Neerlandia. Jaargang 76

In de mist

Kafka-sfeer

Jozef K., de ongelukkige hoofdfiguur van ‘Het Proces’, ontwaakt met een schok wanneer de dagvaarding voor de rechtbank onder zijn deur geschoven wordt. Op hallucinerende wijze vertelt Kafka ons dan verder de laatste verbijsterende weken die aan de ondergang van Jozef K. voorafgaan. Gevangen in een maalstroom van onbegrijpelijke gebeurtenissen zal Jozef K. uiteindelijk ten onder gaan. Vele van die symptomen zou Jozef K. deze septembermaand met een rilling herkend hebben. De macht, het gezag, regeert met koude hand vanuit een onzichtbare, ongenaakbare hoogte, waar wetten, zelfs de grondwet niet langer van tel zijn. Maar intussen worden mensen als Grammens voor de rechter gedaagd omdat zij de wet willen zien toepassen. Men denkt te dromen wanneer men leest dat de leider van de regerende B.S.P. op de vraag of er regeringsmoeilijkheden zijn ijskoud antwoordt dat ‘de regering niet in gevaar kan zijn omdat zij onvervangbaar is’. Het is zuivere Kafkalogika. En of er moeilijkheden zijn!

De lijst lijkt eindeloos. Maar het merkwaardige is dat er geen behoefte meer schijnt te bestaan om voor die moeilijkheden een oplossing te vinden. Er worden totaal tegenstrijdige verklaringen afgelegd, nieuwe commissies opgericht, waarvan vooraf vaststaat dat zij nooit verder dan een toestand van totale chaos zullen geraken, maar het gewone leven gaat gewoon normaal door. De vakantie is voorbij, de eindejaarsfeesten nog veraf. Tussen twee feesten door sluit het welvarende volk zijn ogen voor alles wat tot denken aanzet. Jozef K. wordt opnieuw voor de rechter gedaagd, maar Vlaanderen slaapt rustig door.

Wij hebben lukraak een lijstje aangelegd van totaal onbegrijpelijke feiten en gebeurtenissen uit de maand september. We zullen de feiten niet toelichten, dat hebben de kranten al gedaan. De kranten die ook over het proces van Jozef K. schreven.

Ziet u er klaar in?

De grondwetsherziening die minder dan twee jaar geleden het vaderland voor vijftig jaar op nieuwe paden had moeten leiden wordt sinds de vakantie een mislukking geacht. Het agglomeratiecollege, dat de Vlamingen in Brussel had moeten beschermen, wordt geleid door Franstaligen. De Duitse minderheid bleef in de kou staan. De kultuurraden zijn financieel volledig afhankelijk van het unitaire parlement. Federatieraden missen bevoegdheden. U kunt het lijstje aanvullen. De C.V.P. loopt dan ook met plannen op zak om de ganse grondwetsherziening in federalistische zin te herbeginnen. Op 10 oktober worden deze plannen aanvaard op het partijcongres in Antwerpen in tegenwoordigheid van de C.V.P. premier en de C.V.P.-ministers die op hetzelfde congres trouwens even vurig het regeringsakkoord en de lopende grondwetsherziening verdedigen. Hoe men aan een nieuwe grondwetsherziening kan denken en intussen de lopende grondwetsherziening verder afhandelen bleek niemand een zorg. De deelnemers gingen tevreden naar huis, de kranten schakelden van de septembertwijfels over de samenhang in de regeringsploeg over naar het rustige optimisme van ‘hersteld vertrouwen’ dat past bij de opening van de parlementaire zittijd. En voor de rest heeft geen mens buiten de congreszaal verder veel vragen gesteld.

Waarom ook? Zelfs de politiek geïnteresseerde lezer is het beu steeds opnieuw totaal nieuwe en vermoedelijk kansloze plannen ernstig te moeten opnemen. Neem nou de krantenartikels over ‘een zekere aarzeling bij de C.V.P. om de nieuwe plannen inzake regionalisering met de Volksunie te bespreken’, prompt gevolgd door het bericht dat de B.S.P.-partijraad van elf oktober van geen nieuwe grondwetsherziening horen wil. Met wie moeten die plannen dan wél uitgevoerd worden? En heeft het in die omstandigheden wel zin te verwachten dat de publieke opinie er belangstelling voor opbrengen zou?

Uw verslaggever meent met de Londense Times dat de publieke opinie in België stilaan ten gunste van het federalisme geëvolueerd is (The Times, 31 mei 1972) en dat de politieke partijen thans hun achterhaalde programma's aanpassen aan de nieuwe realiteit. Toegegeven dat dit een belangrijk fenomeen is, maar het maakt meteen toch ook duidelijk waarom er een politieke apathie heerst. De regeringspartijen stimuleren en leiden niet meer. Ze hinken gewoon achterna en velen voelen maar al te goed aan dat de evolutie nog volop bezig is, zodat het weinig zin heeft zijn kruit te willen verschieten op plannen die er morgen anders zullen uitzien.

[p. 141]

Onbegrijpelijker nog is de stilte rondom de regeringsontwerpen i.v.m. de Voerstreek. Nadat de Raad van State in september gesteld had dat de regeringsontwerpen i.v.m. de Voerstreek ongrondwettelijk zijn, verklaarde de eerste minister eerst dat hij dat advies niet kende en een week later konden we doodleuk lezen dat de regering in feite niet verplicht is zich aan de grondwet te houden.

Geen reactie in ons vaderland.

