Neerlandia. Jaargang 78

[p. 49]

Vijf jaar Benego

Een organisatie die 5 jaar bestaat zit in de positie van een jonge dame, die meent de toekomst voor zich te hebben, maar tegelijk voor zichzelf bekennen moet reeds een verleden te hebben.

Dit hoeft overigens geen kwaad in te houden, want er zijn geen heiligen zonder verleden, en geen zondaars zonder toekomst.

Benego heeft ongetwijfeld de toekomst voor zich. Hetgeen nog maar eens bleek uit een onlangs te Zundert gehouden vergadering, waar het denkwerk van de Hasseltse studiegroep onder de loupe werd genomen en de weinig geestdriftige stemming omtrent het onvolkomen inhaken van de Nederlandse en Belgische beleidsorganen op dit belangrijk studiewerk van het Beneluxmiddengebied resulteerde in de uitdrukkelijke wens - overigens van een Benego-buitenstaander - Benelux op te bouwen vanuit kleinere verbanden, zoals de 15 Benego-gemeenten.

Benego heeft met zijn vijf jaar ook een verleden.

Als we het eerste inventaris-lijstje, opgemaakt in 1968 overlopen, moeten we zeggen dat heel wat werd afgewerkt. Heeft het zin het allemaal nog eens te herhalen?

Grensovergangen werden gelicht; de samenwerking tussen brandweerkorpsen kreeg groen licht, doordat Benego zorgde voor opheffing van administratieve belemmeringen; gezamenlijke acties voor natuurbehoud werden gevoerd, en met succes; de buisleidingsstraat van Rotterdam naar Antwerpen kreeg niet de vertakking doorheen het Benegogebied, zoals aanvankelijk gepland. Vijftien Belgische en Nederlandse gemeentebesturen sloten hier de rangen, zegden neen en ze haalden het!

Er kwamen acties op stuk van natuur en recreatie: het Benegobos te Essen is er het tastbaar en nog steeds groeiend bewijs van.

Administratieve regelingen tussen de betrokken gemeenteadministraties werden versoepeld, geleidelijk aan kwam het socio-kulturele leven, zij het stap voor stap en met enkele klassieke toppers, zoals de sportzeskampen, in een Benego-ban.

Er werd waarachtig niet geslapen, al geraakte men wel eens een ogenblik ingedut.

Kenmerkend voor de laatste jaren is de meer en meer pragmatische aanpak; de muizenissen van het eerste uur om te komen met een Benego-sekretariaat, een Benego-orgaan met rechtspersoonlijkheid, waaraan de juristen destijds een kluif hebben gehad, vooral dan de juristen van de Belgische Vereniging voor steden en gemeenten, dit alles is verleden tijd.

Benego doet het nu met de middelen en de samenwerkingsverbanden, die het heeft. En als die ontoereikend zijn, dan wordt voor verse middelen en andere medewerkers gezorgd. Zo eenvoudig is dat geworden.

_**_*

Bijna wordt dit een klassiek lustrum-opstel.

Men zou echter de Benego-gedachte onrecht aandoen indien niet tegelijk enkele bekommernissen werden blootgelegd, die overigens niet enkel met Benego, maar met de ganse Belgisch-Nederlandse verhoudingsproblematiek te maken hebben.

De recente energie-perikelen daar gelaten, is het voor niemand een geheim dat de Benelux stagneert.

Dat men (minister van Buitenlandse Zaken Van Elslande himself) de politieke integratie van Benelux niet haalbaar oordeelt, tot daar aan toe. Maar het in mei 1969 opgerichte Beneluxstimuleringscollege geeft wel veel adviezen, waarvan het helemaal niet zeker is dat ze de weg naar de beleidsmensen van de drie landen opgaan. Men is nu eenmaal - en gelukkig maar -

Belangstellenden uit het Zeeuwse grensgebied op bezoek te Essen, in het Brabants-Kempische grensgebied.

[p. 50]

in het stadium gekomen dat de problemen naam en voornaam krijgen. En dan gaat het minder goed dan in het tijdvak van ‘eerder zien naar wat ons bindt, dan wat ons scheidt’.

Laat het duidelijk gezegd zijn: de belangstelling voor Vlaanderen vanuit Nederland is niet bijster groot; bij die onverschilligheid heeft zich van langsom een zekere vijandigheid gevoegd; relativerend zou men het misschien een expressie van een haat-liefde verhouding kunnen noemen.

