Neerlandia. Jaargang 76

[p. 185]

Op de leestafel

Arthur Verthé; Bernard Henry:
Vlaanderen in de wereld
D.A.P. Reinaert Uitgaven - Brussel - 1972.

Wie Arthur Verthé kent, en de verbeten ijver waarmee hij zich sedert jaren inzet voor de opsporing van Vlaanderens culturele en sociale vingerafdrukken buiten de eigen enge grenzen, zal zijn recentste werk - het lijvige boek ‘VLAANDEREN IN DE WERELD’ - onmiddellijk situeren als een logische, en onvermijdelijke, exteriorisatie van zijn levensinzet als mens en schrijver.

In ‘Vlaanderen in de Wereld’, dat elke Vlaming als een episch archiefstuk voor zijn kinderen en kleinkinderen zou moeten bewaren, belicht de auteur het socio-economisch en cultureel profiel van de Vlaamse emigranten in Noord-Amerika (meer bepaald: Canada en de Verenigde Staten van Amerika). Uit de verhaaltoon - met die onmiskenbare neerslag van de geoefende pen van globetrotter Bernard Henry - zou men echter ten onrechte besluiten dat het hier om een reeks indringende reisindrukken gaat. Oningewijden zullen bezwaarlijk kunnen beseffen welk een titanenwerk aan deze uitgave, geschreven in opdracht van BELGIË IN DE WERELD v.z.w., is voorafgegaan: voorstudies, consultatie van stapels bronnen en documentatie, honderden gesprekken met uitgeweken landgenoten, conferenties, lezingen, en ten slotte de vruchtbare background van jarenlange kontakten en sociale bedrijvigheid met en in Noord-Amerika zelf. De inventaris van deze bevindingen van de nauwkeurige waarnemer en socioloog-van-de-diaspora die Verthé is, had een heel ander soort publicatie kunnen worden. Maar op meesterlijke wijze heeft de schrijver kunnen voorkomen dat hun boek een encyclopedische dissertatie zou worden. Zegt Verthé in zijn inleiding: ‘het is immers de verwachting een zo ruim mogelijk publiek te bereiken’. Dit is o.i. de grootste verdienste van dit werk: dat het een uitermate vlot leesbaar naslagwerk geworden is, waar inderdaad een ruim en gevarieerd publiek genoegen aan zal beleven: niet enkel de Vlaming hier te lande, die zich meer dan oppervlakkig interesseert voor Vlaanderens vaak verborgen en doodgeverfde internationale dimensie, maar ook, en niet in het minst, de overzeese Vlaming, die in dit bezielde vulgarisatiewerk een nooit meer weg te wissen bevestiging van zijn eigenwaarde zal vinden. Een glansrijke prestatie.

De toelichtingen bij elk van de drie delen (Ontario - Canada - V.S.A.), onder de vorm van strikt documentaire gegevens, statistieken en bronvermeldingen, bezorgen het werk authenticiteit, rijpheid en objectiviteit, die de verteltrant en de diepmenselijke dimensie allerminst in de weg staan.

Na de lektuur van dit in meer opzichten kolossale werk, rijst spontaan de bedenking dat het zonde zou zijn als het bij deze ène uitgave zou blijven. In zijn voorwoord drukt Arthur Verthé de hoop uit, eens de wereldreis te kunnen rondmaken. ‘Onze Vlaamse aanwezigheid, mogelijkheden en verplichtingen strekken zich immers zoveel verder uit, tot in Latijns-Amerika, tot Azië, Australië, Afrika... en Europa’. De vele officiële en privé instanties, die de verwezenlijking van deze uitgave moreel en materieel gesteund hebben, zullen in de hoogstaande litteraire en volkenkundige kwaliteit en in de bestseller-aspiraties van dit werk ongetwijfeld de stimulans vinden om met de gepaste inzet van middelen Verthé op te dragen, de bakens van hun ontdekkingsreis door het geestelijk erfgoed van het Vlaamse volk met evenveel verve en liefde te verleggen.

