Neerlandia. Jaargang 78

[p. 114]

Herrie rond ‘exploration du monde’

De strijd om cultuur en taal in Vlaanderen blijkt nog lang niet gestreden. Soms komen groepen Vlamingen zelfs nog op straat om hun ongenoegen te uiten over discriminerende toestanden die blijven bestaan t.o.v. de Nederlandse cultuurgemeenschap.

In verscheidene Vlaamse steden ontstond het voorbije seizoen meermaals herrie omtrent de franstalige voorstellingen in de reeks ‘Exploration du Monde’.

‘Exploration du Monde’ heeft een nederlandstalige tegenhanger, nl. ‘Ontdek de Wereld’.

Beide reeksen brengen elk seizoen reisfilms, die gecommentariëerd worden door de cineasten-explorators zelf. De reeks ‘Exploration du Monde’ loopt zowel in Wallonië als in Vlaanderen. ‘Ontdek de Wereld’ daarentegen blijft binnen de grenzen van het Vlaamse land.

Misdeeld

Diverse actiegroepen hebben de voorbije maanden de organisatie van de filmreeksen onder de aandacht van het publiek en van politici willen brengen. De groepen menen immers dat de nederlandstalige reeks misdeeld wordt, terwijl men vanuit Brussel ‘Exploration’ een flinke duw in de rug geeft. De actiegroepen organiseerden tijdens de wintermaanden meermaals betogingen in en om de zalen waar een Exploration-voorstelling plaatshad.

De betogingen kregen veel negatieve kritiek, vooral dan omwille van de storende gebeurtenissen.

Toch waren er ook positieve gevolgen van de manifestaties. Verscheidene gezagsdragers kregen belangstelling voor de organisatie van de filmreeksen en voor de grieven van de actiegroepen.

Zo ontving burgemeester Lode Craeybeckx van Antwerpen op vrijdagavond 22 februari de leiders van de betogende verenigingen. De burgemeester liet zich de daaropvolgende weken informeren i.v.m. de gewraakte voordrachten-reeks en besloot nadien:

‘Het zou logisch zijn dat het werkgebied van “Exploration du Monde” beperkt werd tot het franstalig gebied van het land, en dat van “Ontdek de Wereld” tot het nederlandstalig gebied.’

Deze stelling komt in feite overeen met die van de actiegroepen. Zij vinden dat ‘Ontdek de Wereld’ alleen en autonoom filmavonden moet organiseren voor Vlaanderen. Op dergelijke avonden kunnen naast nederlandstalige sprekers ook franstalige of anderstalige (Engels, Duits) cineasten aan bod komen, aldus de groepen. ‘Exploration du Monde’ moet volgens hen evenwel als franstalige organisatie uit Vlaanderen verdwijnen.

Structuren

De moeilijkheden omtrent de voordrachtenreeksen vinden kennelijk hun oorsprong in de structuren die de reeksen overkoepelen. Zowel ‘Exploration’ als ‘Ontdek de Wereld’ zijn organisaties van de Vereniging voor Artistieke en Culturele Verspreiding, een zustervereniging van het Paleis voor Schone Kunsten te Brussel. Noch het Paleis, noch de zustervereniging V.A.C.V., hebben een gesplitste werking voor de cultuurgemeenschappen in het land.

De raad van beheer van V.A.C.V., in het Frans A.D.A.C. (Association pour le Développement Artistique et Culturel) is paritair samengesteld: de helft van de leden van de franstalige en de andere helft van de nederlandstalige cultuurgemeenschap.

De negen nederlandstalige leden zijn stuk voor stuk vooraanstaande Vlamingen.

Het komt dus wel eigenaardig voor dat deze mensen een mogelijke discriminatie van ‘Ontdek de Wereld’ zouden dulden. De Gentse advocaat Piet De Pauw van het Taal-Aktie-Komitee geeft de volgende verklaring: ‘De Vlaamse beheerders zijn mensen met drukke sociale bezigheden en beroepsactiviteiten. Zij kunnen de vergaderingen van de raad van beheer niet altijd bijwonen en bijgevolg hun taak tegenover Vlaanderen niet waarmaken’.

Volgens De Pauw maakt de franstalige dagelijkse bestuurder van V.A.C.V. handig gebruik van de toestand om zijn machtspositie te verstevigen.

Dat zijn natuurlijk de beschouwingen van de komitee-leider.

In meer gematigde Vlaamse kringen legt men meer de nadruk op de concrete feiten, zoals het honorarium en de faciliteiten, die sterk verschillen, al naargelang de cineasten werken voor ‘Exploration du Monde’ of ‘Ontdek de Wereld’.

Op eigen benen

De Vlaamse cineasten moeten volledig op eigen benen staan. Zij krijgen voor de filmavonden weinig of geen materiaal ter beschikking.

‘Wij moeten onze plan trekken voor het vervoer van het filmmateriaal naar de zalen’, vertelt de h. Bernard Henry, voorzitter van de Club van Vlaamse Explorators en zelf een bekend voordrachtgever en cineast.