Wél reactie in gans Europa tegen de vogelvangst in België en minister Tindemans grijpt eindelijk in. Zelfs de oppositie knikt goedkeurend; maar vice-premier Cools dreigt met represailles tegen de middenstanders (ministerie Tindemans) als het verbod op de vogelvangst niet ingetrokken wordt of uitgebreid tot de jagers. Gelukkig staat de C.V.P. achter haar minister. Dacht U? Drie parlementsleden van die partij stapten in Roeselare op achter poppen die de minister aan de galg wensen. Er komt nu een commissie om te zien wat men verder doen kan. Maar daarmee is het lijstje op verre na niet af.

De nationale schoolpaktcommissie die een akkoord zal uitwerken tussen de drie nationale partijen vooraleer de niet-nationale partijen mee aan tafel mogen zitten, is met haar rapport klaargekomen. En wat lezen we in ‘De Standaard’ van 28 september: ‘De grote tema's zijn dus onder alle deelnemende partijen te bediscussiëren. Het protokol schijnt bovendien niet eens de bepaling te bevatten dat de drie partijen in hun onderhandelingen met de andere partijen zullen vasthouden aan enkele punten waarover wel een akkoord met drie mogelijk was’. Ziezo, dat is het nationale akkoord dan, en als men bedenkt dat dit geweldige resultaat na drie maanden bereikt werd, heeft men een idee over wat ons verder te wachten staat. De eerste fase beleefde men trouwens reeds op 12 oktober wanneer men het over de ondertekening van dit protocol zelfs niet eens kon worden.

In de taalgrensgemeenten worden alle wettelijke bepalingen nu streng toegepast, zegt de minister van binnenlandse zaken. Regeringscommissarissen zijn dus niet nodig. Tot het TAK-comité het tegenovergestelde bewijst en tenslotte zelf orde op zaken gaat stellen. Wat ook weer niet zonder gevaar is, want het Belgische gerecht is niet mals voor wie de wet toepassen wil.

Zo staat dan in 1972 weer een grijze Flor Grammens voor de rechter omdat hij in de toepassing van de wet geloven blijft. De plaats is Schaarbeek. Eerst is het dossier niet klaar. De volgende keer is de advokaat niet aanvaardbaar. Het proces wordt uitgesteld. Maar in Schaarbeek komt Jozef K. in naam van gans Vlaanderen weldra opnieuw voor de rechter. Het gerecht moet zijn blinde loop hebben.

Poging tot synthese

Men zal het ons niet ten kwade duiden dat wij geen duidelijke krachtlijnen in de mistige politieke herfstwereld hebben weten te ontwaren. Die zijn er, naar wij menen, trouwens ook niet. De regering heeft geen oplossing op zak voor de vele problemen die we opgesomd hebben. Gewoon omdat de publieke opinie sneller geëvolueerd is dan de politieke instellingen. De verschuivingen die zich in het kiezerskorps voorgedaan hebben tussen de parlementsverkiezingen in november 1972 en de federatieverkiezingen 14 dagen later waren geen toeval. Ze beantwoordden aan een mentaliteitsverschuiving die op parlementair vlak uiteraard niet meer kon uitgedrukt worden. Daarmee steunt het huidige parlement en dus ook de regering op politieke machtsverhoudingen die niet meer met de werkelijkheid overeenkomen. Alleen nieuwe verkiezingen kunnen de nieuwe krachten een kans gunnen. Maar het is begrijpelijk dat de regering daar niet van weten wil. Daarom is de Kafkalogika van de heer Van den Eynde zo typisch: ‘De regering kan niet verdwijnen omdat zij onvervangbaar is’. Een ander houvast schijnt er inderdaad niet meer te zijn.

Al een vat, kist of krat cyankali gehad?

Moeten wij nog vermelden waar men overal cyankali gevonden heeft deze maand? De 1.200 ton cyankali die in Hanèche ‘ontdekt’ werden waren in feite reeds vaak gesignaleerd geworden door kringen van milieuvrienden. Ook de sluikstortingen van dodelijk gift in Kemzeke waren bekend. Alleen had niemand het ooit nodig gevonden veel aandacht te besteden aan mensen die de volksgezondheid belangrijker achten dan de industrie. En zie, daar is nu plots verandering in gekomen. Kontroles die jaren geleden hadden moeten plaats vinden leidden op één week tijd tot de ontdekking van sluikopslagplaatsen van gift in Hasselt en Buizingen. Wordt het niet stilaan tijd dat elke fabriek verplicht wordt mede te delen hoeveel afvalprodukten geproduceerd worden en wat er precies mee gebeurt? Zo kunnen we misschien vermijden dat zich via het grondwater een catastrofe met ongekende afmetingen voordoet. En aangezien niet alleen de Belgische bevolking door de nalatigheid van de Belgische inspectiediensten bedreigd wordt kan meteen gevraagd worden of andere landen geen recht hebben op controle op wat er met de afvalstoffen in België gebeurt.

Goed nieuws ook zowaar.

Zowel Nekka 72, het kleinkunstfestival in het Antwerpse sportpaleis en in Eindhoven als de VLOT '72 (Vlaamse Onderwijs-tentoonstelling) werden een weergaloos sukses. Op de eerste manifestatie moesten zelfs 5.000 mensen bij gebrek aan plaats geweigerd worden en voor VLOT '72 ligt de weg nu open naar een jaarlijkse massale ontmoeting van opvoeders, uitgevers en fabrikanten uit gans het Nederlandse taalgebied. Samen met de NOT is VLOT '72 een daadwerkelijke stap vooruit op de lange weg naar kulturele integratie.

L. UREEL