Neerlandia. Jaargang 77

[p. 44]

Ontstaan van de werkcommissie

Acht jaar geleden rijpte plan tot stichting van een universiteit in beide Limburgen

Acht jaar geleden, op 30 maart 1965, werd op initiatief van het Nederland-Amerika Instituut te Maastricht, een openbare discussie georganiseerd over de betekenis van de campus als hoger onderwijs systeem in het Limburgs gewest. Als inleiders voor deze drukbezochte openbare discussie verscheen een aantal hoogleraren en studenten uit de Verenigde Staten en Nederland voor de microfoon op het podium. De geanimeerde discussie stond onder presidium van dr. Joseph L. Herold, initiatiefnemer en tevens voorzitter van het Nederland-Amerika Instituut, afdeling Limburg. Onder de genodigden was ook de toenmalige burgemeester van de Limburgse hoofdstad, mr. Willem Baron Michiels van Kessenich. ‘De Baron’, zoals de burgemeester populair door de Maastrichtenaar werd genoemd, toonde een bijzonder levendige belangstelling voor het onderwerp. Deze burgemeesterlijke interesse resulteerde in het plan een ‘working paper’ samen te stellen, waarin het campus-systeem werd uitgewerkt als een wetenschappelijk centrum van betekenis in regionaal en Beneluxverband.

In de jonge werkgroep voor Hoger Onderwijs in Belgisch- en Nederlands-Limburg met haar plannen voor de toekomst en de eerste bouwers aan ‘de Achtste’, hadden zitting: dr. Joseph L. Herold, voorzitter; mr. Antoinette H.M. Jansen-Steinbacher, secretaresse; Paul Corten, architect; Godefridus A. Knepflé, hoofdredacteur van ‘De Limburger’; mr. drs. Caspar L.M. de Quay, personeelsdeskundige; drs. Guy J.M. Widdershoven, zenuwarts; drs. Jan M.G. Gijsen, arts; mr. Frans M.J. Pompen, directeur van ‘De Limburger’ en het Tweede Kamerlid dr. Henk J.G. Waltmans, destijds directeur van het Europahuis te Bemelen.

Doel van deze werkgroep was te onderzoeken of er een reële mogelijkheid bestond voor het stichten van een op Angelsaksisch-Amerikaanse leest geschoeid universitair systeem binnen het in de beide Limburgen gelegen cultuurgebied. De werkgroep voor Hoger Onderwijs in Belgisch- en Nederlands-Limburg kwam tot positieve conclusies, mits, behalve Nederlandse, ook internationale belangen zouden worden gediend. Voor het ‘dienen van deze internationale belangen’ wilde de werkgroep gebruik maken van de op vrij korte afstand gelegen wetenschapsinstituten in Belgisch-Limburg, de universiteit van Luik en de Akense Technische Hogeschool, met eventuele assistentie van de zijde van Amerikaanse universiteits-research en internationale fondsen.

Einde 1965 kwam een concept-nota gereed door een subcommissie - ‘management seminar’ - die bestond uit dr. Joseph Herold, mr. Frans Pompen en mr. drs. Caspar de Quay. Deze nota beklemtoonde het grote belang van de vorming van effectieve leiders bij de herstructurering van de beide Limburgen. In grote lijnen werden de mogelijkheden geschetst voor de verwezenlijking van deze vorming.

In januari 1966 kwam het eerste rapport van de pers. Het werd aangeboden aan gouverneur dr. L. Roppe van Belgisch-Limburg en aan mr. dr. F. van Rooy, commissaris der Koningin in Limburg. In het rapport werd onder meer tot uitdrukking gebracht hoe, ofschoon excentrisch gelegen, de beide Limburgen een levendige, nationale leefgemeenschap zijn gebleven en hun eigen cultuur hebben weten te handhaven. Omgeven door Duitsers in het oosten en Franstalige Belgen en Fransen in het zuiden, is deze regio gemakkelijk bereikbaar voor de wetenschappelijke en culturele centra van Aken, Luik en wijde omgeving.

