Neerlandia. Jaargang 77

[p. 49]

Na de koninklijke aankondiging van de ‘achtste’

Een overzicht van wapenfeiten

‘Een nota over het medisch wetenschappelijk onderwijs, waarin de regering haar voorkeur uitspreekt voor vestiging van de achtste medische faculteit in Maastricht, wordt u heden aangeboden’.

Zo kondigde koningin Juliana in haar troonrede op dinsdag 16 september 1969, de uitverkiezing van Maastricht aan de leden van de Staten-Generaal en - via radio en televisie - rechtstreeks aan het gehele Nederlandse volk aan. Burgemeester mr. A. Baeten van Maastricht, de grote voorvechter van ‘de achtste’, zoals de achtste medische faculteit in Maastricht kortweg wordt genoemd, zat op dat moment met zijn wethouders en dr. J. Tans, voorzitter van de Commissie Voorbereiding Medische Faculteit Maastricht, voor de T.V.

Op dit grote nieuws knalden de champagnekurken voor een koele heildronk. Even later al galmde ‘Grameer’ - het Maastrichts woord voor ‘grootmoeder’ - de 457-jarige enorme kerkklok van de Sint Servaaskerk, die al eeuwenlang de vreugde en droefheid van haar stad met bronzen gezang begeleidt, het unieke nieuws dat Maastricht universiteitsstad zou worden, over de daken.

Muziekgezelschappen schoten de kleurige uniformen aan, grepen de instrumenten en trokken, met de drapeaudrager voorop, naar Limburg's ‘gouverneur’, mr. dr. Ch. van Rooy, voorzitter van de Stichting Wetenschappelijk Onderwijs Limburg - SWOL - en naar het woonhuis van burgemeester Baeten. Als een spontane achterban van de vele officiële Limburgse pleitbezorgers voor een universiteit en ter bundeling van particuliere acties, gericht op het streven ‘de achtste’ naar Limburg te halen, werd het ‘Burgercomité Universiteit Limburg’ in het leven geroepen, dat zeer verdienstelijk en propagandistisch werk heeft verricht.

Op 25 maart 1969 bracht minister dr. G.H. Veringa een bezoek aan Zuid-Limburg en Maastricht. In zijn boekenkast staat nu het boek ‘Hospiti’, een geschenk van het Maastrichts stadsbestuur. Voor de bewindsman van Onderwijs en Wetenschappen stond er deze opdracht in geschreven, ontleend aan een brief van Cicero: ‘Op grond van Uw wijsheid zult gij de beste keuze moeten doen, het moeilijkste moeten nastreven en alles moeten dragen wat ervan zal komen’.

In zijn nota over de vestigingsplaats van de nieuwe medische faculteit schreef minister Veringa, dat bij

De wijk ‘Heugem’ bij de Maas, de toekomstige vestigingsplaats van de achtste medische faculteit te Maastricht

[p. 50]

de keuze ten gunste van Maastricht, de factor van spreiding van het wetenschappelijk onderwijs doorslaggevend was geweest.

Wat waren in 1971 de wapenfeiten?

De minister van Onderwijs en Wetenschappen, dr. G. Veringa, laat de Commissie Tans weten, dat hij in beginsel accoord gaat met de uitgangspunten van het interimrapport van de Commissie van october 1970. Maar de beslissing over het voorstel om de medische faculteit voor een beperkt aantal studenten te laten starten op 1 september 1974 en vóór die datum al met één of meer A-faculteiten in bestaande panden in de stad, werd door de minister overgelaten aan het kabinet dat na de voor de deur staande verkiezingen - het schrijven dateert 11 maart 1971 - zou optreden. Wel stemde de minister er in zijn brief mee in, dat de nodige maatregelen werden getroffen voor de bouw van een academisch ziekenhuis van 1.000 bedden in samenwerking met de Stichting Sint Annadal.

