Neerlandia. Jaargang 78

[p. 125]

Op de leestafel

Bladeren in Neerlandica extra muros

De voorzitter van de Internationale Vereniging voor Nederlandistiek (IVN), prof. dr. W. Thys uit Rijsel, schrijft in nr. 22-1974 van ‘Neerlandica extra muros’: ‘De IVN is in haar vierde bestaansjaar, maar mét de negen daaraan voorafgaande jaren activiteit van de Werkcommissie, betekent dit dat er nu al dertien jaren onafgebroken, dat wil zeggen jaarlijks wordt gewerkt aan de ondersteuning van het onderwijs in de nederlandistiek aan buitenlandse universiteiten’. Deze arbeid is verricht met wisselend succes weliswaar, aldus prof. Thys, met hoogten en laagten en voor menig collega wellicht niet in de mate waarop hij recht had of waarin hij de ondersteuning verwachtte. ‘Maar in grote lijnen kan men zeggen dat de buitenlandse nederlandistiek ingevolge de in eigen kring opgebouwde organisatie langzamerhand een structuur heeft gekregen die zij vóór 1961 niet had. Deze structuur moet elk van onze collega's helpen bij het vervullen van zijn onvervangbare taak: binnen zijn universiteit de Nederlandse taal-, letterkunde en beschavingsgeschiedenis uitdragen, zodoende een fundamentele bijdrage leverend tot de uitstraling van de Nederlandse cultuur en tot beter begrip voor de plaats en de betekenis van de Lage Landen in de wereld.’ De intensiteit en de diversiteit van de bezigheden van de IVN, alsook de reacties van buiten overziend en deze vergelijkend met het werkprogramma van zowat tien jaar geleden, aldus prof. Thys, komt men tot de vaststelling dat de door de buitenlandse nederlandistiek opgebouwde structuur steeds beter begint te functioneren en een voortdurend vastere plaats krijgt in het geheel van ons vakgebied. Men kan zich daarover verheugen, schrijft prof. Thys, maar daarbij tekent hij ook aan, dat er onder de leden nog wensen bestaan. Verlangens inzake meer steun van de zijde van de IVN en een andere aanpak van taken.

In hetzelfde nummer wordt aandacht geschonken aan de vraag omtrent het aantal buitenlanders die Nederlands studeren. Het antwoord daarop wordt van belang geacht voor de instellingen die didactisch materiaal en documentatie naar de leerstoelen en lectoraten in het buitenland sturen.

Het is duidelijk, zo wordt opgemerkt, dat de onderwijsinstellingen en bibliotheken behoeften hebben die stijgen met het aantal studenten. Er kan dan voor een veel beter gedoseerde voorziening van het buitenland worden gezorgd als de grootte van de studiegroepen nauwkeurig bekend is. Het plan is thans om in de nabije toekomst geregeld - éénmaal per jaar - deze gegevens te verzamelen en te verwerken. Voorts bevat nr. 22 van ‘Neerlandica extra muros’ mededelingen over de statusregeling van Belgische docenten Nederlands in het buitenland, over een bijdrage van prof. Thys in het ‘Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden’ over wijlen dr. J.M. Jalink, alsmede over enkele prijsvragen.

Uit de aard van de zaak wordt aandacht geschonken aan de berichtgeving over de universiteiten in Europa en elders waar de nederlandistiek wordt beoefend omtrent mutaties, vacatures, colleges, wetenschappelijke uitgaven en referaten, alsook over beurzen.

In het voorwoord wordt de zorg van het dagelijks bestuur geuit over de zware financiële lasten van de uitgave van ‘Neerlandica extra muros’. Men heeft zich beraden over het toekomstig beleid dienaangaande. Daarbij wordt gedacht aan een kleinere omvang en aan een in 1975 waarschijnlijk andere wijze van drukken van het tijdschrift.

GG.

Prof. dr. Hendrik Brugmans ‘Denkend aan Europa’
Lannoo, Tielt, Utrecht, 252 blz.

Prof. dr. Hendrik Brugmans, rector van het Europa-College te Brugge van 1950 tot 1972, heeft een alleraardigst boekje geschreven: ‘Denkend aan Europa’, met als ondertitel ‘De charme van één Vaderland.’ De achttien hoofdstukken zijn stuk voor stuk juweeltjes van schrijverskunst, stijfvol historische gegevens, anecdotes en flarden van mijmeringen en gesprekken, die op speelse wijze door de stof zijn verweven. De schrijver heeft noch de culturele opvoeding van zijn lezers ter hand genomen, noch propaganda bedreven. Hij schreef voor zijn plezier met geen andere bedoeling dan om zijn liefdesverklaring op papier te zetten. De naam van zijn geliefde - hoewel onzijdig - luidt: Europa. De liefde van de schrijver voor zijn uitverkorene is allerminst blind. Hij spaart haar niet, wijst op de vele negatieve kanten van haar karakter en waarschuwt voor al te rooskleurige opvattingen over haar verleden.

