Neerlandia. Jaargang 76

[p. 142]

Timmeren aan de Noord-Zuidverbinding

De Noord-Zuidintegratie kan op duurzame wijze worden verwezenlijkt, schrijft P.G. Ruysschaert in ‘Het Pennoen’ van maart. Maar dan moet wel aan enkele voorwaarden worden voldaan.

1.	Het bewustzijn te behoren tot één Nederlandse cultuurgemeenschap behoort door te dringen in àlle lagen van de Nederlandse bevolking in Noord en Zuid;
2.	De regeringen van Noord en Zuid dienen passende akkoorden af te sluiten en supranationale organen te scheppen, waardoor de culturele en economische integratie van de Nederlanden werkelijkheid wordt;
3.	De samenwerking aan weerszijden van de binnengrenzen dient met bijzondere aandacht te worden behartigd.

Problemen dus van volksopvoeding, regeringsbeleid en plaatselijke samenwerking.

Hij ziet hier grote taken weggelegd voor de vele sociale, economische, culturele vlaamsgezinde verenigingen.

Belangrijk acht hij het uitwisselen van studenten, van docenten, hoogleraren, ruiling van leerkrachten, waarvoor de weg wettelijk is geplaveid.

Gelijkschakeling van de terminologie in de onderwijsboeken van Noord en Zuid.

Studenten van Nederland en Vlaanderen dienen te worden toegelaten tot àlle universiteiten in Noord en Zuid, met gelijke geldigheid van de diploma's.

Noodzakelijk is een herziening van het onderwijs in de nationale geschiedenis waar tot op heden ongelooflijke enormiteiten nog steeds worden gehandhaafd.

Tenslotte bepleit Ruysschaert nog: integratie op het gebied van het volksontwikkelingswerk, samenwerking op het gebied van het amateurstoneel en intense en steeds toenemende overschrijding van de grens, ter bevordering van het persoonlijk contact.

*

‘De Gazet van Antwerpen’ begroette in de Scheldestad een sympatieke culturele invasie vanuit het Noorden: een uitzending in de Antwerpse Dierentuin van KRO-brandpunt, Seth Gaaikema als cabaretier en Sylvia de Leur, de opvoering van een Nederlands toneelstuk, onder regie van Paul Cammerman in een Antwerpse schouwburg en tenslotte een Nederlandse film in Metro. Sylvia de Leur (echtgenote van de Rotterdamse arts dr. Gisolf) zei in een vraaggesprek, dat nauwelijks iets meer over is in haar kringen van de vroeger getoonde neerbuigende vriendelijkheid, die plaats maakte voor oprechte appreciatie voor de Vlaamse levensstijl. Dr. Gisolf, met zijn vrouw mee getrokken, vond dat Vlaanderen veel meer en veel betere schrijvers heeft dan Noord-Nederland. Voor zijn literaire studies en ook voor anderen in het Noorden staan Vlaamse schrijvers vooraan, van de schrijver van de vos Reinaarde af tot Elsschot en Claus toe.

*

Ter gelegenheid van de Nederlandse Boekenweek hield Pierre Dubois zich bezig met de al zovele malen aangesneden verhouding van Vlamingen en Nederlanders, waarover wijlen Godfried Bomans en de Wispelaere nog kort geleden hùn visie gaven.

De Wispelaere hield het nog op hautain, laatdunkend en zelfingenomen. Dubois vindt een dergelijke visie van de Hollander op de Zuiderburen eenvoudig onbetamelijk. Er zijn thans nog alleen maar schijngronden voor over, voortkomend uit een tekort aan inzicht en kennis van zaken, die de dragers van een dergelijke houding per definitie niet siert.

Volgens Dubois zijn er talloze gronden aanwezig om ons te verrijken met de verschillen, die er ongetwijfeld zijn, maar die geen aanleiding mogen vormen tot de superieure houding der Noordelingen.

Dubois heeft uit de op de Boekenweek ingezonden boeken, diè werken uitgekozen, waaruit het een en ander te distilleren valt t.a.v. de Vlaamse problemen en de verhouding tot de Nederlanders, om zó te proberen inzicht en kennis van zaken te doen groeien en de Nederlander het besef bij te brengen, wat er van de Vlamingen, hun leefwijze, levensinzichten, mentaliteit en instelling valt te leren.

Hij wijst dan op het boek van Bomans: ‘Een Hollander ontdekt Vlaanderen’, waarover al uitvoerig werd geschreven. Dan noemt hij Gaston Durez, een min of meer Vlaamse Bomans, die o.a. een boek schreef: ‘Jullie worden gek’; een verzameling interviews over humor, goede mensen, Nederland, Vlaanderen, geschiedenis, geloof en boeken. Twee gesprekken hield hij met Bomans en Gerard Knuvelder. Maar het zijn de gesprekken met Vlamingen, die zijn boek zo boeiend maken: Louis-Paul Boon, Marcel Vande Wiele, Hendrik Elias, Karel Joncheere, omdat we daarin een enorme hoeveelheid variaties vinden m.b.t. het genuanceerde beeld, dat zij veelal van de Vlamingen geven. Eén opmerking van Jonckheere: ‘De Nederlanders weten niet wat ze verliezen door geen Vlaming te zijn’.