WARD LERNOUT

Civis mundi
11e jrg. - 8 augustus 1972
Van Stolkweg 10 - 's Gravenhage

is gewijd aan het thema ‘België: ontwikkelingen en problemen’. Het nr. bevat een aantal boeiende bijdragen die onder de oppervlakte van het Belgisch openbaar leven graven. K. Dobbelaere wijdt sociologische reflekties aan de godsdienst en kerk in dit land, W. de Wachter behandelt problemen en ontwikkelingen in het Belgisch politiek systeem, M. Van Haegendoren schrijft over culturele decentralisatie en M. Eyskens schetst een profiel van de Belgische economie. Het artikel van L. Boone is gewijd aan de communicatiemedia. De lezers van Neerlandia zullen ongetwijfeld met grote belangstelling kennis nemen van de stukken die Y. Van den Berghe en W. Verkade vanuit Belgisch respektievelijk Hollands zicht aan de Belgisch-Nederlandse relatieopbouw en beeldvorming wijden. Met instemming lees ik in het artikel van Van den Berghe ‘In Vlaanderen wordt de culturele integratie met Nederland vooral tegengewerkt door het ‘establishment’, door de conservatieven: dus Nederland is te progressief. In Nederland laten de progressieven zich laatdunkend uit over de integratie: Vlaanderen is te conservatief! Door de integratie met Vlaanderen tegen te werken, steunen de Nederlandse progressieven ongewild de Vlaamse conservatieven en belemmeren zij zodoende de culturele maar ook de sociaal-ekonomische ontwikkeling van Vlaanderen’. De Suggesties van Verkade zijn bepaald het overwegen waard: ‘Een nieuwe vorm van een cultureel accoord, dat zou kloppen met de realiteit, zou een Benelux-accoord moeten zijn dat uitgaat van de vier erkende talen niet slechts Nederlands en Frans, maar ook Fries en Duits en dat meer gericht is op het scheppen van vrijheid binnen het Beneluxkader, dan op gedetailleerde regelingen. Dit accoord mag het karakter van internationale samenwerking van het verouderende Nederlands-Belgisch accoord behouden, mits het stimulerende mogelijkheden biedt, die na de culturele autonomie van Vlaams en Waals-België voor de hand liggen, nl. tot het scheppen van regionale autonome instituties, bv. voor het Benelux-middengebied, maar ev. ook voor Luxemburg met Eupen en Malmédy en voor de provincie Friesland met het Westfriese deel van Noord-Holland’.

[p. 186]

Drs. A. Vermeersch:
Vereniging en revolutie
De Nederlanden 1814-1830
Fibulareeks, Van Dishoeck, Bussum

Over het aanvankelijk samengaan en het later weer gescheiden worden van Noord en Zuid, m.a.w. de mislukking van de staatkundige hereniging der Nederlanden tussen 1814 en 1830, bestaat een indrukwekkend aantal wetenschappelijke verhandelingen van de hand van historici, opgebouwd uit de veelheid van officiële documenten. In een werkje van ongeveer 100 bladzijden (met fraai illustratiemateriaal) heeft drs. A. Vermeersch, dit historisch gebeuren beschreven en getracht een inzicht daarin te geven, speciaal met betrekking tot de mislukking van de hereniging.

De geschiedenis van het koninkrijk der opnieuw verenigde Nederlanden heeft altijd nog een bijzondere betekenis voor degenen die zich van de band tussen Noord en Zuid bewust zijn. Genoemd tijdperk is tevens van belang omdat het een scherp licht op de persoon van koning Willem I werpt, die op het politieke gebeuren zijn stempel drukte. Erfprins Willem Frederik, zoon van stadhouder Willem V, koesterde reeds in 1789 het denkbeeld van de staatkundige vereniging van Noord en Zuid. Waar Willem als erfprins van droomde, werd zijn taak als vorst waaraan hij zich met alle bekwaamheden heeft gewijd.

De auteur schetst de tijd waarin de hereniging tot stand werd gebracht; een bewogen periode met de versnelde ontwikkeling van de industriële revolutie die enorme veranderingen in het Europa van die dagen veroorzaakte. Aan de hand van de historische feiten toont de schrijver aan, dat het tijdstip allerminst gunstig was. De mislukking mag niet aan een ontbreken van de wil tot uitvoering worden geweten, noch aan de ernst waarmede de koning trachtte zijn streven tot werkelijkheid te maken. Eerder ontbrak het aan een kans tot integratie te geraken door toestanden en gebeurtenissen in Noord en Zuid die belemmerend werkten. De sociale en economische ontwikkeling en de politieke hereniging werkten tegen elkaar in. Als tweede oorzaak noemt de schrijver ‘de vergissing van de koning, die achter de schijnbaar onverschillige houding van de Belgen na de val van Napoleon een kneedbare en omvormbare massa vermoedde. Het tegendeel was waar; de krachten, tradities en eigenschappen die in het onpersoonlijke en naamloze Zuiden schuilden, waren verrassend sterker dan gedacht werd’. Als derde factor wijst de auteur op het uiterst langzame afsterven van het groepsgrensbesef in het Zuiden dat door verwikkelingen en weerstanden werd opgehouden. Interessant in het boekje is de beschrijving van het ontstaan en het verloop van de opstand in Brussel.

G.G.