Ze wordt in de hand gewerkt door een aantal elementen. Bij alle ‘Hollandse’ en ‘Belze’ moppen heeft de aandachtige luisteraar ook een ondertoon van vijandigheid bespeurd.

‘Ternaaien’ tegenover ‘Baalhoek’: voorlopig is het nog netjes verpakt, dank zij de onbegrensde mogelijkheden van de vage diplomatentaal. Maar de dreiging is er.

Het, de Benelux nochtans goedgezinde ‘Brabants Nieuwsblad’ uit Roosendaal kwam voor enkele maanden met een artikel ‘Is België een goede schone buur’. Het ging er nogal eenzijdig op los tegen die Belgen die maar vuil water lozen in de Schelde (en wat doet Nederland in Waarde?), die Progil naar zich toe halen, enfin die zo ongeveer bij het lelijkste land en het vuilste volk ter wereld moeten worden gerekend. Men leest het verhaal, denkt: dat is juist, dat kon wel wat genuanceerder, dat is op zijn minst onvolledig.

In het grensgebied draaien Nederlandse en Vlaamse filmmakers ‘De Loteling’.
Maar er zijn daar nog zoveel andere dingen ‘samen’ te doen.

En de meewarige conclusie is dan: tu quoque...

Het is haast normaal te noemen dat de vermenigvuldiging van kontakten, kennis van elkaars problemen, spanningen oproept. Het verschil tussen de ‘verre neef’ en ‘de dichte buur’.

Een en ander wordt uiteraard gereflecteerd bij Benego, zij het dan onuitgesproken. Omwille van latente spanningen tussen België en Nederland, is een gesprek over gewestelijke problemen over de grens heen praktisch nooit aangevat. Over en weer zijn beschuldigingen geuit aan het adres van de drinkwatermaatschappijen, die aan weerszijden in de onmiddellijke omgeving van de Rijksgrens grondwater ophalen en bepaalde droogteverschijnselen veroorzaken.

Een Benego-gesprek is er tot op heden niet gekomen. Waarom niet? Ieder zijn watervoorraad primeert op de gedachte dat het hele Benego-gewest wel eens zou kunnen verknoeid worden.

Ik pleit geen vrijspraak voor België, want ondergetekende die ooit eens protesteerde tegen het grensoverschrijdend lawaai van het vliegveld Woensdrecht kreeg waarschijnlijk terecht voor de voeten geworpen dat de Belgen ook nooit te Ossendrecht en omstreken hadden geïnformeerd of te Zandvliet een BASF vestiging mocht komen, met alle milieu-last vandien. Maar nogmaals: een echt gesprek in voordeel van het Benego-gewest kwam er weer niet uit. Voor dit grensoverschrijdend orgaan ligt hier het zwakke punt. Benego is in wezen gemaakt voor de kleine dingen aan de grens. Zo was het opzet. Zo moet het blijven. Maar het kan anderzijds zijn bestaansrecht alleen bewijzen door de globale problematiek van de streek aan te vatten, ook al lopen daar zaken tussen die uiteindelijk op andere bestuursniveaus moeten worden beslist.

Zolang de inspiratie vanuit Brussel of Den Haag primeert op de bekommernis dit gewest, met een toch zeer eigen gelaat, te behoeden en te verzorgen, is Benego ‘klein’ in de pejoratieve zin van het woord. We hebben warempel zo'n orgaan niet opgericht om elkaar periodiek op een - overigens gezellige - kulturele of sportieve manifestatie te ontmoeten. Er zou dan alleen nog een Benego-vaandel ontbreken...

_**_*

Er is in Benego een andere evolutie aan de gang en deze is veel hoopvoller. Toen jaren al gesteld werd dat

[p. 51]

Benego geen burgemeesters-clubje mocht zijn, gaf men steeds steun aan alle pogingen en initiatieven om Benego te maken tot een gemeenschap van alle inwoners uit het gebied.

Sporadisch kwam dit op gang en uit de beginjaren moet zeker de groots opgezette Benematotentoonstelling te Roosendaal worden gememoreerd. De jongste tijd zette men een flinke stap vooruit. Een kulturele Benego-werkgroep werd opgericht, waarvan het succes kan gemeten worden aan de effectieve deelname van verenigingen uit de 15 gemeenten. Die deelname is quasi algemeen. Een socio-kulturele inventaris van de verschillende groepen, een kulturele kalender, een aantal uitwisselingen staan aan de orde. Het meest opmerkelijke daarbij is de verrassende positieve stemming van de deelnemers, bovendien is het geen verzameling van ‘upper ten’ uit de kulturele sektor.