Dubois staat stil bij Karel Jonckheere's boekje: ‘In een anekdote betrapt’, waarin hij een verrassend beeld heeft ontworpen van schrijvers en literaire gebeurtenissen uit Vlaanderen en Nederland, flink door elkaar gehusseld.

Nog maakt Dubois melding van Paul van de Velde met ‘Zelfspottend Vlaanderen’ en Dries Jansen met ‘Vlaanderen, krijsende partij’. Het laatste boekje bestaat uit aforismen, spotterijen, sarcasmen, zelfcritiek van Vlamingen op Vlamingen. Deze schrijvers zeggen: laten wij proberen de Hollanders vóór te zijn. Daarin, aldus Dubois ligt misschien nog een overschotje van het oude complex, maar niettemin is dit bundeltje een bewijs van volwassenheid in het genre, dat de ‘Hollanders’ graag zien.

*

In Eindhoven werd de ‘Literaire Dag’ voor jongeren uit Noord en Zuid gehouden. De Vlaamse deelnemers zonden meer gedichten en prozastukken in dan de concurrenten uit de zuidelijke provincies van Nederland. De Vlamingen wonnen negen van de vijftien prijzen. Op de lezingen en de voorstellingen in de Eindhovense schouwburg liet de Vlaamse jeugd echter verstek gaan, hoewel de Nederlandse organisatoren zich grote inspanningen hadden getroost.

Deze Literaire Dag wordt jaarlijks georganiseerd door de Stichting Litteraire Dagen te Eindhoven in het kader van de ‘Zuid-Nederlandse Ontmoetingen’, waarover in ‘Neerlandia’ in de loop der jaren heel wat werd gepubliceerd. Als waardering voor haar werk kreeg deze Stichting enkele jaren geleden een Visser-Neerlandiaprijs (toen nog onder de naam ‘Stichting Vlaams Festival - Eindhoven’).

*

Twintig Belgische leraren, werkzaam bij het buitengewoon lager onderwijs, zijn voor een studiereis een week in Nederland geweest.

De trip werd ingeleid door inspecteur C.K. Hamelink. De groep bezocht in Amsterdam een school voor kinderen met leer- en opvoedingsmoeilijkheden.

Een ander bezoek gold Haarlem en een derde den Haag, waar een technische school werd bezocht.

[p. 143]

In Belgisch Limburg hebben zich tot nu toe 85 Nederlandse ondernemingen gevestigd, die werk verlenen aan 11.300 man. Gunstige investeringsvoorwaarden in België, sluiting van 35 bedrijven met 1.600 man in Nederlands Limburg, goedkope grondprijzen, grotere hoeveelheden der Belgische gemeentebesturen om beslissingen te nemen over nieuwe industrievergunningen, dat zijn allemaal factoren, die bij de Nederlandse vestigingen in België meespelen.

De economische raad van Nederlands Limburg heeft contact opgenomen met de raad voor werkgelegenheid in Belgisch Limburg. In het vervolg zullen twee Belgen de zittingen van de Nederlandse Limburgse raad bijwonen en omgekeerd twee Nederlanders de zitting van de Belgische Limburgse Raad.

*

Aan de Schelde- Rijnverbinding, wordt weer een nieuw deel toegevoegd, waarvoor op 17 augustus een aanbesteding plaatsvond. Het betreft hier een kanaalgedeelte ter lengte van 850 m. door de Prins Hendrikpolder (het smalle deel waarmede Sint Philipsland aan Noord-Brabant vastzit). Voorts een kanaalvak ter lengte van 3,5 km op de Slikken van de Heene, ten noorden van Sint Philipsland.

Dit laatste gedeelte komt dan uit op het Volkerak, het eindpunt van de nieuwe vaarweg.

Zijn deze werken voltooid, dan wordt Sint Philipsland weer een eiland, wat het altijd geweest is.

De nieuwe vaarroute zal in het voorjaar 1975 voor de binnenvaart worden opengesteld.

Alsdan is er weer een goede verbinding en nu over het water tussen Noord en Zuid gereedgekomen.

*

De vestiging van een olieraffinaderij en petrochemische industrie bij Ternaaien, wordt bedreigd met ernstige milieuverontreiniging. Hierover is al eerder in ‘Neerlandia’ het één en ander opgemerkt.

Er is een verklaring vrijgekomen van staatssecretaris voor de Waalse streekeconomie Close, die beweert dat de Belgische regering zich uitsluitend zou hebben verplicht de Nederlandse regering een nota te zenden, als antwoord op de door Nederland tegen die vestiging geuite bezwaren.