Versteviging samenwerking van beide Limburgen.

Door het stichten van een universiteit in dit gebied, zou dit een duidelijke versteviging betekenen voor de ontwikkeling en groeiende samenwerking van de beide Limburgen binnen de Europese Economische Gemeenschap. De studenten van zo'n universitair centrum zouden hier een ontmoetingsplaats kunnen vinden voor geïnteresseerden van de Limburgse gewesten. Maar ook voor andere nationaliteiten en rassen, met inbegrip van studenten uit de ontwikkelingslanden. Om de mogelijkheid te ontwikkelen een academisch klimaat te scheppen en hoogleraren en studenten uit andere landen aan te trekken, zou Engels de tweede voertaal van deze universiteit moeten worden. Hiervoor moest dan samenwerking worden gezocht met wetenschappelijke centra in diverse landen. Deze samenwerking zou gericht moeten worden op een ruilsysteem van hoogleraren en studenten. Door het stichten van een Engelstalige afdeling binnen een Nederlandse universiteit, ontstaat namelijk de mogelijkheid de examens en diploma's aan te passen aan vrijwel alle Engelssprekende landen. Ook de affiliatie met een of meer Amerikaanse universiteiten of wetenschappelijke centra ligt dan binnen bereik.

Ofschoon een universiteit wetenschap en beschaving op gelijke wijze dient te bevorderen en als zodanig internationaal van nature is, mag zij niet in een vacuum blijven, aldus de werkgroep. Daarom vond zij het noodzakelijk dat de Belgische en Nederlandse regeringen hun wetten moeten aanpassen om de afgestudeerden van een dergelijke universiteit wederzijds te erkennen. Ook constateerde de werkgroep dat het

[p. 45]

campussysteem ideale mogelijkheden schept om naast de wetenschappelijke vorming een betere fysieke en mentale voorbereiding voor de praktijk te realiseren dan in een dichtbevolkte stedelijk centra. Zo'n campus bevordert een nauwe samenwerkingsmogelijkheid tussen de wetenschappelijke staf en de studenten, waardoor kennisoverdracht onder andere door discussie-technieken en seminars gemakkelijker wordt. Het stimuleert de zelfaktiviteit van de studenten op wetenschappelijk, organisatorisch, cultureel - en door contacten met aktiviteiten in de omliggende steden en dorpen - ook op sociaal gebied.

De ‘Nota inzake voorbereiding van een universiteit in de beide Limburgen’, bevat ook gegevens op het gebied van inrichting van afdelingen in plaats van fakulteiten en propageert effectieve methoden voor selectie en studiebegeleiding. Ook worden er aanbevelingen in gegeven voor de ligging en huisvesting, zowel van studenten als wetenschappelijke staf. Voor de financiering, op gelijke basis door de Belgische en Nederlandse regering, wordt ook aan fondsen gedacht. UNESCO zou deze kunnen voteren voor studenten uit ontwikkelingslanden en van Amerikaanse zijde zou, gericht op ‘partnership’ en ‘education abroad’, ook financiële medewerking kunnen worden verwacht.

Waardering voor aktiviteiten-werkgroep.

De twee door de ‘Werkgroep voor Hoger Onderwijs in Belgisch en Nederlands Limburg’ uitgegeven nota's kregen van Belgisch-Limburgse zijde veel waardering. Uit de Nederlandse commissie werd een nieuwe, nu Interlimburgse Werkgroep geformeerd. Onder de Belgische leden die zitting namen in de Interlimburgse Werkgroep waren prof. Dr. L.P. Suetens, hoogleraar in de katholieke universiteit van Leuven en de Economische Hogeschool te Hasselt en prof. Dr. J.L. Wieërs, hoogleraar en directeur van het Postuniversitair Centrum en de Economische Hogeschool te Hasselt. Voorzitter van de Interlimburgse Werkgroep bleef dr. J.L. Herold uit Maastricht en vice-voorzitter werd prof. dr. J.L. Wieërs uit Hasselt.