Bestaat Europa eigenlijk wel, vraagt Brugmans zich af. Immers, het is nauwelijks op de kaart precies te omlijnen. Eén ding staat vast, merkt hij op: Europa is staatkundig nooit een eenheid geweest. Het heeft zich ook nimmer daartoe laten dwingen. De politieke geschiedenis van Europa is doorspekt van naijver, eigenzinnige afgunst, bloedige haat en nationalisme. Met deze stelling tikt hij al te ijverige idealisten die allerhande argumenten uit het verleden proberen aan te dragen om samenwerking en éénwording te propageren, hardhandig op de vingers. De machtigen der aarde laten zich niet door argumenten, maar door eigenbelang leiden, zegt de schrijver. De waarde van het boekje is dat Brugmans zijn lezers op de werkelijkheid drukt. De wensen en verlangens tot samengaan vinden geen voedingsbodem in het verleden. Anderzijds kan het heden niet begrepen worden zonder kennis van en inzicht in het verleden en nog veel minder de toekomst. Historie kan een rem zijn, maar ook een machtige impuls, schrijft Brugmans. Voor het laatste verwijst hij naar de gevoelens in de bange jaren van oorlog en bezetting tussen 1940 en 1945. ‘Wij horen thuis in een historische gemeenschap, op een erf-

[p. 126]

goed, in een traditie, in een historische stroom. Binnen die historische stroom zijn onze vaderlanden een stroming. Maar de grote stroom zelf is breder en omvat alle vaderlanden tezamen. Die stroom is: Europa, vaderland der gemeenschappelijke herinnering.’

Europa openbaart zich in een veelheid van vormen en het is dan ook onmogelijk het in enkele ruwe trekken te schetsen. Brugmans heeft daar een treffend woord voor, nl. ‘ongrijpbaar’. Het is meer waar, dat we in de europese geest en ziel altijd het één vinden en het omgekeerde tegelijkertijd, zegt de schrijver. Alle verscheidenheid en alle tegenstellingen, alle beweeglijkheid, alle vallen en opstaan, komen in de titels van de hoofdstukjes tot uitdrukking.: ‘Het nooit stilzittende Europa’; Altijd veelkleuriger dan je denkt; ‘Europa's meisjesnaam’; ‘Oost is oost en west is west, maar samen vormen ze Europa’; ‘In eigen en elkanders spiegel’. Het is slechts een greep.

Het is leerzaam te weten hoe iemand als Brugmans, die langer dan een kwart eeuw de Europese vraagstukken bestudeert, over de hedendaagse situatie oordeelt.

In het laatste hoofdstuk, waarvan de titel ‘Continent zonder droom’ luidt, geeft hij zijn visie. De titel is geen vondst van Brugmans, maar van pater Karel Verleye O. Cap. uit Brugge die onder dit opschrift een studie wijdde aan het verzet van de huidige generatie van jongeren tegen het Europese establishment. Het wil echter zeggen dat ook Brugmans in Europa geen droom, geen roeping en geen inspiratie onder de Europeanen bespeurt. Hij acht het nodig, volkomen terecht, te weten wat de mensen vandaag geloven. De nationale droom verklaart hij voor dood. Daar is in Europa niets voor in de plaats gekomen. De drijfveer van menselijke solidariteit ontbreekt. In 1945 kwam nog een droombeeld uit het verzet voort: traditie en radicale vernieuwing. Er is niets van terecht gekomen, evenmin van de federale gedachte. Wat overblijft is ‘een redelijk minimum aan economische integratie.’