‘De meeste Vlamingen doen het vervoer met hun eigen auto. Zij nemen ook hun eigen filmprojectors mee naar de zalen en zorgen bovendien voor de geluidsinstallatie. Een operator hebben wij evenmin, dus zorgen we daar ook zelf voor. Dikwijls gaat een echtgenote of een ander familielid van de cineasten mee’. Hugo Rau, een Vlaming, heeft de leiding over ‘Ontdek de Wereld’. Hij is een ondergeschikte van de dagelijkse bestuurder van V.A.C.V.

De h. Rau stelt omtrent de verdeling van het materiaal: ‘De voordrachtgevers in de reeks van “Ontdek de Wereld” zijn Vlamingen, die in het land wonen. Zij hebben een contract met V.A.C.V. voor een gans seizoen (vb. van september tot mei). Deze mensen kennen hun weg in het land en kunnen dus gemakkelijk met hun eigen auto naar de zalen rijden.

Voor de cineasten van “Exploration” ligt het anders. Zij komen gewoonlijk uit Frankrijk en maken een rondreis in ons land gedurende een drietal maanden. Deze mensen brengen alleen hun film uit Frankrijk mee. Voor de projectietoestellen en de geluidsapparatuur zorgt V.A.C.V.-A.D.A.C. zelf. De franstalige voordrachtgevers krijgen voor hun verplaatsingen een auto met chauffeur ter beschikking, die de weg kent in het land. Meestal verblijven de Franse cineasten in hotels. De chauffeur van A.D.A.C. brengt en haalt ze daar. De chauffeur is meteen de operator, die tijdens de filmvoorstellingen de projectietoestellen en de geluidsapparatuur bedient.’

Nog andere Vlaamse voordrachtgevers zijn het, net als Bernard Henry, niet eens met de materiaalverdeling van V.A.C.V. De jonge Gentse cineast Lode Nusselein stelt: ‘Er is een te groot verschil tussen “Exploration” en “Ontdek de Wereld”, dat telkens weer minder bedeeld wordt.

Het is onlogisch dat de cineasten, die voor OdW werken slechts één apparaat ter beschikking krijgen van V.A.C.V.’

Voorzitter Bernard Henry geeft een voorbeeld van de volgens hem onaanvaardbare manier van werken in het Paleis voor Schone Kunsten te Brussel:

‘Bij de persvoorstelling van een van mijn films, die in de reeks ‘Ontdek de Wereld’ moest lopen, was er een operator ter

[p. 115]

plaatse, die uitsluitend Frans verstond. Ik, als Vlaams cineast, moest dus in het bijzijn van pers en vooraanstaanden Frans spreken met mijn medewerker. Ik vond dat vernederend.

Honoraria

De honoraria, die de voordrachtgevers ontvangen zijn een tweede punt van grote ergernis voor veel Vlamingen.

Lode Nusselein: ‘Het honorarium van de meeste cineasten van “Ontdek de Wereld” ligt merkelijk lager dan dat van de franstalige collega's. Daar komt nog bij, dat de voordrachtgevers van “Exploration” een deel in de winst krijgen en een contractueel gewaarborgd aantal voorstellingen hebben. Zijn er minder voorstellingen, dan worden ze toch nog altijd voor het gewaarborgd aantal betaald. Zoals reeds gezegd moeten de Fransen voor de filmavonden minder onkosten maken, vermits zij auto en materiaal van V.A.C.V.-A.D.A.C. gebruiken.’

Over de financiële kant zegt Bernard Henry:

‘De honoraria voor de Vlamingen liggen bedroevend laag. Ook de globale opbrengst van een film blijft voor de nederlandstaligen opmerkelijk lager.

De Franse cineasten weten dat zij met hun film via ‘Exploration’ naar Wallonië, Vlaanderen en ook Zaïre kunnen. Die kans zit er voor de Vlamingen in de reeks ‘Ontdek de Wereld’ niet in. Uitzonderlijk kunnen zij wel een film in de franstalige reeks krijgen, doch dan worden de voorstellingen door een franstalige gecommentariëerd. De h. Hugo Rau: ‘Er is inderdaad een groot verschil tussen de honoraria van franstaligen en nederlandstaligen.’

‘De buitenlanders worden meer betaald ingevolge hun vermaardheid. Onze landgenoot Mare Sleen krijgt ook een hoge vergoeding, doch gemiddeld liggen de honoraria van de Nederlandstaligen lager.’

Bij V.A.C.V.-A.D.A.C. benadrukt men i.v.m. de lagere bezoldiging van de Vlamingen, dat zij in de meeste gevallen geen professionelen zijn, zoals de Fransen, doch filmen als hobby of er een bijverdienste van willen maken.

Hier verzeilt men volgens de actiegroepen in een kringloop: De nederlandstaligen kunnen zich niet volledig wijden aan de exploratie en het filmen, juist omdat ze de tijd en het geld niet krijgen. Ze zijn beperkt ingevolge het geringe aantal voordrachten dat ze kunnen geven.