De Medische Commissie.

Gestimuleerd door de nieuwe werkgroep, die beurtelings in Maastricht en Hasselt vergaderde, kwam een Interlimburgse Medische Commissie tot stand, die post-academiale programma's voor artsen uit beide Limburgen in het Hasselt's Postuniversitair Centrum Limburg organiseerde. De drijvende krachten in deze commissie waren onder andere de heren Th.J.A. v.d. Ploeg, med. drs. te Valkenburg en dr. H. van Kerckhove, reumatoloog te Hasselt. De visie van de werkgroep, dat een volledige integratie juridisch op onoverkomelijke problemen zou stuiten, kwam ook met rood-aangestreepte persberichten terecht op de bureaus van de overheidsinstanties in beide provincies. De werkgroep besloot dan ook hierover een aparte nota samen te stellen, waarvoor prof. dr. L.P. Suetens uit Leuven en mr. P. Sanders, uit Schaesberg, achter hun studiebureau gingen zitten. De nota kwam tot de conclusie, dat een volledige integratie alleen bij verdrag kan worden bereikt en geeft een eerste aanduiding van de tekst van een dergelijk verdrag en van de juridische structuur, die aan een dergelijke volledig geïntegreerde universiteit zou moeten worden gegeven.

Intussen werden in Maastricht en Hasselt twee officiële stichtingen gevormd, met ieder een eigen funktie. In Maastricht kwam de Stichting Wetenschappelijk Onderwijs Limburg, kortweg SWOL genoemd tot stand, en in Hasselt de Vereniging voor Wetenschappelijk Onderwijs in Limburg. Als voornaamste taak zag de Interlimburgse Werkgroep nu een zo groot mogelijke integratie te bereiken tussen de instituten van hoger onderwijs in de beide Limburgen.

Nieuwe bestuurders aan het roer.

In oktober 1970 vond een bestuurswisseling plaats, waarbij het voorzitterschap in handen van de Belg L. Delhaise, architect, te Hasselt, kwam. Vice-voorzitter werd mr. P. Sanders uit Schaesberg en secretaris-penningmeester B.P. Steijn, leraar aan de AFCENT-school te Brunssum. De Nederlandse leden werden de heren P. Corten, architect te Heerlen; drs. A.F. Curfs te Mierlo; drs. J.M.G. Gijsen, arts te Maastricht; dr. J.L.M. Herold, voorzitter Nederland-Amerika Instituut afdeling Limburg en directeur Psychologisch Instituut en Adviesbureau te Maastricht; mevrouw mr. A. Janssen-Steinbacher, advocate te Maastricht; G.A. Knepflé, hoofdredacteur van ‘De Limburger’ te Maastricht; dr. D.E. Mendes de Leon, internist ziekenhuis ‘Sint Annadal’ te Maastricht; mr. F.M.J. Pompen, directeur van ‘De Limburger’ te Maastricht; drs. A.M.H. van Term te Maastricht, prof. Van den Noord, hoogleraar in de economie te Wageningen en Dr. L. Cuypers, arts te Limbricht. Van Belgische zijde namen zitting de heren dr. X. Christiaens, psycholoog te Hasselt; B. Croux, gedeputeerde voor de provincie Limburg te Alken; ir. G. Duelen, docent aan de Hogere Technisch School te Hasselt; lic. P. Judo, leraar te Hasselt, prof. dr. J.

[p. 46]