Scherp ontleedt de schrijver de toestand van thans. Waar blijft het Europees ideaal, wanneer we denken aan de doden van Reggio Calabria over de vraag, wie provincie-hoofdstad mocht worden? Waar blijft het ideaal als in Italië de nood even hoog is als in de Derde Wereld? De industrie in Italië wordt door stakingen verteerd. De Maffia is oppermachtig. De Verenigde Staten bezinnen zich steeds meer op de moeilijkheden thuis. Europa verliest daarmee een traditionele steun. In de Sovjet-Unie rommelt het, hoewel nog niet merkbaar. De macht en de invloed van China groeien met de dag. Het is stil geworden in Europa, maar achter, wat Brugmans noemt ‘die façade van kalmte’ zijn krachten aanwezig, ‘die misschien zuiver destructief zullen werken, maar misschien ook signalen kunnen zijn tot vernieuwing en creativiteit.’ De huidige ‘status quo’ is fnuikend, aldus de auteur. De gevolgen zijn: verdere geestelijke decadentie, verval van creativiteit en uitschakeling van Europa bij de vorming van een toekomstige wereld. En juist daar, meent Brugmans, zou voor Europa een taak liggen! In de landen waar het nog rustig is, kan men zich inkapselen en hopen dat het kwaad tot het buitenland beperkt blijft. Ofwel, zo stelt Brugmans. men kan de eerste, nog allerzwakste kern van Europees gezag - de Gemeenschap en haar Commissie - omzetten in een voorlopige federale regering, terwijl een Grondwetgevende Vergadering er zo snel mogelijk een democratische legimiteit aan geven moet. De schrijver meent dat de eenheid moet groeien uit een, waarschijnlijk schoksgewijs zich voltrekkende vernieuwing van de maatschappij zelf.

Brugmans ziet ook positieve aanwijzingen. De herleving van de gewesten, ‘de verwerping van ieder absoluut, globaal model, de wil om zichzelf te zijn en het zelf te doen’. Voorts constateert hij meer intuïtie, vooral onder de jongeren, die zich toespitst op doeleinden die federalistisch zijn. De Europese politieke partijvorming wint veld. Er is sprake van een herleving van de spiritualiteit. Zeker, het zijn kleine groepjes, maar, aldus de auteur: ‘de toekomst ligt dáár’. Hij noemt het de bronnen die opengaan, waarover op de voorpagina's niets staat te lezen.

Een voortreffelijk boek. De wens van de schrijver dat de lezer het voor zijn plezier zal lezen, zal zeker in vervulling gaan. Wij hebben er dan ook van genoten en geleerd. Het zal anderen precies zo gaan. ‘Denkend aan Europa’ is uitgegeven bij Lannoo, Tielt, Utrecht (252 bladzijden, in pocketvorm).

GEERT GROOTHOFF

Maaslandkaart

Voor velen is de ‘Maasketen Jan van Eyck’ geen onbekende. Deze organisatie van overheden en particulieren is actief in het grensgebied tussen Maastricht en Roermond en heeft tot doel ‘de eeuwenoude, nauwe historische en menselijke verbindingen tussen de bewoners van de (Nederlandse) oostelijke en (Belgische) westelijke Maasoever tot nieuw leven en activiteit te brengen’.

De ‘Maasketen Jan van Eyck’ heeft het gelukkige initiatief genomen om een ‘Maaslandkaart’ te publiceren. Waarom dit initiatief? In het Ten geleide schrijft Mr. H.C.C. Dobbelstein, voorzitter van de Maaslandkaartcommissie: ‘Een van de problemen die de “Maasketen” een aantal jaren geleden heeft onderkend was het feit dat de Maaslandstreek toeristisch cartografisch definitief was afgegrendeld bij de landsgrens, een visie die in het geheel niet strookte met de inzichten van de Maasketen en van meer hedendaagse opvattingen over toerisme en grensverkeer’.

Daarom heeft de Maasketen een ‘Maaslandkaart’ doen verschijnen die het Maasketengebied als één geheel presenteert. Het is echter véél meer geworden dan een gewone toeristische kaart. Het geheel werd een keurig boekje (80 blz.) waarin uitvoerig wordt gehandeld over de geschiedenis en de diverse bezienswaardigheden in het Limburgs Maasland. Over alle belangrijke toeristische plaatsen en plaatsjes vindt de geïnteresseerde toerist talrijke interessante historische gegevens. Bij middel van een alfabetische trefwoordenlijst wordt een overzicht gegeven van de aquaria, over de musea en natuurparken, tot de zwembaden toe.

De Maaslandkaart, uitgevoerd door de heer J. van Lijf, grafisch ontwerper, geeft in een oogopslag een overzichtelijk en duidelijk beeld van de Limburgse Maasstreek.

Deze publicatie verdient onze grootste bewondering. Alle personen die aan het woord ‘toerisme’ inhoud willen geven, moeten zich deze ‘Maaslandkaart’ aanschaffen. De prijs is aan de lage kant (100 fr. of f 7,-).

Besteladressen:

-	voor Nederland: Heirweg 48, Geule;
-	voor België: Heirstraat 225, 3630 Maasmechelen.