Maar Buitenlandse Zaken in Den Haag wijst er op, dat eerder werd overeengekomen, dat de Nederlandse regering, na ontvangst van eerdergenoemde Nota, opnieuw zou worden in de gelegenheid gesteld met België overleg te plegen over de vestiging van de raffinaderij bij Luik en dat de Belgische regering in elk geval geen definitief besluit zou nemen, alvorens nogmaals overleg zou zijn gepleegd.

De Nederlandse regering, die de Nota van de heer Close heeft ontvangen, wacht nu met spanning op een tweede onderhoud.

*

Tussen Noord en Zuid, groeit in deze tijd van koel en rationeel denken een nieuw klimaat, verklaarde mr. Johan Fleerackers te Brussel voor de Vereniging voor Internationale Relaties (V.I.R.A.).

Hij wees op de spellings-krakelen, waardoor de Nederlanders zich in elk geval bewust zijn geworden, dat het om een gemeenschappelijke kwestie gaat. Van belang achtte hij voorts de door Noord en Zuid te organiseren tentoonstelling te Moskou en het verkrijgen van een officiële status van het Nederlands in Frankrijk.

In Vlaanderen, zo constateerde Fleerackers verder, is de laatste tien jaar een enorme universitaire expansie ontstaan en heel wat achterstand op cultureel gebied werd ingehaald.

Tot slot vroeg men zich af, hoe het taalgebruik zal zijn in een verruimde E.E.G., of er voor Noord en Zuid in bepaalde derde landen niet tot gemeenschappelijke kulturele attachés dient overgegaan, hoe het met de kommunikatiemedia en o.a. met de beeldcassettes gaat worden, het vertaalbeleid, onze gemeenschappelijke akademie voor Nederlandse letteren, enz. Het voornaamste punt noemde hij: een nodige mentale omvorming in Nederland.

De heer Vogelaer, wees er in zijn slotwoord nog op, dat hij bij culturele samenwerking ook wilde insluiten meer samenwerking op sportgebied tussen Noord en Zuid.

*

De Vlaamse literator Paul de Wispelaere, heeft in een artikel, dat een volle bladzijde beslaat in het Haagse ‘Vaderland’, waarbij hij werkzaam is, geprobeerd antwoord te geven op de vraag: ‘Vertoont de huidige Nederlandse literatuur in Noord en Zuid een éénheid?’ Hij komt tot de uitspraak, dat die eenheid er niet is, hij somt verschillen op, die in Noord en Zuid eenmaal bestaan, allemaal tegenstellingen, die zich ook manifesteren in de literatuur van beide groepen in Noord en Zuid.

De Wispelaere begint met zijn ongenoegen uit te spreken over de minderheidspositie der Vlamingen in het parlement, in de top van de administratie, in de magistratuur, in het leger, in de top van de sociale en economische structuren en dat, hoewel de Vlamingen qua zielental de Walen ver vooruitstreven. Hij noemt de bekende, beschamende cijfers op velerlei gebied, die nergens rekening houden met de 60-40 verhouding tussen Vlaamse en Waalse bevolking.

Hij noemt die cijfers, omdat die de achtergrond vormen van allerlei kenmerken en verschijnselen in de Vlaamse literatuur en het Vlaamse literaire leven, verschijnselen, die men in het Noorden tevergeefs zal zoeken, omdat daar die rampzalige situaties nu eenmaal niet bestaan, noch ooit bestonden.

Vervolgens zet De Wispelaere het zoeklicht op menig Vlaams schrijver: de oudsten uit de middeleeuwen, dan Vermeylen, Teirlinck, Van de Woestijne, Streuvels, Buysse, Timmermans, Claes, Walschap (volgens de Wispelaere zou Walschap hem en andere progressieve Vlaamse literatoren het liefst tegen de muur zetten, omdat zij de literatuur van het Vlaamse volk hebben vervreemd I), Ivo Michiels, Gust Gils, Hugo Claus, Hugo Raes, Paul Snoek, Ward Ruyslinck, Jef Geeraerts, Willi Roggeman, Daniël Robberechts, Mark Insingen e.a. en typeert hen vzv. de plaatsruimte dat toeliet. De laatstgenoemden noemt hij de éérste generatie van Vlaamse schrijvers, die zich probleemloos en vanzelfsprekend van de levende algemene Nederlandse cultuurtaal bedienen en in hoofdzaak in Nederland hun werk uitgaven.

Daarnaast is er een tweede groep, die in Vlaanderen hun werk uitgeven en daar een grote groep van vooral katholieke lezers trekken.

Het zuidelijk katholicisme, hoe het dan ook heden wordt beleden en het calvinisme van het Noorden, hoe dat in de nieuwe tijd mag zijn bijgevijld, geven niettemin een eigen mentaliteit aan het Noorden en Vlaanderen, wat uiteraard ook naar voren moet komen in hun literatuur.

Vandaar de stelling van De Wispelaere, dat hij een éénheid mist, met betrekking tot de huidige Nederlandse literatuur in Noord en Zuid.

P. DE KAT ANGELINO