De Essenaar Fr. Van Loon, wonend en levend aan de grens, heeft in ‘Neerlandia’ (nr. 5. 1972) de neerslag van een sociografisch onderzoek in de streek weergegeven. Zijn conclusies zijn interessant en ze zullen de culturele Benego-commissie zeker ten nutte komen.

Uit zijn onderzoek blijkt eerder een gemis aan kennis dan een bereidheid, vooral dan bij de jongeren tot grensoverschrijdende samenwerking en aktiviteiten.

Men kan deze grensoverschrijdende kulturele samenwerking afdoen met de wat berustende bedenking dat samenwerking ‘in’ is en dat dan maar de zoveelste inventarisatie van festiviteiten, de zoveelste kultuurkalender, het zoveelste coördinatie-orgaan in de lange rij is. Dergelijke bedenking is m.i. zelfs juist, indien in deze samenwerking niet nu reeds een aantal elementen voelbaar zijn om de kulturele integratie tussen Vlaanderen en Nederland te realiseren, maar dan in concreto en zo dicht mogelijk bij de basis.

Op gevaar af dat dit ook holle woorden zouden zijn, moet enige uitleg worden gegeven.

Het socio-kulturele leven, de werking, de organisatie ervan, de begeleiding, maar ook de graad van belangstelling is heel anders in Vlaanderen dan in Nederland. Jaren hebben de Vlamingen steeds maar met de vinger naar Nederland gewezen, niet de vermanende vinger, maar wel deze die ten hemel wees: in Nederland bestond op socio-kultureel gebied de volmaaktheid. Gelukkig is dat nu anders, deels omdat de onvolmaaktheden van Nederland nu gekend en erkend zijn, deels omdat Vlaanderen aardig uitgroeit in deze sektor. Tegelijk wint de belangstelling - in de grensstreek althans, want veralgemenen mag men vooralsnog niet - vanuit Nederland veld.

Men ziet elkaars plus- en minpunten. Het kulturele werk in Nederland, verruimd gewoonlijk tot vormings- en opbouwwerk, zit functioneel goed in elkaar, heeft zijn formele regels, met weinig amateurisme.

In Vlaanderen is het losser, de formele regels zijn veel minder in aantal, ook al omdat men van de middelen nooit het doel maakt, en alles wordt - ook nu nog - in hoofdzaak gedragen door de man of de vrouw, die zich vrijwillig en met veel hart voor de zaak inzet. Werk na de uren, aangenaam tijdverdrijf voor sommigen, is voor velen na een zekere periode ontmoedigend.

Benego krijgt hier de kans twee werelden te konfronteren om er het beste uit te halen. In Vlaanderen ziet men de goede kanten van het Nederlands systeem: de kulturele werker moet tijd krijgen om het te doen en het goed te doen, daarvoor is dus een beroepsmatige aanpak noodzakelijk. Nederlanders zien de verstarring waartoe dit leiden kan. Op verschillende bijeenkomsten valt te beluisteren dat er wel goed gevormde kulturele werkers zijn, maar geen achterban. In Vlaanderen ligt de spontane medewerking beter, zij het dan dat dat alles met onze improvisatiementaliteit rommeliger kan lijken. In Nederland is zelfs een improvisatie georganiseerd, in Vlaanderen hoort bij elke organisatie improvisatie.

Als de Benelux - integratie tussen beiden - de geestdrift en de kritische zin, het zomaar wat aandoen en de strakke organisatie, de uitbundigheid en de koele en doelgerichte aanpak, - een syntese mocht vinden, ware veel gebeurd op het kulturele plan.

Dit kan echter alleen als er een begin mee wordt gemaakt op een kleinere schaal, de schaal van de menselijke maat, zoals het Benego-gebied er één is.

_**_*

Na vijf jaar Benego kan men onmogelijk zeggen of de balans in een bepaalde richting overslaat. Maar ze neigt de goede kant uit, alleszins.

Mogen we bovendien de kulturele initiatieven, waaraan men thans doende is, betitelen als de nieuwe uitdaging?

HERMAN SUYKERBUYK
Burgemeester van Essen