De eerste teleurstelling

Wat de vestigingsplaats van de medische faculteit betrof had de Commissie Tans - de Commissie Voorbereiding Medische Faculteit Maastricht - haar voorkeur uitgesproken voor een landelijk terrein in de wijk Heugem aan de Maas. Het is ‘Heugem’ geworden. In zijn opmars naar ‘de achtste’ kreeg Maastricht - en Maastricht niet alleen - een koude douche op 15 september 1971. Jhr. mr. J. de Brauw, minister zonder portefeuille belast met de aangelegenheden betreffende het wetenschappelijk onderwijs en wetenschapsbeleid, kwam op werkbezoek. In een gesprek met de Commissie Tans bevestigde de minister het besluit van het nieuwe kabinet, dat met de bouw van het academisch ziekenhuis in 1973 kon worden begonnen. Maar de nieuwe medische faculteit zou niet in 1974 maar pas in 1976 de eerstejaarsstudenten toelaten.

Teleurstelling algemeen over dit uitstel van ‘de achtste’.

Op 8 november van dat jaar opent dr. J.G.H. Tans een brief van minister De Brauw, voor het eerst over de universiteit van Maastricht als onderwerp vermeld op een ministerieel schrijven. De minister stelde er dr. Tans van in kennis: ‘dat ten departemente een wetsontwerp werd voorbereid, houdende de oprichting van een rechtspersoonlijkheid bezittende Rijksuniversiteit te Maastricht. Het bestuur van deze instelling van wetenschappelijk onderwijs’, zo vervolgde dit schrijven - ‘zal tot taak hebben voorbereidingen te treffen tot het instellen van de faculteit der geneeskunde. Daarnaast zal zij de vestiging van daarvoor in aanmerking komende andere (sub)-faculteiten c.q. studierichtingen in studie nemen’.

Bij zijn werkbezoek had minister De Brauw al laten weten dat de voorbereidingscommissie in 1972 kon rekenen op bijna 10 miljoen gulden, waarvan dan 8,5 miljoen bestemd was voor de voorbereiding van de ziekenhuisbouw, de verwerving van gronden en de aankoop van het Jezuïetenklooster. Volgens de planning wordt in dit klooster, waar de laatste jezuiet de poort had gesloten, een uitgebreide boekerij ten behoeve van de Limburgse universiteit ondergebracht. Onderhandelingen werden ook aangeknoopt met andere grote kloosterbibliotheken te Nijmegen, Warmond, Wittem en Valkenburg. In verband met het overnemen van zoveel theologische boekwerken werd er op gerekend, dat er aan de universiteit te Maastricht ook een theologische faculteit verbonden zou worden. Ook blijft de voorbereidingscommissie voor Limburg een studierichting maatschappij-wetenschappen claimen. Zij acht ook een snelle ontwikkeling in de richting van natuurwetenschappen gewenst. Half november 1971 werd dr. H.A.M. Hulsman, lector aan de medische faculteit te Rotterdam, als eerste benoemd tot buitengewoon hoogleraar. De Limburgse pers ‘promoveerde’ hem al tot de eerste hoogleraar van de Maastrichtse universiteit.

De stadskroniekschrijver van de gemeente Maastricht vraagt zich in januari van dit jaar af: ‘Wanneer zal zich de eerste ontgroening bij de ‘Groene Rivier’ in Heugem voltrekken? Zijn vraag bleef in 1972 onbeantwoord. Het demissionaire kabinet Biesheuvel hield tot zijn laatste ademtocht vol: ‘Uiterlijk 1976’. Maar op de rijksbegroting 1973 werd een post geplaatst van 16,6 miljoen om alvast wat te kunnen gaan doen aan de voorbereiding van de bouw van het Medisch Regionaal Centrum en de opzet van de medische faculteit. Wat ‘handgeld’ voor een project dat zo'n 430 miljoen zal gaan kosten. De uitspraak van dr. Tans: ‘Voor de eerste spade houden we vast aan eind 1973’, illustreert de taaiheid en doelgerichtheid waarmee de Voorbereidingscommissie Medische Faculteit Maastricht, blijft voortploegen aan de grote opgave, ondanks het herhaaldelijk stuiten op ‘dwarsliggers’.