Belangstelling

Cineast Bernard Henry meent dat ‘Exploration du Monde’ nog steeds meer bekendheid geniet dan ‘Ontdek de Wereld’, zelfs in Vlaanderen. De publiciteit rond de reeksen zit daar volgens de ontdekkingsreiziger voor iets tussen:

‘De jongste jaren kwam de publiciteit rond “Ontdek de Wereld” op een goed niveau, met als gevolg dat de belangstelling ook groter werd’.

‘Dat wij een zaal als die van de Gentse opera vol krijgen, bewijst, aldus cineast Ludo Nusselein, dat er een groeiende interesse voor “Ontdek de Wereld” bestaat. Vroeger gaf alleen “Exploration” zijn voorstellingen in de opera. “Ontdek de Wereld” moest genoegen nemen met het V.T.B.- zaaltje. Het publiek had al direct de indruk dat de kwaliteit van de nederlandstalige filmvoordrachten lager lag’.

Ondanks de vooruitgang van ‘Ontdek de Wereld’ blijven er toch nog altijd veel minder nederlandstalige dan franstalige voorstellingen. Hugo Rau daaromtrent:

‘Het voorbije seizoen (72-73) had “Exploration” een duizendtal voorstellingen in België en een 300-tal in Zaïre. Dit seizoen (73-74) heeft “Ontdek de Wereld” een 400-tal spreekbeurten’.

De h. Rau geeft enkele beschouwingen: ‘Het komt zeer eigenaardig voor, dat er veel minder nederlandstalige voorstellingen zijn. ‘Ontdek de Wereld’ had evenwel een achterstand van bij het begin. O.d.W. bestaat nu 21 jaar en is drie jaar jonger dan ‘Exploration’, De leiding van O.d.W. wisselde voortdurend, wat een doeltreffende en continue werking in de weg stond. Eerst de jongste seizoenen hebben wij werkelijk een eigen programma met Vlaamse cineasten. Vroeger moesten we het vaak stellen met films van Franse sprekers, waarbij de commentaar in het Nederlands geleverd werd. Met die werkwijze kregen we tweede-rangsprogramma's.

Nu verschilt de werking van ‘Exploration’ en O.d.W. nog steeds. ‘Exploration’ huurt meer zalen op eigen risico. V.A.C.V.- A.D.A.C. organiseert dan werkelijk de voorstellingen.

Een 10-tal vaste medewerkers van ‘Exploration’ zijn in staat om de nodige contacten te leggen voor de huur van de zalen, het voeren van publiciteit, enz.

Wij bij ‘Ontdek de Wereld’ zijn evenwel slechts met drie stafleden, zodat we maar weinig aan prospectie kunnen doen.

Gelijk

Diverse verenigingen in Vlaanderen, het merendeel van de Vlaamse cineasten en niet in het minst de actiegroepen, betreuren dat de nederlandstalige en de franstalige reeksen nog steeds niet op voet van gelijkheid worden behandeld. De actiegroepen eisen o.m. een rechtvaardig budget voor ‘Ontdek de Wereld’, waarover de Vlamingen moeten kunnen beschikken, zonder dat ze rekenschap verschuldigd zijn aan een franstalige dagelijkse beheerder, zoals dat nu het geval is. Advocaat Piet De Pauw van het Taal-Aktie-Komitee klaagt het huidige financieel beleid aan:

‘Het budget van O.d.W. wordt uitgeput met verlieslatende voorstellingen, die worden geprogrammeerd zonder dat Hugo Rau om raad wordt gevraagd. Zo komen de rode cijfers van voordrachten in het Engels op de rekening van O.d.W.

Die voordrachten hebben in Vlaanderen geen succes, aldus de h. De Pauw, maar men gaat er toch mee door’.

V.A.C.V. antwoordde

De Vereniging voor Artistieke en Culturele Verspreiding (V.A.C.V.) verspreidde een mededeling, waarin zij haar standpunt uiteenzette t.o.v. de eisen van de actiegroepen.

V.A.C.V. zegt o.m. ‘dat zij in Vlaanderen voor de organisatie van de geïllustreerde voordrachten in om het even welke taal, alleen de benaming “Ontdek de Wereld” zal gebruiken’.

De actiegroepen hebben deze stelling reeds besproken. De groepen nemen geen genoegen met alleen maar een naamsverandering. Zij zeggen: ‘V.A.C.V. zou er moeten toe komen Vlaanderen als werkveld voor te behouden voor O.d.W., dat onder leiding zou moeten staan van een Vlaming, die autonoom kan organiseren. Naast nederlandstalige filmvoordrachten kunnen er gerust ook anderstalige komen, naargelang van de behoeften’.

Het ziet er dus naar uit, dat volgend seizoen, indien de tegenover elkaar staande stellingen ongewijzigd blijven, er opnieuw heibel zal ontstaan rond ‘Exploration du Monde’.

Raymond DE CRAECKER