Nederland en vice versa inzetten, groeit er op dit ogenblik nochtans een zeker ongenoegen. Dit ongenoegen zou ik - zij het onvolledig - als volgt willen omschrijven:

Het Belgisch-Nederlands Cultureel Verdrag is een verdrag tussen staten met name Nederland en België. Een cultureel verdrag heeft uiteraard niet alleen een politieke draagwijdte (het veruiterlijken van de politieke wil om tot samenwerking te komen), maar evenzeer een cultureel aspect dat bij dit verdrag uiteraard centraal staat.

Een Belgische cultuur bestaat er niet. Dit zullen zowel Vlamingen als Walen onderschrijven. Er bestaat een Vlaamse (Nederlandse) cultuur en een Waalse (Franse) cultuur. Het is duidelijk dat er van Vlaamse zijde een zeer sterke affiniteit bestaat t.a.v. Nederland en van Waalse zijde t.a.v. Frankrijk. Daarom is het verdrag voor onze franstalige landgenoten veel te ruim en voor Vlaanderen veel te beperkt.

Deze beperking kan men als volgt illustreren:

Beperkte financiële middelen:

Ik citeer hier Senator van Haegendoren wanneer hij zegt: ‘Wij besluiten met een scherpe kritiek op de regeringen die, gezien de bescheidenheid van de toegewezen middelen, bewezen hebben weinig belang te hechten aan de culturele contacten. De commissie zou over een werkelijke begroting in plaats van over een symbolisch bedrag moeten kunnen beschikken en er zou een deskundige full-time staf de zaak in handen moeten nemen’.

Vanuit de Vlaamse optiek is het cultureel verdrag zéér beperkt in zijn ‘politieke’ mogelijkheden.

In Vlaanderen bestaat duidelijk, óók de politieke wil, om de contacten met Nederland nog verder te intensiveren en bovendien, daar waar nodig, te institutionaliseren.

[p. 131]

Aangezien het een Belgisch verdrag is, hebben onze franstalige landgenoten hier een vetorecht om deze politieke wil om te buigen of ongedaan te maken. Ik herinner hier aan het beroemde rode boekje, waarvan onder meer wijlen Julien Kuypers de intellectuele vader en moeder was. De voorstellen die in deze nota (van 1962!) werden geformuleerd, waren constructief en vertolkten de gedachten die toen levendig waren, (b.v. Hoge Raad voor de Nederlandse Cultuur, Bestendig secretariaat voor de integratie van de particuliere sector.) Deze voorstellen werden tijdens het zesendertigste Nederlands Congres in 1963 onderschreven door de vertegenwoordigers van 77 particuliere verenigingen uit Nederland en Vlaanderen. Van deze voorstellen is er niets terecht gekomen. Uit goede bron vernamen wij dat hier sprake was van een Waals veto. Wij staan dus nog steeds even ver als 12 jaar geleden.

*

U zal wel begrijpen dat vele voorstanders van de samenwerking en integratie met Nederland en vice versa met Vlaanderen, ofwel ontmoedigd ofwel verbitterd worden.

De Belgische en de Nederlandse Rijksoverheden moeten daarom dringend onderzoeken op welke wijze, uitgaande van de inmiddels ingevoerde culturele autonomie in België, de samenwerking van Vlaanderen met Nederland kan bevorderd en geïnstitutionaliseerd worden. Het zal geen pijn doen wanneer daarvoor het cultureel verdrag met Nederland en met Frankrijk moet herzien worden.

Bij deze derde bemerking gaan wij uit van een opmerking van Dr. A.W. Willemse daar waar hij zegt: ‘In de eerste plaats dient vastgesteld te worden dat het besef dat Noord en Zuid - Noordnederlanders en Zuidnederlanders - één cultuurgemeenschap vormen, niet leeft in brede lagen van de bevolking, in Nederland niet maar ook in Vlaanderen niet’. Daarom pleiten wij voor een grotere inspraak van de particuliere organisaties onder meer in het Belgisch-Nederlands Cultureel Akkoord.

Dit zou een belangrijke stap betekenen bij het leggen van bindingen met bredere lagen van de bevolking.

Benevens onze opmerkingen t.a.v. het cultureel akkoord, willen wij nog het volgende onderlijnen:

1.	er moeten formules gevonden worden opdat het overleg tussen de beide ministers, onder meer van cultuur, niet voortdurend onderbroken wordt door regeringswisselingen. Het gaat niet op dat daardoor belangrijke aangelegenheden voortdurend op de lange baan worden geschoven;
2.	een grondige studie moet op een zo kort mogelijke termijn verricht worden door een commissie van onafhankelijke deskundigen, politici, ambtenaren en verantwoordelijken uit de culturele sector, aangaande de wettelijke en praktische mogelijkheden die op dit ogenblik voorhanden zijn om de integratie te bevorderen. Aldus moeten oplossingen gevonden worden om niet alleen de nationale, maar evenzeer de pro-vinciale als de gemeentelijke initiatieven te honoreren en te structureren;
3.	het zou een belangrijke stimulans betekenen indien de leden van beide parlementen geregeld geïnformeerd zouden worden over de werkzaamheden en initiatieven die beide landen op wetgevend vlak overwegen te nemen. Aldus zou het mogelijk zijn om bepaalde wetten op het culturele vlak en, daar waar mogelijk in andere sectoren, op elkaar af te stemmen (b.v. bibliotheekwetgeving, initiatieven ten aanzien van open-universiteit);
4.	op het provinciale vlak zou, naar het zij het nog bescheiden voorbeeld van de beide Limburgen, de samenwerking tussen de grensprovincies moeten bevorderd worden door het creëren van ambtelijke voorzieningen;
5.	De grensoverschrijdende gemeentelijke overlegorganen verdienen vanwege de nationale en provinciale overheden alle aandacht. Deze belangrijke initiatieven die zeer dicht bij de individuele burger leven, moeten alle kansen krijgen om zich te ontwikkelen.

MARTIN CANTRIJN