Waarachtig geen eenvoudige zaak

Burgemeester mr. Baeten van Maastricht, als een zorgzame huisvader betrokken bij deze zware opgave: ‘Het voorbereiden van de stichting van een universiteit is waarachtig geen eenvoudige zaak’. Tot die waarachtig niet eenvoudige zaak behoorde het

[p. 51]

opstellen van een basisfilosofie voor ‘de achtste’. Deze gaat er van uit dat het op te richten Medisch Regionaal Centrum allereerst de volksgezondheid behoort te dienen en dan pas het onderwijs, toegespitst op het opleiden van artsen voor het eerste ‘echelon’. Deze werktekening voor het constelleren van de medische faculteit, kreeg de volle adhesie van de Koninklijke Maatschappij tot Bevordering van de Geneeskunde. Secretaris dr. W. Roelink gaf in ‘Medisch Contact’, het officieel orgaan voor de medische wereld in Nederland, de volgende motivering als een ruggesteun: ‘In de basis-filosofie van de Achtste Medische Faculteit wordt een unieke kans geboden om, ongehinderd door het verleden, met een schone lei te beginnen aan een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van de ontwikkeling van de geneeskunde in Nederland’. Een kans volgens dr. Roelink, die de medische wereld niet mag laten voorbijgaan.

Een ander wapenfeit aan de wieg van ‘de achtste’ was de oproep in ‘Medisch Contact’, om op korte termijn te solliciteren als candidaat voor de samen te stellen eerste groep hoogleraren en lectoren in de huisartsgeneeskunde, sociale psychiatrie, interne geneeskunde, biochemie en algemene pathologie. Inmiddels behoeft de ‘moederbrigade’, zoals onderwijsminister mr. C. van Veen de voorbereidingscommissie noemde, niet meer alleen te blijven staan bij het volbrengen van haar omvangrijke taak. De ‘moederbrigade’ kreeg hulp in de huishouding van

De terrasjes op het verjongde Maastrichtse Vrijthof, pleisterplaats voor de jongeren

de Werkgroep Universiteit en de Adviesraad Medische Faculteit. Daarnaast werd door het Maastrichts College van Burgemeester en Wethouders een ‘Stuurgroep Randwyck’ ingesteld, om de voorbereidende werkzaamheden zowel planologisch als qua grondverwerking te begeleiden. Een gedenkwaardig moment in de ontwikkeling van de Rijksuniversiteit Limburg was de eerste overdracht van grond en huis van het echtpaar J. Hanssen-Hendrikx uit Heugem aan de Stichting Wetenschappelijk Onderwijs Limburg, op 9 maart verleden jaar. Namens de gemeente Maastricht tekende bij deze overdracht - later gevolgd door vele anderen - burgemeester mr. A. Baeten. Het totale terreincomplex omvat 400 hectaren.

Maar nog is het niet zo ver dat de Heugemer harmonie ‘Sint Michaël’ de feestmars ‘Intocht der Gladiatoren’ op haar repertoir kan zetten. Politiek Den Haag is op weg naar een record-lengte-duur-kabinetsformatie. Het wetsvoorstel Maastricht juridisch de status van universiteitsstad te geven, is nog steeds in aantocht. Maar de stadsengel blijft boven de ster in het stadswapen glimlachen. Optimisme ook bij het stadsbestuur, gouvernement en dr. Tans. Dit optimisme werd raak samengevat in een tafelspreuk tijdens het bezoek van minister Jhr. mr. M. de Brauw aan Maastricht: ‘Er is Tans wat te Brauwen - het zal wel Baeten - de rest Rooyen we wel!’

P. VAN KEMPEN

Na een bloeiperiode in de Middeleeuwen gaat het oude Maastricht opnieuw een werkstad worden voor de geest. Op de foto een ‘zuidelijk’ straatje in het pas gerestaureerde Stokstraatkwartier