Kerkhofs s.j., hoogleraar aan de katholieke universiteit van Leuven en secretaris-generaal van ‘Pro Mundi Vita’; dr. J. Moons, hoogleraar aan de Economische Hogeschool Limburg te Hasselt, mr. R. Smeets, advocaat en gedeputeerde voor de provincie Limburg te Hasselt; prof. dr. L.P. Suetens, hoogleraar aan de Katholieke Universiteit van Leuven en aan de Economische Hogeschool te Hasselt; dr. H. Vandermeulen, handelsdirecteur te Hasselt; dr. H. van Kerckhove, arts te Hasselt, dr. F. van Vinckenroye, directeur van het Provinciaal Hoger Handelsinstituut te Hasselt; prof. dr. J.L. Wieërs, hoogleraar aan de Economische Hogeschool en directeur van het Postuniversitair Centrum Hasselt en dr. Y. Cuypers, internist te Bree. Tegelijk met de verschijning van de ‘Juridische Nota inzake voorbereiding van een Interlimburgse Universiteit’, duidelijk uitgaande van een voltallige integratie, bleek dat de initiatieven om in de beide Limburgen tot oprichting van instellingen van hoger onderwijs te komen, een meer definitieve vorm aannamen. Maar van Nederlandse zijde bleef de belangstelling gering.

De Werkgroep bezon zich op de taken die haar in dit stadium restten. Zij kwam tot de conclusie, dat het primair nuttig zou zijn na te gaan, welke tussenvormen mogelijk zouden zijn tussen een volledig gescheiden opzet en de aanvankelijk nagestreefde volledige integratie.

Uitgebreide initiatieven.

De volgende initiatieven werden ontplooid:

-	De instelling van een sub-commissie tot bestudering van de mogelijkheden voor een locatie van de beide universiteiten, met een zo groot mogelijk raakvlak: de ‘Planologische Commissie’.
-	De instelling van een sub-commissie ter bestudering van de wetenschappelijke structuur, onder andere de ‘Medische Commissie’.
-	De bestudering van de mogelijkheden om te komen tot de oprichting van een gemeenschappelijk internationaal universitair ontmoetings- en bestuurscentrum.
-	Het catalogiseren van de wetenschappelijke infrastructuur in de beide Limburgen: bibliotheken, wetenschappelijke instellingen en eenheden.
-	Op het terrein van het postuniversitair onderwijs is reeds een grote mate van samenwerking, waaraan de Werkgroep haar medewerking verleent.
-	De verlening van de Visser-Neerlandiaprijs in 1971 stelde de Werkgroep in staat om naast haar wetenschappelijke werk op bredere schaal bekendheid te geven aan haar werk en het nagestreefde ideaal.
-	Bij de voorbereiding van een universiteit ging de Werkgroep van een aantal belangrijke principes uit. Het betreft hier een gebied dat als één culturele eenheid moet worden beschouwd en Nederlandstalig is. Dit grensgebied moet beter worden uitgerust om op het snijpunt van drie Europese taalgebieden: Nederlands, Frans en Duits zich, in wetenschappelijke en culturele uitwisseling met de universiteiten van Luik en Aken, in werkelijk Europese zin te ontwikkelen.
-	Een universiteit in dit gebied heeft ook aantrekkingskracht voor studenten uit andere provincies van het Nederlands taalgebied. Ook binnen de directe reikwijdte van een Interlimburgse universiteit wonen ruim voldoende mensen om een volledig centrum van hoger onderwijs te bevolken. Niet alleen zou zo'n universiteit in de naaste omgeving ruim anderhalf miljoen mensen bestrijken, maar bovendien geldt het hier een sterk groeiende bevolking die tot dusver over de hele linie sterk is achtergebleven in deelneming aan het hoger onderwijs.

Bovennationaal.

Doel van de Werkgroep bleef er bij de nationale regeringen op aan te dringen zo snel mogelijk ook in het hoger onderwijs de nationale grenzen te overwinnen. In het van ouds zo nauw verbonden Limburgse gebied, waar taal en cultuur gelijk zijn en waar provincies in een proces van industriële- en sociale omvorming verkeren, zijn afdoende voorzieningen in de top van het onderwijssysteem een levensvoorwaarde. Onbetwistbaar is het dat een Interlimburgse universiteit enorme betekenis kan hebben in verband met de herstructurering van de beide provincies Limburg.

De Werkgroep is er van overtuigd dat het uiteindelijk project het begin kan betekenen van een nieuwe toekomst voor Limburg als wetenschappelijk cultuurgebied.

P. VAN KEMPEN